Καίτη Βασιλάκου: Ο άλλος Μίκης Θεοδωράκης

12/9/25

Ο άλλος Μίκης Θεοδωράκης

Τον Μίκη Θεοδωράκη τον έχουμε ταυτίσει με τα επαναστατικά του τραγούδια. Όταν αναφερόμαστε σ’ αυτόν, θυμόμαστε τις μεγάλες, τις αλησμόνητες επιτυχίες του, τη Ρωμιοσύνη, το Μαουτχάουζεν, το Άξιον Εστί, τραγούδια που δόνησαν τον ελληνικό κόσμο και δεν υπάρχει νομίζω κανείς που να μην τα γνωρίζει και να μην τα έχει τραγουδήσει και να μην έχει συγκινηθεί.

Όμως τώρα που τα τραγούδια του αυτά έχουν περάσει στην Ιστορία κι εγώ έχω μεγαλώσει αρκετά, άρχισα να προσέχω έναν άλλον Θεοδωράκη που συνέθεσε άλλου τύπου τραγούδια και όχι θούριους. Δεν είναι τόσο γνωστά στο ευρύ κοινό.

Σ’ αυτά τα τραγούδια τα χαμηλότονα εμφανίζεται ένας συνθέτης με τόση τρυφερότητα ψυχής, με τόση ευαισθησία που – θα το πω κι ας θυμώσετε – ξεπερνά τον επίσης αγαπημένο μας Χατζιδάκι.

Χατζιδακική εγώ για χρόνια, από τότε που η Νάνα Μούσχουρη τραγούδησε το «Κυπαρισσάκι μ’ αψηλό» μέχρι το τελευταίο του τραγούδι, πριν φύγει από αυτόν εδώ τον κόσμο, ποτέ ωστόσο δεν αμφισβήτησα το μεγάλο ταλέντο του Θεοδωράκη. Απλώς έβαζα πρώτο στις προτιμήσεις μου τον Χατζιδάκι.

Θυμάμαι κάποτε που μια φίλη ήθελε να μου κάνει δώρο ένα δίσκο και με ρώτησε ποιον θα ήθελα. Την «Αθανασία» του Χατζιδάκι, της είπα, ένα δίσκο που μόλις είχε κυκλοφορήσει. Κι αυτή έμεινε έκπληκτη, καθότι φανατική αριστερή και ήταν η εποχή που θριάμβευε ο Θεοδωράκης μαζί άλλους πολλούς καλούς συνθέτες αριστερών προθέσεων.

-Την «Αθανασία;» Αυτό τον δίσκο θέλεις; Με ρώτησε απογοητευμένη.

-Ναι, αυτόν.

Τι να κάνει, μου χάρισε τον δίσκο που διάλεξα.

Σήμερα ο Χατζιδάκις λατρεύεται από δεξιούς και κυρίως από αριστερούς όχι τόσο για τη μουσική του, όσο για τα τσιτάτα του. Είμαι σίγουρη όμως ότι, αν ζούσε, θα τους κανόνιζε όλους αυτούς τους νεόκοπους λάτρεις του αναλόγως. Αλλά δεν είναι αυτό το θέμα μου.

Το θέμα μου είναι ότι ανακάλυψα, έστω και αργά, ότι ο Θεοδωράκης έχει γράψει τόσο αισθαντικά τραγούδια που ξεπερνούν τα αντίστοιχα τραγούδια του Χατζιδάκι.

Δεν είναι «επαναστατικά», δεν ξεσηκώνουν τα πλήθη, δεν προκαλούν παραληρήματα και αλαλαγμούς (Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις, Ένα το χελιδόνι κι η Άνοιξη ακριβή κλπ) και γι’ αυτό τον λόγο τα γνωρίζουν λιγότεροι. Βέβαια ενυπάρχει και στους στίχους πολλών από αυτά τα τραγούδια, έστω και λανθάνουσα, μια αριστερή χροιά - πώς να γίνει, Θεοδωράκης ήταν αυτός - ωστόσο αυτό που τα χαρακτηρίζει είναι η μελωδία, μια μελωδία βαθιά ευαίσθητη, γλυκύτατη και μελαγχολική.

Καταλήγω λέγοντας ότι αυτά τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη είναι ποιοτικά ανώτερα από τα αντίστοιχα του Χατζιδάκι, χωρίς καθόλου να θέλω να υποβιβάσω τον δεύτερο.

Και οι δύο έδωσαν ψυχή στο ελαφρό τραγούδι που έπνεε τα λοίσθια και διαμόρφωσαν έναν νέο τύπο ελαφρολαϊκού τραγουδιού που ακολούθησαν κατόπιν κι άλλοι σπουδαίοι τραγουδοποιοί.

Ενδεικτικά αναφέρω κάποια τραγούδια του και σας συμβουλεύω να τα (ξανα)ακούσετε.

Φαίδρα (αγάπη μου, αστέρι μου)

Μοιρολόι της βροχής

Νύχτα μαγικιά

Δακρυσμένα μάτια

Προδομένη μου αγάπη

Τ’ όνειρο καπνός

Στα περβόλια

Την πόρτα ανοίγω το βράδυ

Χάθηκα

Δρόμοι παλιοί

Όμορφη πόλη