Ο Αφέντης Εαυτός

 

Πόσο καλά γνωρίζουμε τον εαυτό μας;

Σας έχω σίγουρη απάντηση: δεν τον γνωρίζουμε καθόλου. Κουβαλάμε έναν άγνωστο άνθρωπο που μας εξαπατά αδιάκοπα. Υπηρέτες ενός υπερφίαλου τύπου είμαστε που μας έχει πείσει ότι ταυτιζόμαστε μαζί του, ότι είμαστε ένα εμείς κι αυτός.

Όμως αυτός ζει στον δικό του κόσμο που εμείς ελάχιστα γνωρίζουμε, τόσο όσο μας επιτρέπει. Φροντίζει να απαλείφει από τη μνήμη μας τα περισσότερα που έχουμε ζήσει μαζί, ενώ αυτός τα θυμάται όλα με λεπτομέρειες και άλλοτε χαίρεται κι άλλοτε θυμώνει. Κάνει ό,τι του αρέσει, ούτε μας ρωτά ούτε μας υπολογίζει.

 

Σε μας φτάνει απλώς ένας απόηχος και ανάλογα με τις διαθέσεις του, νιώθουμε περίεργα και δεν ξέρουμε γιατί, φοβόμαστε πράγματα και αγνοούμε γιατί, μελαγχολούμε και δεν ξέρουμε τον λόγο. Εκείνος όμως ξέρει.

 

Άλλοτε πάλι χαίρεται και μάλιστα με άγριο τρόπο για πράγματα που εμάς μας τρομάζουν και απορούμε τι μας συμβαίνει και μήπως τρελαινόμαστε. Αλλά αυτός χωρίς αρχές και ηθική απολαμβάνει καταστάσεις εκείνη την ώρα κι εμείς, αδύναμοι υπηρέτες του, είμαστε υποχρεωμένοι να τον υπακούσουμε.

 

Και απαιτεί, συνέχεια απαιτεί να τον ικανοποιούμε, πότε το ένα θέλει και πότε το άλλο και δεν σηκώνει και κουβέντα, έτσι και τολμήσουμε να φέρουμε καμιά αντίρρηση.

 

Εμείς έχουμε μια ψευδή εικόνα εαυτού. Θα έλεγα ότι οι άλλοι που μας συναναστρέφονται γνωρίζουν καλύτερα από μας αυτόν τον εαυτό, καθώς τον παρατηρούν από απόσταση, κάτι που εμείς δεν μπορούμε να κάνουμε.

 

«Εγώ άπληστος; Εγώ αχάριστος; Εγώ αλαζόνας; Εγώ εριστικός; Εγώ αγενής; Εγώ ματαιόδοξος; Εγώ επιπόλαιος; Εγώ ψυχρός;» αντιδρούμε κατάπληκτοι, αν κάποιος φίλος μάς χαρακτηρίσει έτσι. Νιώθουμε ότι μας αδικεί, όμως ίσως και να έχει δίκιο.

 

Γιατί ο εαυτός μας, του οποίου έχουμε γίνει υπηρέτες, δεν διστάζει να εκδηλώσει τα γούστα του, όταν βγαίνει έξω στον κόσμο. Κανέναν δεν υπολογίζει. Έτσι θέλει κι έτσι κάνει. Κι αν εμείς προσπαθούμε να δείχνουμε στους άλλους την καλύτερη δυνατή εικόνα μας, αυτός δεν δίνει δεκάρα. Ζει στον δικό του κόσμο, όπου όλα του επιτρέπονται και νιώθει θεός.

 

Εμείς μπορεί να έχουμε ηθικές αξίες, αυτός δεν έχει. Δεν τις καταλαβαίνει καν. Αυτός μόνο θέλει. Είναι ένας εαυτός που ζει για τον εαυτό του. Και είναι τόσο σκοτεινός και κρυψίνους που δεν μας επιτρέπει να τον γνωρίσουμε και να εξοικειωθούμε μαζί του. Εμείς είμαστε απλώς το όχημά του, τίποτε περισσότερο. Κι αν δεν ακολουθούμε την πορεία που αυτός ορίζει, μας μαστιγώνει όπως ο ηνίοχος τα άλογά του.

 

Γιατί καμιά φορά αγανακτούμε και σηκώνουμε κεφάλι. Δεν θέλουμε να υπακούσουμε στις προσταγές του. Αν, παρά το μαστίγωμα, εμείς αρνούμαστε να τον υπηρετήσουμε, τότε ας είμαστε έτοιμοι γι’ αυτό που μας περιμένει.

 

Εξοργισμένος που του στερούμε ό,τι τον ευχαριστεί, μας επιτίθεται με τα όπλα που κατέχει: βαρυθυμία, δυσθυμία, θλίψη και κατάθλιψη, μελαγχολία, εκνευρισμός, απογοήτευση, παραίτηση.

 

Ποιος είναι αυτός που εγκατεστημένος μέσα μας ορίζει και αποφασίζει για μας;

 

Δεν θα τον μάθουμε ποτέ. Θα ζήσουμε και θα πεθάνουμε με την ψευδαίσθηση πως ό,τι είμαστε είναι ο εαυτός μας. Αλλά μόνο αυτό δεν είμαστε.

 

Όμως αυτός ο υπερόπτης και αυταρχικός αφέντης έχει έναν εχθρό: τη λογική. Τη μισεί και την αποστρέφεται, η λογική όμως βρίσκεται συνεχώς μπροστά του και του βάζει εμπόδια. Και όχι μόνο αυτό. Η λογική, ένα ψυχρό κατασκεύασμα που είναι κοινό σε όλους μας, σε αντίθεση με τον εαυτό μας που είναι διαφορετικός για τον καθένα από μας, αυτή η λογική χτίζει πολιτισμό και προσπαθεί να στριμώξει κάτω στα υπόγεια τον παράλογο αφέντη μας.

 

Εκεί κάτω στα σκοτεινά υπόγεια ως άλλος Μινώταυρος περιφέρεται αυτός εξοργισμένος και σείει τα θεμέλια του πολιτισμού μας. Επικίνδυνος, παράλογος, εκδικητικός, δολοφονικός, όποτε μπορεί, σπάει τον τοίχο και δείχνει το τερατώδες του πρόσωπο.

 

Εμείς τρομάζουμε, ανατριχιάζουμε, φοβόμαστε. Χτίζουμε ξανά τον γκρεμισμένο τοίχο και νιώθουμε ασφαλείς μέσα στην ψυχρή μας λογική. Για λίγο. Επειδή ξανά ένας άλλος τοίχος θα γκρεμιστεί κι εμείς θα γεμίσουμε τρόμο.

 

Αλλά, όσο κι αν είναι τρομαχτικός, όσο παράλογος κι αν είναι κι όσο κι αν εχθρεύεται τη λογική και τον πολιτισμό, σ’ αυτόν χρωστάμε σε τελική ανάλυση μια μέγιστη δημιουργία: την Τέχνη.

 

Με όχημα εμάς τους υποταχτικούς του μπορεί να δραπετεύει πότε πότε, να βγαίνει στο φως μασκαρεμένος κι αν έχει κέφια, τότε μας μαγεύει με λόγια, με μουσικές και χρώματα. Δεν είμαστε εμείς οι δημιουργοί της Τέχνης. Δημιουργός είναι αυτός ο άγνωστος Εαυτός που μας υπαγορεύει τους πόθους του και τα οράματά του και όλα εκείνα που του έχουμε στερήσει κρατώντας τον δέσμιο στη φυλακή του.

 

Αν θέλουμε να μάθουμε ποιος είναι τελικά, ας δούμε πιο προσεχτικά την Τέχνη που μας υποβάλλει. Αυτήν που έχουμε την ψευδαίσθηση ότι είναι δικό μας έργο. Δεν είναι όμως. Είναι δική του όλη αυτή η υπέροχη παραγωγή. Ενός αφέντη που έχουμε κλείσει στα υπόγειά μας νομίζοντας πως έτσι τον έχουμε εξουδετερώσει.