Ο μωρός άνθρωπος

Ο σεισμός με το συνακόλουθο παλιρροϊκό κύμα που έπληξε πριν δυο περίπου χρόνια την Ιαπωνία και προκάλεσε τόσες καταστροφές και το θάνατο πολλών ανθρώπων και ο εμφύλιος πόλεμος που έχει ξεσπάσει στη Συρία προκαλώντας επίσης καταστροφές και το θάνατο πολλών ανθρώπων έχουν ένα κοινό σημείο: είναι και τα δυο συμφορές. Έχουν όμως μια μεγάλη διαφορά μεταξύ τους: η πρώτη συμφορά είναι φυσική, η δεύτερη ανθρώπινη.

Τη φυσική συμφορά δεν μπορούμε να την αποφύγουμε, δεν είναι στο χέρι μας. Οι σεισμοί, οι ξηρασίες, οι πλημμύρες, οι κατολισθήσεις,  οι πυρκαγιές, οι εκρήξεις ηφαιστείων, οι κυκλώνες και οι τυφώνες, τα παλιρροϊκά κύματα, οι άγριες τρικυμίες, οι χιονοθύελλες και οι παγοθύελλες, οι χιονοστιβάδες, οι καύσωνες, οι επιδημίες πάντα θα συμβαίνουν. Και όχι μόνον αυτά. Πάντα οι άνθρωποι θα αρρωσταίνουν, θα τραυματίζονται ή θα σκοτώνονται σε δυστυχήματα, θα γερνούν και θα πεθαίνουν δύσκολα και άσχημα, αλλά και μερικοί θα γεννιούνται παραμορφωμένοι και θα ζουν δύσκολα και άσχημα. Όλα αυτά δεν εξαρτώνται από τη θέλησή μας, εξαρτώνται από τα καπρίτσια της φύσης και της τύχης. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα, προσευχόμαστε να μη μας συμβούν και αν μας συμβούν, τα υπομένουμε με καρτερία, εφόσον βέβαια έχουμε μείνει ζωντανοί.

Ευτυχώς οι φυσικές αυτές συμφορές δεν συμβαίνουν κάθε μέρα. Η ανθρωπότητα απλωμένη πλέον σε ολόκληρο τον πλανήτη δεν κινδυνεύει να αφανιστεί από ένα σεισμό ή μια επιδημία. Κάποιοι πληρώνουν το τίμημα στη μητέρα φύση, οι περισσότεροι όμως συνεχίζουν κανονικά τη ζωή τους. Οι αρρώστιες, τα γεράματα και ο θάνατος είναι όμως παρόντα σε κάθε άνθρωπο, κάποια στιγμή έρχεται η ώρα που φτάνει στο ταμείο και εξαργυρώνει τη ζωή του με ένα εισιτήριο για τον άλλο κόσμο. Το ξέρουμε αυτό, το έχουμε πάρει απόφαση, δεν μας αρέσει, αλλά ούτε και ρωτηθήκαμε, αν μας αρέσει ή όχι.

Υπάρχει λοιπόν το φυσικό Κακό, είναι μοιραίο και αναπόφευκτο και ο άνθρωπος εδώ σηκώνει τα χέρια ψηλά. Δεν έχει την ευθύνη του, μόνο τις συνέπειές του υφίσταται θέλει δεν θέλει.

Το άλλο Κακό είναι το ανθρώπινο. Ούτε κι αυτό μέχρι στιγμής έχει εξοντώσει την ανθρωπότητα, αλλά οπωσδήποτε τής έχει προσθέσει τόση δυστυχία που η μητέρα φύση με τις συμφορές της δεν μπορεί να ανταγωνιστεί.

Σκέφτομαι καμιά φορά πώς θα ήταν ο κόσμος μας, αν οι άνθρωποι αποφασίζαμε να αλλάξουμε τακτική, αν σταματούσαμε τις εχθροπραξίες, τα μίση, τους φανατισμούς, την εμπάθεια, αν παραμερίζαμε τα συμφέροντα, αν ζούσαμε με ανοχή και αλληλοκατανόηση, με ευγένεια και με ευαισθησία, με συμπόνια για τους πάσχοντες, με δικαιοσύνη, με φιλία.

Φαίνεται ακατόρθωτο και ουτοπικό. Ασφαλώς. Εφόσον ζούμε μέσα στη βία, την εχθρότητα, τις διακρίσεις, την απληστία, την αδικία και το φόνο, μια τέτοια σκέψη φανερώνει τουλάχιστον παιδική αφέλεια.

Δεν μπορεί ο κόσμος να αλλάξει, έτσι σκληρός και άδικος θα είναι πάντα, λένε οι κυνικοί και οι απαισιόδοξοι. Εγώ θα πρόσθετα: Έτσι μωρός θα είναι πάντα.

Μωρός. Δηλαδή ηλίθιος, βλάκας, κουτός, ανόητος. Κάπως έτσι θα μας χαρακτήριζε κάποιος, αν ερχόταν από ένα άλλο πολιτισμό του Σύμπαντος κι έβλεπε το χάλι μας.

-Γιατί ζείτε έτσι ανόητα; Θα μας ρωτούσε κι εμείς δεν θα ξέραμε τι να του απαντήσουμε και θα καταναλωνόμασταν σε άπειρες γελοίες δικαιολογίες:

-Αυτοί θέλουν να πάρουν τα εδάφη μας, εκείνοι θέλουν να πιστέψουμε στο Θεό τους, οι άλλοι πλουτίζουν εις βάρος μας, οι μεν μας μισούν, οι δε μας περιφρονούν, ο τάδε με παραγκώνισε και πήρε τη θέση μου, η τάδε με κακολόγησε, ο δείνα με πρόσβαλε, η δείνα θέλει να μου αρπάξει τον άντρα, αυτός μου πείραξε το αμάξι μου, αυτή δεν κάνει για το γιο μου, εκείνος μου έφαγε λεφτά, εκείνη θέλει να δείχνει ανώτερη από μένα, ο γείτονας τρώει τα μήλα από τη μηλιά μου, η γειτόνισσα λερώνει το κατώφλι του σπιτιού μου, ο ξάδερφός μου καταπάτησε την περιουσία μου, η ξαδέρφη μου με κουτσομπολεύει.

«Μαμά, αυτός με κοροϊδεύει!» Λένε τα παιδάκια και ζητούν δικαιοσύνη και προστασία από τη μαμά τους. «Κύριε Πρόεδρε, αυτός με συκοφαντεί!» λένε οι ενήλικες στον πρόεδρο του δικαστηρίου και ζητούν δικαιοσύνη και προστασία.

Μια φαγωμάρα παντού, εχθρότητες, αντιζηλίες, επιθέσεις, ληστείες, κλοπές, φόνοι και βέβαια πόλεμοι, βασανιστήρια, φυλακές, εκτελέσεις, αιματοχυσίες, ασυνεννοησία, διχόνοια, βαθύ μίσος φυλετικό, εθνικό, ιδεολογικό, θρησκευτικό.

Η Γη μας, ένας πλανήτης γεμάτος φυσική ομορφιά, είναι ένας πλανήτης επικίνδυνος. Πουθενά δεν νιώθει κανείς ασφαλής. Χώρες με φυσικές καλλονές που θυμίζουν παράδεισο μαστίζονται από πολέμους, η ομορφιά τους περνά απαρατήρητη ή καταστρέφεται και μαζί με αυτήν καταστρέφονται και οι κάτοικοί της. 

Όλα αυτά τα φοβερά που προκαλούμε οι άνθρωποι στους άλλους ανθρώπους θα μπορούσαν πολύ απλά να μη συνέβαιναν. Συμβαίνουν, επειδή έτσι αποφασίζουμε εμείς, συμβαίνουν, επειδή εμείς τα προκαλούμε.

Και είμαστε αφάνταστα μωροί, αφάνταστα ηλίθιοι προκαλώντας τη δυστυχία στους άλλους, επειδή πέρα από μας υπάρχει ήδη μια δυστυχία που συμβαίνει χωρίς τη θέλησή μας, δεν μπορούμε να την ελέγξουμε, δεν έχουμε την ευθύνη της και αυτή η δυστυχία είναι ήδη πολύ μεγάλη και μας ταλαιπωρεί και μας βασανίζει, χωρίς να μας ρωτά.

Μπόλικη δυστυχία και γκαραντί, δεν την γλιτώνουμε, όσες προσευχές κι αν κάνουμε. Κάθε χρόνο εκατομμύρια άνθρωποι πλήττονται από αυτή τη φυσική δυστυχία, γεννιούνται παραμορφωμένοι, αρρωσταίνουν, πεθαίνουν, χάνουν τους δικούς τους ανθρώπους, την περιουσία τους, σακατεύονται, πνίγονται, ναυαγούν, καίγονται, καταστρέφεται η ζωή τους με πολλούς τρόπους.

Εμείς πολλαπλασιάζουμε αυτή τη δυστυχία με τεχνητό τρόπο προσθέτοντας τη δική μας κακόβουλη προαίρεση και πράξη. Αυτό δεν είναι μωρία;

Σκέφτομαι καμιά φορά πως, αν τα ζώα είχαν λογική, θα συνασπίζονταν ενάντια στον εκμεταλλευτή άνθρωπο και θα τον κατασπάραζαν. Αντί γι' αυτό κατασπαράζονται μεταξύ τους. Αν τα αδέσποτα των πόλεων μπορούσαν να συνειδητοποιήσουν την τραγική τους θέση, αντί να μάχονται το ένα το άλλο, θα συμμαχούσαν για να αντιμετωπίσουν τον άνθρωπο που τα πέταξε στις πόλεις και τα άφησε εκεί να παραδέρνουν πεινασμένα και αβοήθητα. Αλλά τα ζώα δεν μπορούν να το κάνουν αυτό, γιατί δεν μπορούν να συνειδητοποιήσουν αυτή την πραγματικότητα.

Αλλά ούτε κι εμείς μπορούμε. Μοιάζουμε πολύ με τα ζώα σε αυτή την περίπτωση, γιατί αντί να συνασπιστούμε ενάντια στο φυσικό κακό για να μπορέσουμε να το απαλύνουμε κάπως και να κάνουμε τη ζωή μας πιο υποφερτή, εμείς το πολλαπλασιάζουμε προσθέτοντας το ανθρώπινο κακό.

Όταν γίνεται ένας καταστροφικός σεισμός που ισοπεδώνει μια περιοχή και άλλους σκοτώνει, ενώ άλλους τους αφήνει άστεγους και πεινασμένους, σκέφτομαι: πάλι θα τρέξει ο Άνθρωπος να επουλώσει τις νέες πληγές. Και πράγματι, ξένα κράτη, ακόμα και εχθρικά μεταξύ τους, προθυμοποιούνται να βοηθήσουν, ναυλώνονται αεροπλάνα, οι κάθε λογής οργανώσεις σπεύδουν να δώσουν βοήθεια, τρόφιμα, νερό, φάρμακα, σκηνές, ρουχισμό. Σωστικά συνεργεία από όλο τον κόσμο έρχονται να ψάξουν μέσα στα ερείπια και είναι αφάνταστα συγκινητική η στιγμή που κάποιος παγιδευμένος στα χαλάσματα έρχεται ζωντανός στην επιφάνεια. 

Σε τέτοιες περιπτώσεις οι άνθρωποι ξεπερνούν τις διαφορές τους και ομονοούν με στόχο να αντιμετωπίσουν τη φυσική καταστροφή και να βοηθήσουν  τα θύματα. Σαν να γίνεται ένα διάλειμμα και όλοι συμμαχούν ενάντια στον κοινό εχθρό. Μετά ξεχνιούνται πάλι και συνεχίζουν να σφάζονται μεταξύ τους, διότι έχουν, λέει, διαφορές ιδεολογικής ή υλικής φύσεως, το ίδιο κάνει, σφάζονται, αλληλομισούνται, κάνουν κακό ο ένας στον άλλον, ζουν μια ζωή μέσα στην (ανθρώπινη) αγριότητα και την (ανθρώπινη) δυστυχία. Λες και η φυσική δυστυχία δεν τους είναι αρκετή, θέλουν κι άλλη για να νιώσουν πως ζουν με ενδιαφέρον σ’ αυτόν εδώ τον κόσμο.

Έτσι λοιπόν, σαν τα ζώα κι εμείς, αντί να συνασπιστούμε απέναντι στο φυσικό κακό που είναι μοιραίο, είναι αναπόφευκτο και έξω από την ανθρώπινη ευθύνη, αντί να ενωθούμε για να το αντιμετωπίσουμε, καταναλωνόμαστε στο να προκαλούμε κι άλλο κακό με δική μας ευθύνη.

Ο κόσμος μας δεν μπορεί να γίνει παράδεισος, θα υπάρχει πάντα η αρρώστια και ο θάνατος που σαν φόβητρα θα τρομάζουν τις ζωές μας και στο τέλος θα τις καταστρέφουν. Θα υπάρχουν πάντα οι φυσικές καταστροφές που θα μας προκαλούν δυστυχία. Μπορεί όμως να γίνει πιο ανεκτός, αν τουλάχιστον οι άνθρωποι μονιάζαμε και είχαμε να αντιμετωπίσουμε μόνο το φυσικό κακό.

Δεν το κάνουμε.

Είμαστε ηλίθιοι.