Κοινή προσευχή

Δεν είμαι θρησκευόμενη, όμως επειδή κάποτε υπήρξα, καταλαβαίνω πολύ καλά πώς αισθάνεται ο πιστός που βλέπει να λοιδορείται ή να υβρίζεται ο Θεός του.

Η πίστη δεν είναι πάντα μια μηχανική υποταγή στα παραδεδομένα από τους παλαιότερους, συμβαίνει αρκετές φορές να είναι γνήσια και ειλικρινής. Αλλά και στις δύο περιπτώσεις, είτε ως στοιχείο της  παράδοσης είτε ως αυθεντική πίστη σε μια Ανώτερη Δύναμη, βρίσκεται πάντα στη σφαίρα των οσίων και των ιερών, των «ου παικτών». Εξαιρούνται οι περιπτώσεις που η πίστη προβάλλεται για επικοινωνιακούς λόγους ή προς ίδιον όφελος.

Ομολογώ ότι κατά κάποιο τρόπο ζηλεύω τους ανθρώπους που έχουν βρει ή νομίζουν ότι έχουν βρει ένα τρόπο επικοινωνίας με το θείο  και αναπαύουν έτσι την ψυχή τους από τα βάσανα αυτού του κόσμου, αν και συμπονώ περισσότερο εκείνους που είναι υποχρεωμένοι να παρηγορήσουν οι ίδιοι τις κουρασμένες, ταραγμένες και ανήσυχες ψυχές τους. Οι θρησκευόμενοι, εφόσον πιστεύουν ειλικρινά, ελπίζουν σε μια άλλη ζωή πιο ευτυχισμένη και οπωσδήποτε δικαιωμένη και υποθέτω ότι ο θάνατος κάποιου που αγαπούν ή ο δικός τους θάνατος δεν αντιμετωπίζεται ως μια μη αναστρέψιμη συμφορά, μια και πρόκειται μόνο για μια απλή έξοδο από τούτη τη δύσκολη ζωή προς μια άλλη γεμάτη μακαριότητα.

Οι ακραίοι θρησκευόμενοι όπως και οι ακραίοι άθεοι που εκτοξεύουν ύβρεις και λοιδορίες οι μεν προς τους δε, δεν μου είναι συμπαθείς, επειδή  έχουν μέσα τους αρνητικά συναισθήματα, εμπάθεια και μίσος. Και οι μεν άθεοι μπορούν να το κάνουν αυτό πιο εύκολα, επειδή ίσως αισθάνονται καταπιεσμένοι από τους θρησκευόμενους που κυριαρχούν στην καθημερινότητά μας και επειδή πιθανόν στη δική τους ηθική επιτρέπεται η περιφρόνηση και η απαξίωση των θρησκευόμενων. Οι θρησκευόμενοι όμως που μιλούν με εχθρότητα και μίσος για όσους δεν ανήκουν στη δική τους θρησκευτική ομάδα,  για τους λεγόμενους δηλαδή αιρετικούς ή τους αλλόθρησκους ή τους αγνωστικιστές ή τους άθεους, αυτοί δεν έχουν καμιά δικαιολογία. Επειδή ο Θεός στον οποίο πιστεύουν απορρίπτει αυτά τα συναισθήματα και μιλά για αγάπη και έλεος όχι μόνο για τους ομοϊδεάτες, αλλά για όλον τον κόσμο.

Την ίδια δυσάρεστη έκπληξη νιώθω, όταν βλέπω θρησκευόμενα άτομα να μιλούν απαξιωτικά για τα ζώα ή να τα κακοποιούν με το επιχείρημα ότι μόνο ο άνθρωπος έχει ψυχή και επομένως όλα τα άλλα πλάσματα μπορούμε να τα εκμεταλλευόμαστε και να τα κακομεταχειριζόμαστε προς χάριν του ανθρώπου.

Ο πιστός που ασπάζεται το λόγο του Θεού του δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο εκτός από αγαθός άνθρωπος. Αν δεν είναι αγαθός, αν δεν  πασχίζει κάθε μέρα να εκδηλώνει έμπρακτα την αγάπη του προς όλα τα ζωντανά πλάσματα, τότε απλώς μας κοροϊδεύει. Και τέτοιους πιστούς έχουμε βαρεθεί να συναντούμε στη ζωή μας.

Ποιες είναι  οι μεγάλες θρησκείες που έχουν επικρατήσει σήμερα στον κόσμο; Κάνοντας μια βόλτα στο διαδίκτυο συνέλεξα αρκετές πληροφορίες. Ο Χριστιανισμός φαίνεται να έχει τους περισσότερους πιστούς: 2,1 δισεκατομμύρια, το 33% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ακολουθεί το Ισλάμ με 1,5 δισεκατομμύριο πιστούς και το 21% του παγκόσμιου πληθυσμού. Ο Ινδουισμός έχει 900 εκατομμύρια πιστούς (14%), η κινεζική παραδοσιακή θρησκεία ( κομφουκιανισμός, ταοϊσμός, λαϊκή θρησκεία) έχει 394 εκατομμύρια πιστούς (6%), ο Βουδισμός 376 εκατομμύρια πιστούς (6%). Ακολουθούν άλλες μικρότερες θρησκείες με μικρότερο αριθμό πιστών και επίσης υπάρχει και ένα ποσοστό άθεων, αγνωστικιστών ή αδιάφορων περί τα θρησκευτικά θέματα. Οι πέντε λοιπόν αυτές μεγαλύτερες θρησκείες του κόσμου συγκεντρώνουν μαζί ένα ποσοστό 80% του παγκόσμιου πληθυσμού, ποσοστό που μας υποχρεώνει να λάβουμε σοβαρά υπόψη μας τις θρησκευτικές αντιλήψεις των ανθρώπων.

Και ποιες είναι αυτές οι αντιλήψεις; Αν βάλουμε στην άκρη τη Θεογονία και την Κοσμογονία των διαφορετικών θρησκειών, το όνομα του Θεού ή των Θεών τους, τους προφήτες τους και όσους ευσεβείς αξιώθηκαν την αγάπη του Κυρίου τους, παρατηρούμε ότι όλες διδάσκουν το ίδιο πράγμα: την αγάπη προς τους άλλους.

Για το Χριστιανισμό δεν χρειάζεται να πούμε τίποτα, γνωρίζουμε τι διδάσκει. Στο Ισλάμ εξαίρονται οι αρετές της ελεημοσύνης, της καλοσύνης, της αγαθότητας, της επιείκειας. Στον Ινδουισμό έχει σημασία να κάνει κανείς καλές πράξεις, να είναι ανιδιοτελής, να αποφεύγει τη βία, την κλοπή, το ψέμα. Στο Βουδισμό πρέπει να απέχει από τη συκοφαντία, την κακολογία, την κλοπή, την αφαίρεση οποιασδήποτε ζωής,  πρέπει να βοηθά τους άλλους, να μάχεται το κακό, να ενθαρρύνει το καλό. Στον Κομφουκιανισμό πρέπει να αγαπά τον πλησίον του και να εξαλείψει από μέσα του κάθε αρνητικό και επιθετικό συναίσθημα. Στον Ταοϊσμό πρέπει να δρα με ανιδιοτέλεια, να είναι λιτός και απλός, εγκρατής, ευγενικός, ταπεινός.

Κατά περίεργο τρόπο όλες αυτές οι αξίες των άλλων θρησκειών συμβαίνει να είναι και χριστιανικές αξίες. Και υποθέτω ότι και οι χριστιανικές αξίες μια χαρά εντάσσονται στις υπόλοιπες, τις μη χριστιανικές. Τι συμβαίνει λοιπόν εδώ; Κλέβει η μια θρησκεία την άλλη; Γι αυτό και έχουν τέτοιο ανταγωνισμό μεταξύ τους;  Θέλει να μονοπωλήσει η κάθε μια για πάρτη της την Υπέρτατη Αλήθεια; Αλλά αυτή, όπως βλέπουμε, βρίσκεται διαχυμένη σε όλες τις θρησκείες και όλες λένε το ίδιο πράγμα: μη μισείτε, μην εχθρεύεστε, αγαπάτε, κάντε το καλό.

Βέβαια αυτές οι ωραίες αξίες δεν είναι ιδιοκτησία μόνο των θρησκειών. Είναι και της φιλοσοφίας καθώς και όλων εκείνων των ανθρώπων που δεν έχουν σχέση με θρησκείες ή φιλοσοφίες,  αλλά είναι βαθύτατα ηθικά άτομα και έχουν ευαισθησίες και ανθρωπιά. Πρόκειται με άλλα λόγια για πανανθρώπινες αξίες. Θα τις συναντήσουμε παντού στον κόσμο, σε όλους τους λαούς, σε όλους τους πολιτισμούς. Το πρόβλημα είναι ότι ναι μεν όλοι τις ασπαζόμαστε, λίγοι όμως τις εφαρμόζουμε.

Ένα άλλο πρόβλημα είναι ότι στον ανταγωνισμό των θρησκειών παραμερίζονται αυτές οι κοινές και μεγάλες αξίες και προβάλλονται οι λεπτομέρειες που τις διαφοροποιούν.  Ο Βούδας, ο Γιαχβέ, ο Ιησούς, ο Αλλάχ, ο Κρίσνα και μια σειρά άλλα ονόματα  περιχαρακώνουν αυτόματα τους ανθρώπους. Στο   άκουσμα αυτών των ονομάτων παίρνουμε αμέσως αμυντική ή επιθετική θέση. Ο άλλος απέναντι είναι ο άπιστος, άρα αμαρτωλός, άρα εχθρός ή πλανημένος ή στενοκέφαλος ή ανόητος που πιστεύει σε παραμύθια. Τα θρησκευτικά του έθιμα είναι επίσης ανόητα και οι λατρευτικές του κινήσεις, οι τελετουργίες του, η θεολογία του είναι όλα αφελέστατα,  οι λατρευτικοί του χώροι και οι ιερείς του έχουν ντοκιμαντερίστικο ενδιαφέρον, όσο για τις προσευχές του, δεν έχουμε κάνει ποτέ τον κόπο να προσέξουμε τι λένε.

Αυτή η αντιμετώπιση των άλλων θρησκειών είχε προκαλέσει στο παρελθόν αιματηρότατους πολέμους, μίση, πάθη, φανατισμούς και θανατώσεις. Και όχι μόνο των αλλόθρησκων αλλά και των λεγόμενων αιρετικών που προκαλούσαν περισσότερο μίσος από ό,τι οι αλλόθρησκοι. Σήμερα κάπως έχουν καταλαγιάσει τα πράγματα στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, ενώ στις φτωχές ο φανατισμός εξακολουθεί να ρυπαίνει τις ψυχές των ανθρώπων.

Παρατηρώ ότι κι εδώ στη χώρα μας υπάρχουν πολλοί Ορθόδοξοι που νιώθουν μίσος και περιφρόνηση για τους Καθολικούς, όσο για τους Διαμαρτυρόμενους, αυτούς τους  θεωρούν κάτι σαν άθεους. Από την παγίδα αυτή δεν ξέφυγα κι εγώ και χρειάστηκε να μεγαλώσω αρκετά και να μορφωθώ για να μπορέσω να ταυτίσω το επίθετο «καθολικός» με το «γενικός» και όχι με το «μιαρός και αμαρτωλός».

Βέβαια πίσω από τις θρησκευτικές διαφορές κρύβονται τις περισσότερες φορές εθνικές, πολιτικές και κοινωνικές αντιθέσεις, αυτό στην Ιστορία είναι ο κανόνας. Αλλά σήμερα που οι αντιθέσεις αυτές εκφράζονται ελεύθερα, οι θρησκευτικές διαφορές δεν έχουν κανένα νόημα. Ο καλός πιστός, αυτός που θέλει να είναι αρεστός και αγαπητός στο Θεό που λατρεύει και έχει εμβαθύνει τη θεολογική του σκέψη, ένα πράγμα μόνο έχει να κάνει: να αγαπά τους άλλους και να τους ανέχεται στη διαφορετική τους πίστη, επειδή όλοι είναι πλάσματα του Θεού, στον οποίο πιστεύει, και ο ίδιος αυτός Θεός του λέει να αγαπά χωρίς όρους.

Για το λόγο αυτό χάρηκα πολύ, όταν διάβασα στις εφημερίδες ότι  οι οργανώσεις Interfaith Alliance (Διαθρησκευτική Συμμαχία) και Human Rights First (Πρώτα τα Ανθρώπινα Δικαιώματα) κατάφεραν μετά από πολλές προσπάθειες να οργανώσουν κοινή προσευχή σε τριάντα δύο Πολιτείες των ΗΠΑ. Στις 26 Ιουνίου σε εβδομήντα χριστιανικούς ναούς προσευχήθηκαν μαζί εκπρόσωποι των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών, διάβασαν αποσπάσματα από τα ιερά τους Βιβλία και έψαλαν θρησκευτικούς ύμνους. ( Δεν έχω καμιά αμφιβολία ότι και τα αποσπάσματα και οι ύμνοι που ακούστηκαν, θα έλεγαν ακριβώς τα ίδια πράγματα). Στον καθεδρικό ναό της Ουάσιγκτον  συμμετείχαν στην τελετή ο ιερέας Samuel T. Lloyd III, ο ιμάμης Muhammad Mecid και ο ραβίνος Amy M. Schwartzman.

Ασφαλώς πίσω από αυτή την κίνηση υπάρχουν πολιτικές σκοπιμότητες, ωστόσο δεν θα μπορούσε να γίνει κάτι τέτοιο πραγματικότητα, αν οι άνθρωποι δεν είχαν παραμερίσει το φανατισμό τους κι αν πίστευαν ότι εκείνοι και μόνο εκείνοι κατέχουν την Απόλυτη Αλήθεια.