Η τελευταία Δούκισσα της Αθήνας και ο Γεώργιος Αμιρούτζης

            Βέλη ἐκ τῶν ὀμμάτων σου βάλλουσι τὰς καρδίας,

βαβαὶ, τῶν θεωμένων σοι. Οἱ δ'ὄμως ἀγαπῶσι

καὶ χαίρουσι φλεγόμενοι, φιλοῦσι τετρωμένοι.

Φεῦ οἷον ἔρωτα γεννᾷς, φευ οἷον πόθον τίκτεις.

Εἰς οἶκον εἶδον σε ποτὲ κάτωθεν ἐκ τοῦ κήπου,

καὶ τῇ σκιᾷ, τοῖς ὄμμασι σου προϊόντος, ἦλθον·

καὶ θάμβος ἔσχε με εὐθὺς καὶ πόθος σύν εκπλήξει.

Φεῦ οἷον φέρεις ἔρωτα, ἤ νίκας τρέφεις. 

     

Ποίημα του Γεωργίου Αμιρούτζη προς το αντικείμενο του έρωτός του, την ωραία «Μουχλιώτισσα», την τελευταία Δούκισσα της Αθήνας που ήταν Ελληνίδα, κόρη του Δημητρίου Ασάν Λάσκαρι, τελευταίου κυβερνήτη της καστροπολιτείας του Μουχλίου.

Επειδή τα πράγματα εκείνης της εποχής ήταν πολύ ταραγμένα και μπερδεμένα, ας επιχειρήσουμε να τα ξεμπερδέψουμε κάπως και να τα βάλουμε σε μια σειρά.

1453: η Κωνσταντινούπολη πέφτει στα χέρια των Οθωμανών.

Ακόμα όμως και για λίγα χρόνια κάποιες ελληνικές περιοχές διατηρούν την ανεξαρτησία τους ή βρίσκονται κάτω από την κυριαρχία των Φράγκων. Δεν θα τις αναφέρουμε όλες, θα μιλήσουμε μόνο γι’ αυτές που έχουν σχέση με την ιστορία μας.

Έτσι στα νότια παράλια του Εύξεινου Πόντου είναι ακόμα ανεξάρτητη η ελληνική αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Ο Μωάμεθ ο Β΄ θα την κατακτήσει οχτώ χρόνια αργότερα, το 1461.

                                              Η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας

Στον ελλαδικό χώρο η Αθήνα βρίσκεται στην κατοχή των Ατσαγιόλι που έχουν ιδρύσει εκεί το Δουκάτο της Αθήνας. Ο Μωάμεθ ο Β΄ θα κατακτήσει την Αθήνα το 1458, πέντε χρόνια μετά την άλωση της Πόλης.

Πιο κάτω, στην Αρκαδία, κοντά στον Αχλαδόκαμπο, υπήρχε εκείνο τον καιρό μια ελληνική καστροπολιτεία, το Μουχλί, και «κεφαλή», δηλαδή κυβερνήτης της, ήταν ο Δημήτριος Ασάν Λάσκαρις, μακρινός συγγενής των Παλαιολόγων.

Το Μουχλί το κατέλαβε ο Μωάμεθ ο Β΄ το 1458.

                                     Ερείπια εκκλησίας της Παναγίας στο Μουχλί

Ο Δημήτριος Ασάν, ο τελευταίος Έλληνας κυβερνήτης της καστροπολιτείας, μάς ενδιαφέρει εδώ, επειδή είχε μια πολύ όμορφη κόρη που την πάντρεψε με τον επίσης τελευταίο Δούκα της Αθήνας, τον Φραγκίσκο Β΄ Ατσαγιόλι. Πώς την έλεγαν αυτή την όμορφη γυναίκα, δεν ξέρουμε. Έχει μείνει στην Ιστορία ως «Μουχλιώτισσα», επειδή καταγόταν από το Μουχλί.

Ένα ακόμη πρόσωπο που μας ενδιαφέρει για να στήσουμε την ιστορία μας εδώ είναι ο Γεώργιος Αμιρούτζης, Έλληνας διανοούμενος από την Τραπεζούντα που είδε την πατρίδα του να κατακτιέται από τους Οθωμανούς.

Ο Αμιρούτζης ήταν αυτό που θα λέγαμε παλιοχαρακτήρας. Πολύ μορφωμένος μεν, φιλόσοφος, θεολόγος και μαθηματικός, στα μέσα και στα έξω στο παλάτι της ελεύθερης ακόμα Τραπεζούντας και φίλος του Έλληνα βασιλιά της, του μεγάλου Κομνηνού Ιωάννη Δ΄. Παράλληλα ήταν και ευνοούμενος του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Ιωάννη Η΄ Παλαιολόγου. Είχε πάρει μέρος στις συνόδους της Φερράρας και της Φλωρεντίας για την ένωση των εκκλησιών ως ενωτικός, αλλά επιστρέφοντας πίσω και βλέποντας τις εχθρικές διαθέσεις των συμπατριωτών του άλλαξε και έγινε ανθενωτικός.

Λίγο αργότερα, το κρίσιμο έτος 1453, ο Ιωάννης Δ΄ της Τραπεζούντας βλέποντας το θανάσιμο κίνδυνο που διέτρεχε το κράτος του από την επέλαση των Οθωμανών έστειλε τον Αμιρούτζη σε διπλωματική αποστολή στη Γένοβα με στόχο να στερεώσει τις συνθήκες με τους Γενοβέζους, οι οποίες είχαν κλονιστεί τον τελευταίο καιρό. Ο Αμιρούτζης πήρε ευχαρίστως ένα γενναίο χρηματικό δώρο από την κυβέρνηση της Γένοβας και μετά ισχυρίστηκε ότι δεν είχε καμιά πληρεξουσιότητα να διεξαγάγει μαζί τους διαπραγματεύσεις. Απέρριψε τους ευνοϊκούς όρους που του πρότειναν και έφυγε.

Μια ακόμα ύποπτη συμπεριφορά του που θεωρήθηκε προδοτική ήταν ότι το 1461 έπεισε το μεγάλο Κομνηνό Δαβίδ Α΄ να παραδώσει την Τραπεζούντα στους Οθωμανούς, συγκεκριμένα στον Μαχμούτ Πασά που ήταν πρώτος εξάδελφός του από τη μητέρα του, ενώ ο βασιλιάς ετοιμαζόταν να την υπερασπίσει, όπως είχε κάνει και ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος πριν λίγα χρόνια στην Κωνσταντινούπολη. 

Λίγο αργότερα τον βρίσκουμε στην Κωνσταντινούπολη πλήρως ενταγμένο στο περιβάλλον του Μωάμεθ, με τον οποίο έχει αναπτύξει πνευματικές επαφές ανταλλάσσοντας μαζί του σκέψεις θεολογικές και φιλοσοφικές. Είναι πλέον πρόσωπο εμπιστοσύνης για τις οθωμανικές αρχές. Οι δυο γιοι του εξισλαμίσθηκαν και μάλλον το ίδιο έκανε κι αυτός.

                                                        Ο Μωάμεθ ο Β΄

Ας γυρίσουμε τώρα πίσω στην ωραία Μουχλιώτισσα, την Ελληνίδα σύζυγο του τελευταίου Δούκα της Αθήνας Φραγκίσκου Ατσαγιόλι. Λίγο καιρό αφότου  καταχτήθηκε η Αθήνα, ο Μωάμεθ έβαλε και στραγγάλισαν τον Φραγκίσκο Ατσαγιόλι, υποχρέωσε τους τρεις γιους του να εξισλαμιστούν και πήρε μαζί του στην Κωνσταντινούπολη την Ελληνίδα Δούκισσα.

Και τότε έρωτας σφοδρός κατέλαβε τον Γεώργιο Αμιρούτζη, μόλις είδε την ωραία συμπατριώτισσά του. Έχασε το μυαλό του κι άρχισε να της γράφει ποιήματα. Έτσι έγινε και ποιητής ο λόγιος από την Τραπεζούντα. Τέτοια τρέλα ερωτική τον είχε κυριαρχήσει, ώστε ζήτησε από τον τότε Πατριάρχη Ιωσήφ να τον παντρέψει μαζί της, μολονότι η γυναίκα του ζούσε ακόμη. Ο Πατριάρχης εννοείται ότι αρνήθηκε να κάνει κάτι τέτοιο.

Ο ερωτευμένος Αμιρούτζης δεν το έβαλε κάτω. Πήγε και βρήκε τον εξάδελφό του, τον Μαχμούτ Πασά, και με την επιρροή που είχε αυτός στον Μωάμεθ, κατάφερε να εκθρονίσει τον Πατριάρχη και να του ξυρίσει και τα γένια. Και επειδή ο μεγάλος εκκλησιάρχης Μανουήλ – που έγινε κατόπιν Πατριάρχης με το όνομα Μάξιμος Γ΄ - αρνήθηκε να πείσει τον Πατριάρχη να συναινέσει στο αίτημά του, ο Αμιρούτζης φρόντισε να τιμωρηθεί κι αυτός με κοπή της γενειάδας του και με ρινοτομή. Μετά από όλα αυτά κατάφερε τελικά να διώξει τη γυναίκα του και να παντρευτεί την ωραία Μουχλιώτισσα.

Τη χάρηκε για λίγα χρόνια, ως το 1470 ή 1475. Μια μέρα που έπαιζε κύβους, έπαθε αποπληξία και πέθανε.

Για την τύχη της ωραίας Μουχλιώτισσας, της τελευταίας Δούκισσας της Αθήνας, δεν γνωρίζουμε τίποτα.

                                          Ο Δημήτριος Ασάν Λάσκαρις