Ηθική και ευφυΐα

Η ηθική έχει σχέση με την ευφυΐα;

Ένας άνθρωπος χαμηλής αντιληπτικότητας είναι περισσότερο ή λιγότερο ηθικός από έναν ευφυή; Ή μήπως η ευφυΐα και η ηθική είναι άσχετες μεταξύ τους ποιότητες και το ένα δεν επηρεάζει το άλλο;

Θα παραθέσω μερικές σκέψεις μου πάνω σ’ αυτό το θέμα, χωρίς ωστόσο να έχω καταλήξει σε σίγουρα συμπεράσματα.

Προσωπική μου γνώμη είναι ότι τα άτομα που εγκληματούν δεν είναι ιδιαιτέρως ευφυή. Μπορεί να έχουν ένα κοινό νου που τους επιτρέπει να διαπράττουν το Κακό προσέχοντας να μην αφήσουν πίσω τους ίχνη, αλλά ιδιαίτερα ευφυή δεν είναι. Υπάρχουν φυσικά και οι εξαιρέσεις, αλλά αυτές επιβεβαιώνουν τον κανόνα.

Ασφαλώς όλοι οι μη ευφυείς δεν είναι ανήθικοι. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο, η όψη του κόσμου μας θα ήταν πολύ παράξενη με τους κουτούς να ανήκουν στον υπόκοσμο και τους έξυπνους να έχουν το ρόλο των έντιμων πολιτών.

Οι μη ευφυείς μπορούν να είναι εξαιρετικά ηθικά άτομα αλλά και εξαιρετικά ανήθικα, ανάλογα σε ποιο περιβάλλον έχουν μεγαλώσει και ποιες αξίες τους έχουν διδάξει. Καθώς δεν κάνουν τον κόπο να εξετάσουν μια-μια τις αξίες που τους έχουν μεταδώσει οι άλλοι, τις αποδέχονται ως καθολικές και τις υπηρετούν. Αυτό ακριβώς κάνουν τα παιδιά. Μεγαλώνοντας όμως έρχεται και η πνευματική ωρίμαση και τότε πρέπει κανείς να ερευνήσει και να εκτιμήσει με το δικό του μυαλό τις αρχές που διδάχτηκε. Αν δεν το κάνει, θα παραμείνει από ηθική άποψη ένα παιδί που θα τηρεί μηχανικά ό,τι του δίδαξαν οι μεγαλύτεροι.

Ένα τέτοιο άτομο μπορεί να είναι εξαιρετικά ηθικό, αλλά η ηθική του θα είναι μια μηχανική αντίδραση απέναντι στις προκλήσεις της ζωής. Θα έχει μια απλή μιμητική συμπεριφορά και, αν ποτέ τον ρωτήσει κανείς «γιατί δεν κλέβεις;», η απάντησή του θα είναι «επειδή δεν πρέπει». Αν η ερώτηση γίνει πιο συγκεκριμένη: «γιατί δεν κλέβεις λιγάκι στο ζύγι τον πελάτη σου, δεν χάλασε ο κόσμος για λίγα γραμμάρια», η απάντησή του θα είναι πάλι στερεότυπη: «επειδή δεν πρέπει».

Ομοίως αν ρωτήσουμε ένα άτομο της ίδιας κατηγορίας αλλά ανήθικο «γιατί κλέβεις τους πελάτες σου;», η απάντηση θα είναι περίπου «δεν χάλασε ο κόσμος για λίγα γραμμάρια». Αν η ερώτηση είναι πιο γενική «γιατί κλέβεις;» η απάντηση που πρέπει να περιμένουμε θα είναι του τύπου «σήμερα, αν δεν κλέψεις και λιγάκι, δεν πρόκειται να κάνεις προκοπή».

Και στις δύο περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με άτομα που μιμούνται τις αρχές που διδάχτηκαν είτε είναι σωστές αυτές είτε όχι. Όσοι όμως μεγαλώνοντας πέρασαν από ψιλό κόσκινο τις ηθικές αξίες που τους έμαθαν οι μεγάλοι – και αυτό δεν το κάνουν οι πνευματικά οκνηροί-  θα τις αποδεχτούν ή θα τις απορρίψουν με πλήρη συνείδηση. Θα σχηματίσουν τον προσωπικό τους κώδικα ηθικής.

Στην ερώτηση παραδείγματος χάριν «γιατί  δεν πρέπει να κλέβουμε;» η απάντησή τους δεν θα είναι  «επειδή δεν πρέπει». Η απάντησή τους θα είναι πολύ πιο σύνθετη και θα έχει να κάνει με το σύνολο της κοινωνίας, όπου, αν κλέβει ο ένας τον άλλον, θα έχουμε μια κοινωνία ζούγκλας, αν κλέβουν οι μισοί τους άλλους μισούς, θα έχουμε μια κοινωνία αδικίας, αν κλέβουν οι λίγοι τους πολλούς, θα έχουμε μια κοινωνία ανομίας και εκμετάλλευσης.

Η απάντηση όμως δεν εξαντλείται εδώ. Αν κλέβουμε κάτι από κάποιον άλλον, του προξενούμε πόνο στερώντας του κάτι που του ανήκει και επίσης προσβάλλουμε την προσωπικότητά του και το δικαίωμά του  να κατέχει προσωπικά πράγματα και να τα θεωρεί δικά του . Ανάλογα με τη μορφή της κλοπής προσβάλλουμε την αξιοπρέπειά του, βιάζουμε τον προσωπικό του χώρο, τον ταπεινώνουμε και τον εκθέτουμε ως ευήθη και εύπιστο. Του αφαιρούμε τη δυνατότητα να έχει νόμιμο όφελος από την προσωπική του περιουσία, όπως  ίσως σχεδίαζε να την αξιοποιήσει στο μέλλον. Πιθανόν μάλιστα να τον υποχρεώσουμε σε πισωγύρισμα, να πρέπει δηλαδή αυτός να ξεκινήσει πάλι από την αρχή τον αγώνα για να αποχτήσει εκείνα που του αφαιρέθηκαν. Κάποιοι στόχοι ζωής που τους είχε πλησιάσει, πιθανόν να απομακρύνθηκαν και ίσως να χάθηκαν και για πάντα μετά την κλοπή.

Αν πολλαπλασιάσουμε τώρα αυτό το ένα μεμονωμένο γεγονός επί τις ατελείωτες κλοπές κάθε μορφής και είδους, όπως συμβαίνει στην πραγματική ζωή, θα δούμε μπροστά μας μια κοινωνία τραυματισμένη, δύσπιστη, καχύποπτη, φοβισμένη, εχθρική, θα δούμε ασφαλιστικές εταιρίες, αστυνομία, συστήματα συναγερμών, κάγκελα στα παράθυρα, σκύλους –φύλακες, όπλα για αυτοάμυνα, σωματοφύλακες, ιδιωτική αστυνομία, δικαστήρια, φυλακές, δεσμοφύλακες και δεν έχει τέλος η αλυσίδα. Με άλλα λόγια θα δούμε την πραγματική κοινωνία, μέσα στην οποία ζούμε, μια κοινωνία ανάπηρη και νοσηρή.

Και αυτό ισχύει μόνο για το κεφάλαιο «κλοπή». Πού να πάμε και παραπέρα, στις απάτες, τις καταχρήσεις, τα διάφορα είδη του παράνομου εμπορίου, την εκμετάλλευση ανθρώπων, το φόνο.

Ένας ευφυής άνθρωπος θα τα σκεφτεί όλα αυτά. Ένας μη ευφυής όχι. Αποκεί και πέρα εξαρτάται τι θα γίνει από τον ηθικό εξοπλισμό που έχει ο καθένας.

Ο ευφυής και ηθικός, δεν θα παρανομήσει και θα ξέρει πολύ καλά, γιατί δεν θα το κάνει.

Ο ευφυής και ανήθικος θα γίνει ένας πολύ επικίνδυνος άνθρωπος – αλλά έχω τη γνώμη ότι αυτός ο συνδυασμός δεν απαντάται και πολύ συχνά στην καθημερινότητά μας. (Στα λεγόμενα σκοτεινά κέντρα εξουσίας ακούγεται πάντως ότι αφθονεί το είδος ).

Ο μη ευφυής και ηθικός δεν θα παρανομήσει επίσης, αλλά επειδή η ηθική του θα είναι μηχανική-μιμητική, μπορεί κάποια στιγμή να παρασυρθεί.

Ο μη ευφυής και ανήθικος είναι ικανός για τα πάντα. Είναι ο χειρότερος δυνατός συνδυασμός και οι περισσότεροι εγκληματίες πρέπει να ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία.

Μη ευφυής δεν σημαίνει απαραίτητα κουτός. Μπορεί να έχει μια μέση αντιληπτικότητα και τότε ξέρει πώς να καλύψει τις παρανομίες του. Ή μπορεί να είναι και κουτός και τότε η καριέρα του θα διακόπτεται κάθε τόσο για να περάσει στη φυλακή ένα χρονικό διάστημα της ζωής του. Βέβαια, αν ήταν ευφυής, θα καταλάβαινε ότι έτσι χαραμίζει τη μία και πολύτιμη ζωή του κάνοντας κακό και στους άλλους και στον εαυτό του.

Ένα παράδειγμα  ανθρώπων που σκοτώνουν, επειδή ανήκουν σ’ αυτό το πολύ επικίνδυνο είδος των μη ευφυών και ανήθικων, είναι το νεαρό εκείνο ζευγάρι που αφαίρεσε τη ζωή από ένα τριαντάχρονο άντρα για να τον ληστέψει.

Παρακολουθείστε το διάλογο που διημείφθη μεταξύ τους τηλεφωνικά μετά το φόνο, όπως μας τον παραδίδουν τα ΜΜΕ:

«- Μωρό μου, να σου κάνω μια ερώτηση; Άκου με λίγο, να σου κάνω μια ερώτηση; Εγώ αυτή τη στιγμή έχω κάνει φόνο, εσύ πώς το βλέπεις αυτό, πώς το νιώθεις; Μ' αγαπάς ακόμα; ήθελα να σε ρωτήσω.

-Εννοείται πως σ' αγαπάω.

-Έχω αυτή την απορία και ήθελα να σε ρωτήσω, έχω σκοτώσει άνθρωπο και μ' αγαπάς;

- Εννοείται πως σ' αγαπάω, γιατί ξέρω ότι δεν έγινε, επειδή το ήθελες, έγινε από ατύχημα, δεν υπάρχει περίπτωση να σταματήσω να σ' αγαπάω, σε λατρεύω.

- Και σ' αρέσω;...»

Και παρακάτω:

«...Τώρα που ήρθαμε στη Γερμανία, η αλήθεια είναι ότι είμαστε εντελώς free, έτσι; Κατ' αρχήν είχαμε να κοιμηθούμε μία εβδομάδα, με όλα αυτά δεν κοιμόμασταν, ήμασταν σαν ζόμπι. Και ήρθαμε εδώ και με το που πέσαμε στο κρεβάτι, κράου και λιώσαμε στον ύπνο. Ησυχάσαμε ρε, ησυχάσαμε...».

Και:

 «Μέχρι που περάσαμε τον έλεγχο, ξέρεις εκεί που περνάνε τα εισιτήρια και κάνει πράσινο ή κόκκινο, ρε παιδί μου, το φωτάκι, είχα πάθει εγκεφαλικό. Την ώρα που περάσαμε εγώ χόρευα, λα λα λα, πάμε στο Duty Shop τώρα να ψωνίσουμε».

http://www.tanea.gr/news/greece/article/5016187/dialogoi-sok-gia-ton-fono-toy-facebook/

Είναι ολοφάνερο ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με άτομα μειωμένης νοημοσύνης, δυστυχώς όχι τόσο μειωμένης, ώστε να τα έχουν κλείσει σε ίδρυμα. Αρκετά πάντως μειωμένης, ώστε το μόνο που τους ανησυχεί είναι να μη χάσουν την εύνοια του ερωτικού τους συντρόφου, επειδή έγιναν δολοφόνοι. Αρκετά μειωμένης, ώστε να θεωρούν το φόνο μια απλή κακοτυχία. Αρκετά μειωμένης, ώστε με ένα καλό ύπνο να ξεπερνούν αυτή την κακοτυχία. Αρκετά μειωμένης , ώστε, αφού πέρασαν τα πράσινα και κόκκινα φωτάκια (η αντίστοιχη λέξη τούς είναι άγνωστη), χόρευαν, λα λα λα, και πήγαν να ψωνίσουν.

Ήμουν έτοιμη να γράψω τον επίλογο αυτού του άρθρου, όταν σκέφτηκα να ρίξω μια ματιά στο διαδίκτυο και να δω, αν υπάρχει τίποτα σχετικό με το θέμα μου. Στα ελληνικά δεν βρήκα τίποτα –ένα τέτοιο θέμα είναι ψιλά γράμματα για μας εδώ. Στα αγγλικά βρήκα πλείστα άρθρα που, αν τα είχα διαβάσει προηγουμένως, είναι βέβαιο ότι θα έγραφα ένα διαφορετικό άρθρο. Αποφάσισα να αναρτήσω το κείμενό μου, όπως το είχα αρχικά γράψει, αλλά θα προσθέσω εδώ μερικά συμπεράσματα από έρευνες, όπως τα διάβασα στα αγγλόγλωσσα άρθρα.

Το θέμα εδώ δεν είναι ακριβώς ευφυΐα και ηθική – κάτι που ενδιαφέρει ίσως περισσότερο τη φιλοσοφία – αλλά εγκληματική συμπεριφορά και χαμηλή νοημοσύνη. Ένα τέτοιο θέμα είναι κοινωνικά πολύ λεπτό και ευαίσθητο, επειδή πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να χρησιμοποιηθούν τα συμπεράσματα  των σχετικών ερευνών με ρατσιστικό τρόπο και να βρεθούν ξαφνικά υπό διωγμό όλοι όσοι δεν έχουν υψηλό IQ.

Για το λόγο αυτό παρατήρησα μια τάση επιφυλακτικότητας και αυτοσυγκράτησης στα συμπεράσματα των ερευνών. Ναι μεν όλοι αναγνωρίζουν ότι υπάρχει σαφής σχέση  μεταξύ χαμηλής αντιληπτικότητας και εγκληματικής συμπεριφοράς, αλλά δεν το τονίζουν ιδιαίτερα και μάλιστα μερικοί βρίσκουν ότι τα συμπεράσματα είναι για διάφορους λόγους επισφαλή.

Οι σχετικές έρευνες έχουν γίνει σε άτομα που βρίσκονται στη φυλακή. Η εύλογη αντίρρηση είναι λοιπόν ότι οι ευφυείς εγκληματίες απλώς δεν βρίσκονται στη φυλακή. Όσοι έχουν συλληφθεί είναι όντως χαμηλής σχετικά νοημοσύνης, επειδή δεν ήξεραν να σχεδιάσουν την εγκληματική τους ενέργεια σωστά ή δεν ήξεραν πώς να αντιμετωπίσουν την ανάκριση από την αστυνομία.

Ωστόσο αναφέρονται και οι αιτίες που τέτοια άτομα στρέφονται στο έγκλημα.

Άτομα με υψηλό IQ έχουν περισσότερες πιθανότητες να  πετύχουν στην προσπάθειά  τους για μόρφωση.  Άτομα με χαμηλό IQ έχουν αντίθετα λίγες εναλλακτικές στη ζωή τους. Η κλοπή, η ληστεία και οι παρόμοιες δραστηριότητες δεν απαιτούν υψηλό IQ όπως πχ η ιατρική, η νομική και οι άλλες επιστήμες. Το ίδιο ισχύει και στον τομέα των επιχειρήσεων. Βεβαίως και άλλοι παράγοντες θα παίξουν το ρόλο τους, όπως η υγεία, η τύχη και η προσωπικότητα του ατόμου.

Επίσης ένα άτομο νοήμον καταλαβαίνει καλύτερα τους κοινωνικούς κανόνες και τους νόμους και γνωρίζει καλύτερα ποιοι είναι οι κίνδυνοι και οι επιπτώσεις μιας παραβατικής συμπεριφοράς. Άτομα χαμηλής νοημοσύνης ελέγχουν με δυσκολία τις παρορμήσεις τους και δεν σκέφτονται τα επακόλουθα των πράξεών τους. Και συνήθως τους λείπει  η «ενσυναίσθηση», δηλαδή η ικανότητα να μπουν στη θέση του θύματος και να νιώσουν τον πόνο του.

 Μια άλλη υπόθεση είναι ότι τα άτομα που εγκληματούν έχουν κατά κάποιο τρόπο μείνει πίσω στην εξέλιξη, έχουν παραμείνει στην εποχή που η αρπαγή, η κλοπή, ο βιασμός και ο φόνος ήταν η συνήθης τακτική επιβίωσης  των πρωτόγονων προγόνων μας που ακόμα δεν είχαν χρωματίσει ηθικά αυτές τις πράξεις. Για το λόγο αυτό δυσκολεύονται να καταλάβουν το ηθικό βάρος μιας εγκληματικής πράξης. Την ίδια δυσκολία έχουν να καταλάβουν τη σύγχρονη εξελιγμένη τεχνολογία που εντοπίζει τους υπόπτους με κάμερες, με έλεγχο δακτυλικών αποτυπωμάτων και DNA και δεν αναγνωρίζουν το θεσμό της αστυνομίας, των δικαστηρίων και της φυλακής.

 http://www.psychologytoday.com/blog/the-scientific-fundamentalist/201006/why-criminals-are-less-intelligent-non-criminals

Αυτά τα συμπεράσματα βρήκα στο διαδίκτυο. Καταλαβαίνω ότι είναι εύκολο  να μπει σε πειρασμό όποιος ρέπει σε διακρίσεις και να αρχίσει να ταυτίζει με τον υπόκοσμο  κάθε άτομο που θεωρεί μη ευφυές.  Αλλά ασφαλώς η εγκληματική συμπεριφορά οφείλεται και σε άλλους παράγοντες (φτώχεια, ανεργία, προβληματικό οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον κλπ) και επίσης, όπως είπαμε παραπάνω, ο μη ευφυής μπορεί να είναι ένα πολύ ηθικό άτομο.

Επομένως ας μείνουμε καλύτερα στην εξίσωση: ανήθικος= μη ευφυής, όταν ανηθικότητα δεν είναι μόνο η εγκληματική ενέργεια, αλλά  και η μικρή απάτη να κλέβουμε στο ζύγι τον πελάτη μας.