Οι πρωτοπόροι και οι μάζες

Δεν είναι πολύ ευχάριστο να έρχεται κάποιος και να σου λέει ότι ανήκεις στην κατηγορία των ανθρώπων που απλώς αναπαράγονται.  Οι περισσότεροι από μας ωστόσο ανήκουμε σε αυτή την ευρύτατη κατηγορία και ελάχιστοι είναι εκείνοι που ανήκουν στην άλλη κατηγορία, σε αυτούς που ανοίγουν το δρόμο για μας τους υπόλοιπους.

Κάποτε ένιωθα μια μικρή περιφρόνηση για τα άτομα της πρώτης κατηγορίας –ανάμεσα στα οποία τοποθετούσα βεβαίως και τον εαυτό μου. Τι κάνουμε όλοι εμείς που ανήκουμε στις μάζες; Τι σημαντικό προσφέρουμε στην ανθρωπότητα εκτός από τη διαιώνισή της;

Αντίθετα οι άλλοι, εκείνοι οι λίγοι που με τη σκέψη, τη γνώση, την εφευρετικότητα, την τόλμη, την ευφυΐα και ίσως την καλή τους τύχη οδηγούν την ανθρωπότητα ένα βήμα παραπέρα, αυτοί οι εξαιρετικοί άνθρωποι είναι οι πραγματικά άξιοι άνθρωποι.  Είναι αυτοί που μας κατέβασαν από τα δέντρα και ξεκίνησαν αυτό που λέμε πολιτισμός. Είναι ελάχιστοι αριθμητικά μπροστά στα δισεκατομμύρια των υπόλοιπων ανθρώπων που γεννιούνται και πεθαίνουν, χωρίς να έχουν προσφέρει τίποτε στον ανθρώπινο πολιτισμό.

Με τέτοιες σκέψεις ήταν φυσικό να νιώθω περιφρόνηση για τις ανώνυμες μάζες που απλώς βαδίζουν στους δρόμους που οι ελάχιστοι εκείνοι άνοιξαν συχνά με κόπο και με κίνδυνο της ζωής τους. Φιλόσοφοι, επιστήμονες, καλλιτέχνες, κυβερνήτες με φωτισμένη σκέψη αλλά και τολμηροί τυχοδιώκτες άνοιξαν και ανοίγουν συνέχεια δρόμους για να προχωρήσουμε εμείς οι υπόλοιποι.

Επομένως, σκεφτόμουν, τι αξία έχουμε εμείς που ακολουθούμε από πίσω σιωπηλοί απολαμβάνοντας τα οφέλη της δουλειάς των εξαιρετικών;  Αν παραδείγματος χάριν σήμερα ζω σε ένα κόσμο γεμάτο ανέσεις, με ηλεκτρισμό, τηλέφωνο, τηλεόραση, διαδίκτυο, αυτό το οφείλω σε κάποιους που ανακάλυψαν κάτι ή εφηύραν κάτι και αυτό έγινε κτήμα όλης της ανθρωπότητας.

 Δεν έχω ιδέα πώς λειτουργεί ένα αεροπλάνο που με μεταφέρει με ταχύτητα από το ένα μέρος του πλανήτη στο άλλο, κάποιοι άλλοι δούλεψαν για να το φτιάξουν. Εγώ απλώς απολαμβάνω τώρα τα οφέλη της δουλειάς τους. Για το Σύμπαν δεν θα ήξερα τίποτα, θα νόμιζα ακόμα ότι ο Ήλιος περιστρέφεται γύρω από τη Γη, αν κάποιοι δεν είχαν την τρέλα της αστρονομίας και δεν διακινδύνευαν τη ζωή τους για να πουν στην ανθρωπότητα την αλήθεια. Ακόμα θα έτρεμα μπροστά στον αφέντη, αν κάποιοι φανατικοί ιδεολόγοι δεν έβγαιναν, με κίνδυνο κι εκείνοι της ζωής τους, να διακηρύξουν τα δικαιώματα του Ανθρώπου. Θα πέθαινα από μια απλή μόλυνση, αν κάποιοι μανιακοί με την ιατρική δεν σπαταλούσαν ολόκληρη τη ζωή τους για να ανακαλύψουν τη θεραπεία πολλών ασθενειών. Θα έμενα ένα ξύλο απελέκητο, αν κάποιοι δεν είχαν εφεύρει την τυπογραφία. Η σκέψη μου θα παρέμενε στενή και λίγη, αν κάποιοι λογοτέχνες δεν κατανάλωναν τη ζωή τους για να γράψουν τα αριστουργήματά τους. Δεν θα μάθαινα ποτέ ότι πέρα από τον Ατλαντικό ωκεανό εκτείνεται μια τεράστια ήπειρος, αν δεν υπήρχαν κάποιοι τρελοί ονειροπόλοι τυχοδιώκτες που σκυλοπνίγηκαν στα καράβια τους για να την ανακαλύψουν. Το σύστημα Ηθικής μου θα ήταν ακόμα πρωτόγονο, αν κάποιοι στοχαστές δεν κοινοποιούσαν στον κόσμο τη σκέψη τους, με κίνδυνο της ζωής τους κι αυτοί.

Έτσι, για πολύ καιρό ένιωθα μια μικρή περιφρόνηση για την κατηγορία μου, για όλους εμάς τους πολλούς και ανώνυμους που απολαμβάνουμε τα αγαθά του πολιτισμού, χωρίς να έχουμε κουνήσει το μικρό μας δαχτυλάκι.

Τι στην οργή κάνουμε όλοι εμείς οι ασήμαντοι εδώ που ζούμε; Τι προσφέρουμε στην ανθρωπότητα εκτός από τη διαιώνισή της; Έχουμε κάποιο άλλο λόγο να ζούμε εκτός από το να καταναλώνουμε το χρόνο μας απολαμβάνοντας αυτά που κάποιοι λίγοι εφηύραν ή ανακάλυψαν καταναλώνοντας ολόκληρη τη ζωή τους;

Από την άλλη σκεφτόμουν πως είναι αδύνατον όλα τα δισεκατομμύρια των ανθρώπων να ανήκουν στην κατηγορία των πρωτοπόρων. Αν όλοι κάναμε το ίδιο, να ανοίγουμε δηλαδή δρόμους στην ανθρωπότητα, ποιος θα περπατούσε σ’ αυτούς τους δρόμους μετά; Ποια μορφή θα είχε ο κόσμος μας, αν όλοι ήμασταν τυχοδιώκτες ή τρελοί επιστήμονες ή μανιακοί εφευρέτες ή ακοινώνητοι στοχαστές ή αποκλίνοντες καλλιτέχνες;

Επομένως, σκεφτόμουν στη συνέχεια, μια χαρά είναι μοιρασμένα τα πράγματα. Μια μικρή μερίδα ανθρώπων ανοίγει το δρόμο κι εμείς οι υπόλοιποι προχωρούμε σ’ αυτόν. Παράλληλα, εμείς οι υπόλοιποι αναπαραγόμαστε και αυτό δεν είναι καθόλου αμελητέο καθήκον. Διότι από τα παιδιά που αφήνει πίσω της κάθε γενιά θα ξεπηδήσουν οι μελλοντικοί σκαπανείς που θα συνεχίσουν να ανοίγουν το δρόμο.

Αλλά δεν είναι μόνο αυτό που προσφέρουμε εμείς ως μάζες στον πολιτισμό. Το πιο σημαντικό μας έργο είναι άλλο:

Στηρίζουμε την ήδη αποκτημένη γνώση και τη μεταδίδουμε η μια γενιά στην άλλη. Όλα όσα έχει ο άνθρωπος κατακτήσει, εμείς οι ανώνυμοι είμαστε που τα παραλαμβάνουμε, τα κάνουμε κτήμα μας και τα διδάσκουμε έπειτα στα παιδιά μας. Αξίες, ιδέες, αρχές, γνώση, τέχνη, επιστήμη, ό,τι οι λίγοι ανακάλυψαν, εφηύραν, συνέθεσαν, έρχονται κατόπιν οι μάζες και το επικυρώνουν, το οικειοποιούνται και το προσθέτουν στον ήδη υπάρχοντα πολιτισμό.

Αν επομένως οι λίγοι φέρνουν κάτι καινούργιο στον πολιτισμό, όμως οι μάζες είναι αυτές που το καταξιώνουν και το συντηρούν στους αιώνες. Χωρίς αυτές δεν θα υπήρχε πολιτισμός. Θα υπήρχαν αναλαμπές πολιτισμού εδώ κι εκεί ή ίσως δεν θα υπήρχε και τίποτα, αν όλοι βρισκόμασταν στην πρώτη γραμμή και πάλευε ο καθένας για τη δική του προσωπική τρέλα.

Φαίνεται λοιπόν ότι η Φύση μια χαρά τα έχει κανονίσει: οι λίγοι ανοίγουν το δρόμο, οι πολλοί ακολουθούν και κρατούν ανοιχτό το δρόμο. Γιατί χωρίς τους πολλούς ο δρόμος θα χανόταν και τίποτα δεν θα κέρδιζε η ανθρωπότητα.