Καίτη Βασιλάκου: Οι λευκοί παρίες της Νότιας Αφρικής

Η Νότια Αφρική έχει ένα πληθυσμό γύρω στα 52 εκατομμύρια. Το 80% αυτού του πληθυσμού είναι μαύροι. Οι λευκοί, οι Αφρικάνερ, όπως ονομάζονται, είναι περίπου 4,6 εκατομμύρια. Οι Αφρικάνερ δεν γνωρίζουν άλλη πατρίδα από αυτήν της Νότιας Αφρικής, όπως ακριβώς οι μαύροι Αμερικανοί δεν γνωρίζουν άλλη πατρίδα από την Αμερική. Αν φύγουν από τον τόπο τους, θα γίνουν μετανάστες, όπως ακριβώς και οι μαύροι συντοπίτες τους.

Όσο καιρό ίσχυε το απαρτχάιντ ακόμα και οι πιο αδύναμοι και οι ελάχιστα μορφωμένοι λευκοί προστατεύονταν από την Πολιτεία, είχαν κοινωνική ασφάλιση, ένα σπίτι για να μείνουν και μια δουλειά, ενώ για τους μαύρους δεν υπήρχε το ανάλογο ενδιαφέρον. Σήμερα οι λευκοί Νοτιοαφρικανοί δεν έχουν καμιά ιδιαίτερη μεταχείριση. 400.000 από αυτούς ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, σε συνθήκες διαβίωσης όμοιες με τους φτωχούς μαύρους συμπατριώτες τους.

Οι λευκοί εξακολουθούν πάντως να είναι η άρχουσα τάξη. Η οικονομία βρίσκεται στα χέρια τους, έχουν σημαντική επιρροή στην πολιτική και στα ΜΜΕ και έχουν πάντα τα καλύτερα σπίτια και τις καλύτερες δουλειές. Όμως αυτό ισχύει για όσους έχουν προσαρμοστεί καλύτερα στις νέες συνθήκες της χώρας μετά την κατάρρευση του απαρτχάιντ. Αντίθετα η εργατική τάξη των λευκών βρίσκεται σε κρίση. Πρόκειται για τα πιο αδύναμα και τα πιο ευάλωτα μέλη της λευκής κοινότητας και για ημι-ειδικευμένους εργάτες που έχουν μικρή πιθανότητα να βρουν δουλειά, όταν τόσοι πολλοί μαύροι Νοτιοαφρικανοί είναι άνεργοι.

Ογδόντα καταυλισμοί όπου ζουν τέτοιοι λευκοί παρίες υπάρχουν μόνο στην Πρετόρια, την πρωτεύουσα της χώρας. Σε έναν από αυτούς που διατηρεί το παλιό του ωραίο όνομα «Ηλιόλουστη γωνιά» οι λευκοί ζουν σε ξύλινες παράγκες ανάμεσα σε χαλασμένα αυτοκίνητα, σπασμένα έπιπλα και στάσιμα νερά όπου βρίθουν τα κουνούπια. Δυο τουαλέτες εξυπηρετούν τις ανάγκες ολόκληρου του καταυλισμού. Ηλεκτρισμός και τρεχούμενο νερό δεν υπάρχουν. Εθελοντές τούς προσφέρουν δυο γεύματα την ημέρα από χυλό καλαμποκιού. Εννοείται ότι δεν έχουν κοινωνική ασφάλιση ούτε άλλου τύπου βοήθεια – ακριβώς όπως συνέβαινε με τους μαύρους και τους άλλους μη λευκούς πολίτες της χώρας, όταν κυβερνούσε το απαρτχάιντ.

Ο σημερινός πρόεδρος Jacob Zuma, την εποχή που έκανε την προεκλογική εκστρατεία του, είχε επισκεφθεί ένα τέτοιο καταυλισμό στην Πρετόρια και είχε δηλώσει έκπληκτος και σοκαρισμένος. «Η μεγάλη έκταση της μαύρης φτώχειας δεν σημαίνει ότι πρέπει να αγνοήσουμε τη λευκή φτώχεια, για την οποία νιώθουμε αμηχανία, όταν μιλάμε», είπε.

Πράγματι η λευκή φτώχεια προκαλεί αμηχανία στην Νότια Αφρική. Είναι ένα πολύ λεπτό και ευαίσθητο θέμα, για το οποίο προτιμά κανείς να μη μιλά. Γι’ αυτό και δεν θα το δούμε στις εφημερίδες ούτε στην τηλεόραση, επειδή τα βάσανα αυτών των φτωχών λευκών φαίνεται να οφείλονται στο παλιό κακό παρελθόν της Νότιας Αφρικής, ένα παρελθόν που όλοι, λευκοί και μαύροι, θέλουν να ξεχάσουν.

Το όραμα λοιπόν του Νέλσον Μαντέλα για μια Νότια Αφρική όπου όλοι, λευκοί και έγχρωμοι θα έχουν ίσα δικαιώματα και ίσες ευκαιρίες δεν υλοποιήθηκε τελικά παρά μόνο εν μέρει.

Ο Νέλσον Μαντέλα, μετά την κατάρρευση του απαρτχάιντ κατόρθωσε το ακατόρθωτο: Ως ο πρώτος δημοκρατικά εκλεγμένος μαύρος πρόεδρος της χώρας του έδωσε προτεραιότητα στη συμφιλίωση και την ισονομία κι έτσι η Νότια Αφρική δεν βυθίστηκε στο χάος ενός εμφυλίου πολέμου που θα τη διέλυε κυριολεκτικά. Το χειρότερο αποφεύχθηκε λοιπόν, όμως η χώρα δεν έγινε αυτό που οραματίστηκε ο εμπνευσμένος της ηγέτης.

Είκοσι τρία χρόνια μετά την κατάργηση του απαρτχάιντ η διαφθορά έχει διαβρώσει τους πάντες. Το κοινό έγκλημα οργιάζει και οι ξενοφοβικές επιθέσεις αυξάνονται, καθώς μαύροι Νοτιοαφρικανοί επιτίθενται σε πρόσφυγες και μετανάστες από άλλες περιοχές της ηπείρου. Πέρυσι, η αστυνομία σκότωσε 34 ανθρακωρύχους σε απεργιακές ταραχές σε μόλις μία ημέρα. Οι συγκρούσεις που ακολούθησαν θύμιζαν την βαρβαρότητα του απαρτχάϊντ.

Η ανεργία στη χώρα είναι μεγάλη. Ένας στους τέσσερις Νοτιοαφρικανούς δεν έχει δουλειά. Εκατομμύρια μαύροι εξακολουθούν να ζουν στη φτώχεια, αλλά σ’ αυτούς προστέθηκαν τώρα και οι 400.000 λευκοί, το 10% του συνολικού πληθυσμού των λευκών στη χώρα.

Για τις άθλιες συνθήκες, κάτω από τις οποίες περνούν τη ζωή τους οι φτωχοί μαύροι σε μια τόσο πλούσια χώρα, έχουμε μια αμυδρή εικόνα, όπως μας τη μεταδίδουν πολύ σπανίως τα ΜΜΕ. Αυτό που δεν μεταδίδουν με κανένα τρόπο, επειδή δεν μπορεί να προκαλέσει καμιά συγκίνηση, είναι οι άθλιες συνθήκες ζωής των φτωχών λευκών. Σήμερα που 400.000 λευκοί ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας, κανείς δεν δείχνει να τους λυπάται, εφόσον είχαν ευνοηθεί τόσο προκλητικά στο παρελθόν.

Οι λευκοί παρίες βιώνουν μια αίσθηση θυματοποίησης και εγκατάλειψης από την Πολιτεία, έχουν αφεθεί στη μοιρολατρία, νιώθουν απομονωμένοι και έχουν στραφεί για παρηγοριά στη θρησκεία. Οι καλύβες και οι σκηνές τους στολίζονται με θρησκευτικά σύμβολα και τη Βίβλο.

Αλλά και οι λευκοί αγρότες που έχουν μια καλή ζωή κινδυνεύουν να τη χάσουν από επιθέσεις εκδίκησης. Στη Νότια Αφρική μέχρι πριν 20 χρόνια υπήρχαν 60.000 λευκοί αγρότες. Σήμερα ο αριθμός τους έχει μειωθεί κατά το ήμισυ. Κάθε εβδομάδα ο Τύπος αναφέρει ειδεχθείς δολοφονίες λευκών αγροτών, αν και τα ΜΜΕ εκτός της χώρας σπάνια αναφέρονται σε αυτό το θέμα. Η Οργάνωση Ernst Roet’s έχει δημοσιεύσει τα ονόματα 2.000 και πλέον ανθρώπων που δολοφονήθηκαν τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Η δε κυβέρνηση μέχρι τώρα δείχνει απρόθυμη να διαλευκάνει αυτούς τους φόνους και δεν κάνει τίποτε για να τους εμποδίσει.

Η πρώτη σκέψη που κάνουμε, όταν τα μαθαίνουμε όλα αυτά είναι: Καλά να πάθουν οι Αφρικάνερ, ήρθε η σειρά τους να πληρώσουν για το απάνθρωπο απαρτχάιντ που είχαν εγκαθιδρύσει. Η δεύτερη σκέψη είναι: Και τι έγινε δηλαδή, θα λυπούμαστε τώρα πιο πολύ τους λευκούς από τους μαύρους; Και η τρίτη σκέψη είναι: Ασφαλώς και πρέπει να τους λυπηθούμε, όπως ακριβώς λυπούμαστε και για τους μαύρους συμπατριώτες τους.