6/4/11

Η μάντρα που λέγεται σχολείο


Έχοντας δουλέψει πολλά χρόνια στη Μέση Εκπαίδευση κατέληξα κάποτε στο συμπέρασμα ότι το σχολείο χρησιμεύει για δύο κυρίως πράγματα:
α) Για να μαντρώνονται τα παιδιά μερικές ώρες σε ένα χώρο, ώστε να μπορούν οι γονείς τους να ασχοληθούν και με τις άλλες υποθέσεις τους.
β) Για να μάθουν τα παιδιά ανάγνωση και γραφή.
 Πέραν αυτών των δύο στόχων το σχολείο υπό προϋποθέσεις μπορεί να περάσει στους μαθητές του και κάποιες περισσότερες γνώσεις, αλλά αυτό εξαρτάται:
α) από την καλή διάθεση των διδασκόντων
β) από την καλή διάθεση των ίδιων των μαθητών.



Στην ευτυχή περίπτωση που η καλή διάθεση διδασκόντων και διδασκομένων συμπέσουν, έχουμε πολύ καλά αποτελέσματα, δηλαδή μαθητές που αποχτούν μόρφωση και καλλιέργεια. Δυστυχώς αυτό δεν συμβαίνει συχνά. Ο κανόνας είναι να έχουμε διδάσκοντες που κοιτάζουν το ρολόι τους περιμένοντας να τελειώσει η διδακτική ώρα και ενδιάμεσα αναμασάνε μια τυποποιημένη γνώση- κονσέρβα, λένε και κανένα ανέκδοτο και κοιτάζουν πώς να συγκρατήσουν την τάξη για να μη μεταβληθεί σε θηριοτροφείο και διδασκόμενους που δεν καταλαβαίνουν γιατί πρέπει να αποστηθίσουν τόσα κουραστικά και αδιάφορα πράγματα, εφόσον η ζωή έξω είναι έτοιμη να τους προσφέρει ποικίλες απολαύσεις. Αν προσθέσουμε σ’ αυτό το συνδυασμό και το σχολικό βιβλίο που είναι γραμμένο από ανθρώπους άσχετους με την καθημερινότητα της σχολικής τάξης, οι οποίοι πάσχουν από το σύνδρομο της επίδειξης γνώσης και νομίζουν ότι απευθύνονται σε γηραλέους σοφούς και όχι σε εφήβους, τότε το μίγμα είναι πλέον εκρηκτικό.
 Αλλά έχει και συνέχεια.
Αμέτρητες ώρες χάνονται κάθε χρόνο για ποικίλους λόγους, οι περισσότεροι από τους οποίους δεν είναι σοβαροί. Κανείς δεν στενοχωριέται γι αυτό, εφόσον οι μεν διδάσκοντες απαλλάσσονται από το οχληρό καθήκον της εργασίας, οι δε διδασκόμενοι από το οχληρό καθήκον της παρουσίας μέσα στην τάξη.
 Η απαξίωση των διδασκόντων είναι μια πραγματικότητα που μετρά ήδη αρκετές δεκαετίες. Δεν το βρίσκω παράξενο. Οι ίδιοι οι διδάσκοντες δεν φρόντισαν ποτέ να περιφρουρήσουν το γόητρό τους, μπέρδεψαν το σεβασμό και τη φιλική προσέγγιση που οφείλουν στο μαθητή  με την πλάκα και τις φάπες μεταξύ τους.
Το ίδιο το σχολείο απαξιώθηκε, όταν πολλοί διδάσκοντες, διδασκόμενοι και κηδεμόνες προσέρχονται σ’ αυτό ντυμένοι σαν να πρόκειται να πάνε στην παραλία για βουτιές και ηλιοθεραπεία. Πολλές φορές αναρωτήθηκα, αν με μια τέτοια ενδυμασία δεν θα τους πέταγαν έξω όλους αυτούς από τις δημόσιες υπηρεσίες, τα δικαστήρια και τις εκκλησίες. Το σχολείο όμως λειτουργεί στη συνείδησή μας ως μάντρα, όπως είπαμε πιο πάνω, άρα δεν χρειάζεται να προσέχουμε τέτοιες λεπτομέρειες όπως η περιβολή μας.
 Η απαξίωση πέρασε στην κοινωνία και στις οικογένειες. Οι μαθητές μιλούν για τους δασκάλους τους ειρωνικά, χλευαστικά ή στην καλύτερη περίπτωση σαν να είναι φιλαράκια. Ούτε κι αυτό το βρίσκω παράξενο. Εξάλλου οι επιστήμες μάλλον κακοποιούνται στα πανεπιστήμιά μας και όσοι πτυχιούχοι έρχονται να διδάξουν κατόπιν μαθητές, συχνά δεν κατέχουν σε βάθος το αντικείμενό τους. Η απαξίωση βαθαίνει έτσι ακόμα περισσότερο.
 Η Πολιτεία από τη μεριά της κάνει κι αυτή ό,τι μπορεί. Το αναλυτικό πρόγραμμα των μαθημάτων περιλαμβάνει γνώση άχρηστη σε πολλές περιπτώσεις. Οι διδάσκοντες υπό το πνεύμα της γενικής ανοχής βαθμολογούν κατά κανόνα με επιείκεια, ο δε συνολικός τρόπος βαθμολόγησης είναι τέτοιος που ένας μαθητής πρέπει να καταβάλει σκληρή προσπάθεια για να μείνει στην ίδια τάξη. Οι ανεξεταστέοι σε ένα ποσοστό 90% περνούν όλα τα μαθήματα το Σεπτέμβρη, αν και έρχονται οι περισσότεροι αδιάβαστοι.
 Τέλος η Πολιτεία κατέστρεψε εντελώς το Λύκειο μεταβάλλοντάς το σε φροντιστήριο για τις Ανώτερες και Ανώτατες Σχολές. Οι διδάσκοντες έπεσαν στην παγίδα αυτή με τη θέλησή τους για διάφορους λόγους. Πίστεψαν ότι αναβαθμίστηκαν, διότι ανέλαβαν τις πανελλαδικές εξετάσεις. Αυτοί θα όριζαν τη μοίρα των υποψήφιων, αυτοί θα βαθμολογούσαν τα γραπτά τους και αυτοί θα πληρώνονταν για  την έξτρα  εργασία τους. Επίσης μπορούσαν να κάνουν ιδιαίτερα μαθήματα στους υποψήφιους, πράγμα που θα ενίσχυε το χαμηλό –είναι αλήθεια- μισθό τους. Η καθημερινότητα του Λυκείου έγινε ένας αγώνας δρόμου  για να καλυφθεί η προγραμματισμένη ύλη –πολύ μικρή στην πραγματικότητα, αλλά είπαμε: διδακτικές ώρες χάνονται συνέχεια. Καθηγητές με φωτοτυπίες στο χέρι πάνε κι έρχονται στους διαδρόμους, πολυάσχολοι και εμβριθείς. Δεν είναι τώρα τυχαίοι διδάσκοντες, ετοιμάζουν τους υποψήφιους για τα Πανεπιστήμια, αυτή η αποστολή έχει ένα είδος μεγαλείου. Εν τω μεταξύ η γνώση, η αληθινή γνώση, η βαθιά, η ουσιαστική, αυτή που μορφώνει και δεν κοροϊδεύει, έχει πάει περίπατο. Κανείς δεν έχει το χρόνο να ασχοληθεί μαζί της. Αυτό που έχει σημασία είναι να βγει η προγραμματισμένη ύλη.
 Στόχος δεν είναι πια το απολυτήριο του Λυκείου –εξάλλου αυτό με ελάχιστη προσπάθεια μπορεί κανείς να το αποχτήσει. Στόχος είναι τώρα η εισαγωγή στις Ανώτερες και Ανώτατες Σχολές.  Τα παιδιά ως κοπάδια συνωστίζονται  στις πανελλαδικές εξετάσεις. Αμέτρητα από αυτά με ταλέντα και δεξιότητες χαντακώνονται, επειδή αποπροσανατολίζονται και βρίσκονται σε κάτι απίθανες Σχολές που ούτε τις είχαν ποτέ τους ξανακούσει. Θα μπορούσαν να γίνουν καλοί τεχνίτες, καλοί έμποροι, καλοί καλλιτέχνες, όμως έχουν καταναλώσει τον πολύτιμο χρόνο τους διαβάζοντας ξένη προς τα ενδιαφέροντά τους εξεταστέα ύλη και, αν περάσουν, θα γίνουν κάτι άσχετο προς το ταλέντο τους και θα βγουν μετά στην αγορά εργασίας και θα περιφέρονται ως άνεργοι. Αν δεν περάσουν, θα έχουν το στίγμα του αποτυχημένου.
 Προσωπικά πολλές φορές ένιωσα θλίψη στην προσπάθειά μου να εξηγήσω στους μαθητές μου τι είναι πχ το επιρρηματικό κατηγορούμενο ή πότε έχουμε επιθετικό και πότε κατηγορηματικό προσδιορισμό, μια γνώση που μόνο τους φιλολόγους πρέπει να ενδιαφέρει, και άφηνα το χρόνο να φεύγει εις βάρος της ουσιαστικής γνώσης που βρίσκεται μέσα στο σώμα του κειμένου. Από την άλλη τα αρχαία κείμενα που είχα να διδάξω, δεν ήταν και τα καλύτερα. Δεν ξέρω ποιοι κάθε φορά κάνουν την επιλογή μέσα στα άβατα του Υπουργείου Παιδείας, σίγουρα όμως αυτοί οι άνθρωποι δεν θέλουν να αγαπήσουν οι μαθητές μας την αρχαία ελληνική γραμματεία. Ή ίσως είναι απλώς και οι ίδιοι άσχετοι.

Το άρθρο δημοσιεύεται στην Ελεύθερη Ζώνη:
http://www.elzoni.gr/html/ent/219/ent.8219.asp

10 σχόλια:

Marina είπε...

Εχοντας υπάρξει εκπαιδευτικός της Μέσης Εκπαίδευσης, βρίσκω το άρθρο σου απόλυτα σωστό αν και πικρό. Ετσι είναι όλη η βάση της Παιδείας στην Ελλάδα σήμερα. Τα πάντα εξισώθηκαν μαζί με τις αξίες που πετάχτηκαν απο το παράθυρο.
Τα σχολικά κτίρια με τα σίδερα στα παράθυρα απευθύνονται μάλλον σε ανήλικους τροφίμους ιδρυμάτων που μεγαλώνοντας οι ίδιοι θα σπάζουν τα θρανία και τα κεφάλια τους μεταξύ τους, ως καταληψίες, χωρία ουσιαστική αιτία.
Ευτυχώς όλοι οι εκπαιδευτικοί δεν είναι ίδιοι, κάποιοι κάνουν κανονικό μάθημα, ενδιαφερόμενοι στο να μάθουν τα παιδιά κάτι, παρά να τους δώσουν ένα ξερό βαθμό και μετά να τη κάνουν πρός τα πολύτιμα ιδιαίτερα.

Απο το 1975 και ύστερα, δεν βελτιώθηκε καθόλου η Παιδεία στην Ελλάδα..τώρα μαθητές και καθηγητές αγρόν αγοράζουν.

Καίτη Βασιλάκου είπε...

Μαρίνα, εφόσον υπήρξες συνάδελφος, ξέρεις τα πράγματα από πρώτο χέρι. Τι να τα λέμε τώρα..
Όλοι υποκριτικά κοπτόμαστε για την παιδεία, στην πραγματικότητα ελάχιστοι νοιάζονται.

OSTRIA είπε...

ειπες αληθειες Καιτη ...να λοιπον γιατι δεν εχουμε αποκτησει παιδεια σαν λαος....

Καίτη Βασιλάκου είπε...

Ostria, και να ήταν μόνο αυτά...Απλώς έθιξα το πρόβλημα.

despina είπε...

Όλα αυτά που γράφτηκαν διαπιστώνουν πράγματι το πρόβλημα... Ποια είναι η λύση όμως;Πιστεύω ότι η λύση εγκειται στην επιλογή του επαγγέλματος..από την στιγμή που το να είσαι εκπαιδευτικός θεωρείται επάγγελμα,χάνεται το παιγνίδι της ορθής παιδείας...όλα εξαρτώνται από τον διδάσκοντα...Είχα την γιαγιά μου,δασκάλα του δημοτικού..Γεννήθηκε το 1885 και ήταν απόφοιτος του Ζωγράφειου παρθεναγωγείου της Πόλης...Σε μια εποχή που το υπουργείο στην "άπασα ύλη¨και στο πρόγραμμα που μοίραζε στους δασκάλους συνιστούσε το Ξύλο ως παιδαγωγικό μέσο,η γιαγιά μου δίδασκε στην τάξη της με μοντεσοριανό σύστημα.. Αναλάμβανε τις πρώτες τάξεις του δημοτικού..Εκεί σπέρνεις έλεγε..όταν υπέργηρη πέθανε,οι μαθητές της μαζεύτηκαν από όλη την Ελλαδα για την κηδεία της...Πέθανε η δασκάλα μας έλεγαν θλιμμένοι..Εγώ ήμουν ακόμη στο δημοτικό και δεν καταλάβαινα την τόση αγάπη για μια δασκάλα της α΄δημοτικού...Ο τάφος της μέχρι και τώρα,δεν μένει ποτέ από λουλούδια..Όταν ήταν στο νοσοκομείο πριν πεθάνει, ο διοικητης του νοσ/μειου και μερικοί γιατροί εκεί, ήταν παλιοί μαθητές της,την έβαλαν στην α΄θέση και γέμισαν με λουλούδια το δωμάτιο! Στιγμή δεν την άφηναν μόνη!Τα παιδιά μου !έλεγε και τα μάτια της έλαμπαν από περηφάνια χαϊδεύοντας τους τα κεφάλια...Σαν να 'ταν πάλι νέα και αυτοί πιτσιρικάδες... Η αγάπη λείπει,και η αφοσίωση..γιαυτό δεν έχουμε παιδεία.

Καίτη Βασιλάκου είπε...

Δέσποινα, συγκινήθηκα διαβάζοντας το σχόλιό σου. Το να διδάσκεις νέους ανθρώπους, δεν είναι επάγγελμα και η γιαγιά σου αυτό το ήξερε καλά. Αλλά βλέπεις, όταν η παιδεία είναι μαζική - και πώς αλλιώς να γίνει, εφόσον όλοι πρέπει να μορφώνονται - τότε και οι δάσκαλοι διορίζονται μαζικά. Πολλοί από αυτούς βλέπουν το έργο τους μόνο ως μέσον βιοπορισμού. Δεν μπορώ να τους κατηγορήσω. Δεν είμαστε όλοι γεννημένοι για να γίνουμε δάσκαλοι.

AKG είπε...

Τι όμορφο το σχόλιο της Δέσποινας!
Τα λέει όλα.

Καθημερινά στο δρόμο προς τη μάντρα θυμόμουν πάντα τον τίτλο της Φρανσουάζ Σαγκάν:
"Καλημέρα θλίψη":
Οι συζητήσεις, οι ανακοινώσεις, οι διαβουλεύσεις, οι διαπιστώσεις, οι διεκδικήσεις, οι διαπληκτισμοί, οι προγραμματισμοί, οι φιλοδοξίες....

Μοναδική (μυστική;) έξοδος κινδύνου η πόρτα της τάξης.

Καίτη Βασιλάκου είπε...

AKG, αν δεν ήταν και η τάξη να μας δίνει τη χαρά της διδασκαλίας, δεν θα είχαμε άλλη διέξοδο εκτός από την κατάθλιψη.

Marina είπε...

Εξαιρετικό το σχόλιο της Δέσποινας για το πρότυπο της δασκάλας της Α' Δημοτικού. Φρόντισε το χώμα με σκαλισμα και εργασία ώστε να γίνει γόνιμο και τα διαφορετικά σποράκια να φυτρώσουν και να δώσουν το καλύτερο εαυτό τους στα χρόνια που ήρθαν. Φωτισμένη η γυναίκα αυτή.
Σε κάθε σχολείο ευτυχώς ακόμη υπάρχουν σωστοί δάσκαλοι/καθηγητές που ενδιαφερονται τόσο για τη μάθηση των νέων όσο και για τη Παιδεία.

Δυστυχώς η αγάπη και η αφοσίωση πρός τα παιδιά και τη παιδεία τους δεν είναι αρκετά, χρειάζεται και ο κοινός νούς.
Χθές η Α' Γυμνασίου του Προτυπου Γυμνασίου Ευαγγελικής Σχολής Νέας Σμύρνης οργάνωσε μονοήμερη εκδρομή στην ορεινή Αρκαδία. Περί τα 90 παιδιά και τουλάχιστον 6 εκπαιδευτικοί τα συνόδευσαν. Τους πήγαν Βυτίνα, Δημητσάνα, σε μουσεία για τη μπαρούτη, τους υδρόμυλλους και σε ένα οινοποιείο (!!!) όπου αφού τους ξενάγησαν στους χώρους της παρασκευής κρασιού, τους προέτρεψαν να δοκιμάσουν τους οίνους, χωρίς να φτύνουν μετά το κρασί..με αποτέλεσμα τα παιδιά να πιούν. Φεύγοντας αγόρασαν και κρασιά/τσίπουρα για τους γονείς τους.
Ποιός ανεγκέφαλος εκπαιδευτικός σκέφτηκε να προτρέψει τα 13χρονα στην οινοποσία με τις ευλογίες του Γυμνασιάρχη και όλου του σχολείου, ε; Aν αυτή η πρωτοβουλία γινόταν σε μία Ευρωπαϊκή χώρα ή και Αμερική, το σχολείο θα πήγαινε δικαστήριο.
Αλλο είναι να δείχνεις αμπελώνες και παρασκευή κρασιού και άλλο να τα βάζεις να "δοκιμάζουν" τάχα κρασιά με σκοπό να υποστηρίξεις το ΧΨ οινοποιείο του μπατζανάκη σου. Γιατί σε αυτό καταλήγουμε..Το ψάρι βρωμάει απο το κεφάλι. Και μη μου πείτε "σιγά τι έγινε" και "πίνουν κρασί και στο σπίτι τους" γιατί άλλο το σπίτι με τους γονείς παρόντες..και άλλο η προτροπή ανηλίκων πρός το ποτό.

Τις πληροφορίες μου τις έδωσε παιδί που πήγε στην εκδρομή στο οινοποιείο, δοκίμασε και κατάπιε διάφορα κρασιά και μετά τις υποδείξεις των καθηγητών/ιδιοκτήτη του Οινοποιείου πήρε και για το σπίτι όπως όλα.

Καίτη Βασιλάκου είπε...

Μαρίνα, καλά έκανες και το ανέφερες αυτό. Αποδεικνύει την αδιαφορία μας απέναντι στους μαθητές που έχουμε στην ευθύνη μας αλλά ίσως και κάποια θλιβερά μικροσυμφέροντα, τόσο θλιβερά, όσο πιο μικρά είναι.