Μετανάστες και πολυπολιτισμικότητα

(Το άρθρο το έγραψα πριν τρία χρόνια, αλλά δεν το δημοσίευσα. Σήμερα το βρίσκω πιο επίκαιρο από τότε).

 Δύο βασικά είναι οι τάσεις που χαρακτηρίζουν τις κοινωνίες σε όλες τις εποχές: η τάση που βιάζεται να προχωρήσει μπροστά και η τάση που θέλει να μείνουν τα πράγματα όπως είναι.

Οι άνθρωποι έχουμε μέσα μας και τις δύο αυτές τάσεις αλλά όχι σε ισορροπία. Το παρελθόν δεν μας αφήνει αδιάφορους, αλλά προσβλέπουμε με ενδιαφέρον και στο μέλλον. Για άλλους ωστόσο το παρελθόν είναι κάτι που πρέπει να μείνει στη θέση του, δηλαδή πίσω, και να μην εμπλέκεται πολύ στην καθημερινότητά μας. Για άλλους πάλι το μέλλον, επειδή εμπεριέχει το άγνωστο, καλό είναι να μην το επιδιώκουμε με μεγάλη επιμονή.

Υπάρχει και μια τρίτη τάση, αφανής και αόρατη αλλά πολύ δυναμική. Είναι η συνισταμένη των δύο προηγούμενων, καθώς και όλων των ιδεών, ιδεοληψιών, νοοτροπιών και ροπών μιας κοινωνίας και αυτή είναι που ανοίγει τελικά το δρόμο για να πάμε παρακάτω. Με άλλα λόγια, ό,τι κι αν πιστεύουμε εμείς, θα γίνει στο τέλος αυτό που θέλει η τρίτη αυτή τάση.

Έτσι, δεν ήταν πχ ο φανατισμός και η πίστη των πρωτοχριστιανών που εκτόπισαν κάποια στιγμή την εθνική λατρεία, αλλά η τάση της εποχής που έβαλε στο περιθώριο τις άλλες θρησκείες, επειδή ο κόσμος συνειδητά ή υποσυνείδητα είχε κουραστεί από τις αλληλοεπικαλυπτόμενες λατρείες ,τον θρησκευτικό συγκρητισμό και τη σκοτεινή φιλοσοφία και ήθελε να αναπαυθεί σε μια θρησκεία απλή, με εγκράτεια σε μια εποχή ευρείας κατάχρησης και ασωτίας  και η οποία  επιπλέον έδινε καλές υποσχέσεις αθανασίας.

Σήμερα οι δύο αυτές τάσεις εκφράζονται με διάφορους τρόπους στην παγκόσμια σκηνή, αλλά καλύτερα να εστιάσουμε στην ελληνική πραγματικότητα.

 Η οικονομική κρίση προκάλεσε το εξής παράδοξο: άτομα με «συντηρητικές» απόψεις και άτομα με «προοδευτικές» έχουν συμπέσει στην κατακραυγή τους ενάντια σε μια πολιτική που οδήγησε στην οικονομική κατάρρευση της χώρας. Οι πολίτες μπερδεμένοι στρέφονται σε κόμματα που τους υπόσχονται γρήγορη και εύκολη έξοδο από την κρίση, τα οποία κόμματα καλύπτουν όλο το φάσμα από την άκρα δεξιά («συντήρηση») ως την άκρα αριστερά («πρόοδος»).

Οι δύο τάσεις που κανονικά είναι απολύτως ευδιάκριτες σε συνθήκες ομαλότητας έχουν τώρα περιπλεχθεί και έτσι βλέπουμε συντηρητικούς ψηφοφόρους να υποστηρίζουν  αριστερά κόμματα και προοδευτικούς να υποστηρίζουν δεξιά κόμματα.

Όμως το θέμα μου δεν είναι να αναλύσω αυτό το φαινόμενο. Σκοπός του άρθρου είναι να αναδείξει το ακανθώδες θέμα των μεταναστών που περιπλέκεται κι αυτό στην παρούσα οικονομική κρίση προκαλώντας περίεργες αντιδράσεις στους πολίτες.

Κι εδώ οι τάσεις είναι δύο: α) δεν πρέπει να χάσουμε την ανθρωπιά μας, οφείλουμε να περιθάλπουμε αυτούς τους δυστυχείς ανθρώπους που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα. β) το μεταναστευτικό είναι ένα οξύ πρόβλημα που πρέπει να λυθεί έστω και με σκληρές αποφάσεις, αλλιώς η χώρα θα βουλιάξει μια ώρα αρχύτερα.

Όσοι ανήκετε στην πρώτη κατηγορία, μπορείτε να δώσετε ένα δίκιο σε όσους ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία;

 Και αντιθέτως, όσοι ανήκετε στη δεύτερη κατηγορία, μπορείτε να καταλάβετε, γιατί με τόση επιμονή οι άλλοι της πρώτης κατηγορίας θέλουν να προστατέψουν τους μετανάστες;

Νομίζω ότι μπορείτε να το καταλάβετε, εφόσον είστε βέβαια καλοπροαίρετοι, επειδή και οι δύο θέσεις είναι σωστές.

Πού είναι το λάθος;

Το λάθος είναι ότι τα πολιτικά κόμματα εκμεταλλεύονται τις δύο αυτές τάσεις της κοινωνίας επιδιώκοντας ίδια οφέλη. Φανατίζουν τους οπαδούς τους, διαστρεβλώνουν τα γεγονότα, τα παραποιούν και τα εξογκώνουν  απευθυνόμενοι στο θυμικό και όχι στη λογική τους. 

Έτσι η δολοφονία ενός μετανάστη από ακραία άτομα εγείρει την αγανάκτησή μας, καθώς τα πολιτικά κόμματα και ο τύπος που τα στηρίζει υποδαυλίζουν τεχνηέντως τη φυσική μας απέχθεια για το φόνο ενός φτωχού και ανυπεράσπιστου ανθρώπου. Ξεχνάμε ότι εκατοντάδες χιλιάδες άλλοι ζουν και εργάζονται εδώ έχοντας  καλή σχέση με τους Έλληνες.

Αντίστοιχα η δολοφονία ενός Έλληνα από κάποιον μετανάστη εγείρει νέα κύματα αγανάκτησης αντίθετης φοράς , καθώς τα πολιτικά κόμματα και ο τύπος που τα στηρίζει φουντώνουν την υπόγεια δυσαρέσκειά μας για το πλήθος των ξένων που ζει στη χώρα μας. Πάλι ξεχνάμε ότι εκατοντάδες χιλιάδες ξένοι δουλεύουν ειρηνικά στον τόπο μας και κερδίζουν έντιμα το ψωμί τους.

Η αγανάκτηση γίνεται σιγά σιγά τρόπος της σκέψης μας. Τίποτε πια δεν δικαιολογούμε, αν έρχεται σε αντίθεση με αυτήν. Γινόμαστε ακραίοι, χωρίς να το καταλάβουμε. Μισούμε τον Έλληνα που αγαπά τον ξένο ή μισούμε τον Έλληνα που απορρίπτει τον ξένο. Μισούμαστε με άλλα λόγια μεταξύ μας. Μια πλαστή φωτογραφία –διότι εκτός από τις γνήσιες κυκλοφορούν και ύποπτες πλαστές- που δείχνει ακρότητες από τη μία ή την άλλη πλευρά είναι ικανή να μας κατεβάσει στους δρόμους σε έξαλλη κατάσταση.

Η λογική μας εν τω μεταξύ έχει τελείως παραλύσει. Η οποία λογική είναι πολύ απλή:

1)Ποτέ και σε καμιά περίπτωση δεν φερόμαστε άσχημα σε κανέναν, πολύ περισσότερο σε κάποιον που ήρθε στη χώρα μας για να ξεφύγει από τον πόλεμο, τη φτώχεια και τη δυστυχία που βίωνε στη δική του χώρα.

2)Αυτό δεν σημαίνει ότι μπορούμε να δεχτούμε στη χώρα μας  άπειρο αριθμό ξένων, διότι α) δεν έχουμε την οικονομική δυνατότητα να τους θρέψουμε όλους αυτούς β) το πολυπολιτισμικό μοντέλο δεν έχει γίνει ακόμα αποδεκτό από ένα μεγάλο μέρος πολιτών.

Θα έλεγα ότι το αμφιλεγόμενο σημείο της υπόθεσης είναι το πολυπολιτισμικό μοντέλο. Σε μια εποχή που παγκοσμιοποιείται ταχύτατα, είναι επόμενο οι άνθρωποι να μετακινούνται από τη μια χώρα στην άλλη, να μεταναστεύουν και να αλλάζουν πατρίδα. Το φαινόμενο δεν πρόκειται να σταματήσει, όσο οι κοινωνικές-πολιτικές-οικονομικές συνθήκες είναι οι ίδιες.

Δεν θα ήταν καθόλου άσχημα να ζούσαμε σε έναν κόσμο χωρίς σύνορα όπου όλοι θα νιώθαμε πολίτες του κόσμου, θα μιλούσαμε την ίδια γλώσσα και θα είχαμε το ίδιο σύστημα ηθικής. Πιθανόν αυτό να συμβεί κάποτε, αλλά μέχρι να συμβεί, έχουμε να περάσουμε από πολλές φάσεις, κατά τις οποίες οι πολίτες κάθε χώρας θα υποχωρούν σταδιακά και θα παραιτούνται από τις τοπικές τους συνήθειες.

Αυτό δεν μπορεί να γίνει από τη μια μέρα στην άλλη, ούτε μέσα σε μια δεκαετία ούτε μέσα σε τριάντα ή πενήντα χρόνια. Η πολιτισμική σύγκλιση για να γίνει ειρηνικά και αβίαστα απαιτεί μεγάλη πίστωση χρόνου. Αν δοκιμάσουμε να την επιβάλουμε μέσα σε λίγες δεκαετίες, όπως γίνεται σήμερα, το μόνο που θα καταφέρουμε είναι να εξάψουμε τα πάθη και τους φανατισμούς, τη μισαλλοδοξία, τον τοπικισμό και την εχθρότητα προς τον ξένο.

Από την άλλη, πολυπολιτισμικότητα χωρίς μια στοιχειώδη πολιτισμική σύγκλιση είναι κάτι αδύνατο.

Οι Εβραίοι που αιώνες τώρα ζουν ανάμεσα σε άλλους λαούς έμαθαν να συμβιώνουν μαζί τους υιοθετώντας τον τρόπο ζωής τους, το ντύσιμό τους, τις συνήθειές τους, τη γλώσσα τους. Οι υπόλοιποι δεν καταλαβαίνουν, αν κάποιος είναι Εβραίος, εκτός αν το δηλώσει ό ίδιος ή αν καμιά φορά το δηλώνει το όνομά του. Οι θρησκευτικές τους συνήθειες είναι διαφορετικές, αλλά δεν τις διατυμπανίζουν κι έτσι δεν προκαλούν την αλλόθρησκη κοινωνία, μέσα στην οποία ζουν. Θα έλεγα ότι οι Εβραίοι είναι ένα επιτυχημένο μοντέλο πολιτισμικής σύγκλισης. Οι άνθρωποι αυτοί τόσο πολύ ενσωματώθηκαν στις ξένες κοινωνίες, ώστε σήμερα επωφελούνται και κερδίζουν από τις κοινωνίες αυτές. Για να γίνει όμως αυτό χρειάστηκαν αιώνες συμβίωσης και πολλά πογκρόμ ενδιαμέσως.

Ένα άλλο μοντέλο πολυπολιτισμικής κοινωνίας είναι αυτό των ΗΠΑ. Μολονότι κυρίαρχη εδώ είναι η αγγλοσαξονική κουλτούρα, οι επί μέρους αμέτρητες εθνικές- φυλετικές ομάδες διατηρούν σε ικανοποιητικό βαθμό τις παραδόσεις και τα έθιμά τους ακόμα και τη γλώσσα τους πολλές φορές. Όλους αυτούς τους ενώνει η κυρίαρχη κουλτούρα της χώρας, την οποία χώρα αναγνωρίζουν ως πατρίδα τους.

Το πολυπολιτισμικό μοντέλο πέτυχε στη συγκεκριμένη περίπτωση , επειδή

οι καραβιές που κατέφθαναν στην Αμερική επί δύο αιώνες συνεχώς έφερναν μετανάστες από όλο τον κόσμο που προσαρμόζονταν λίγο πολύ  στο κοινωνικό μοντέλο που έβρισκαν εκεί και που ήταν το αγγλοσαξονικό. Παράλληλα όμως οι νέοι κάτοικοι της Αμερικής ήξεραν ότι όλοι μαζί οικοδομούσαν μια νέα κοινωνία και δεν είχαν τις εμμονές και τις αγκυλώσεις που έχουν αναπόφευκτα όσοι ανήκουν σε έθνη με μακρά ιστορία. Για να το πω αλλιώς: ένιωθαν όλοι, από όπου και να προέρχονταν, ισότιμοι μεταξύ τους.

Οι μετανάστες που έχουν κατακλύσει την Ευρώπη δεν έχουν αυτή την πολυτέλεια. Έρχονται σε κοινωνίες παγιωμένες, με συγκεκριμένο τρόπο ζωής, συγκεκριμένες αντιλήψεις, ιδέες, αξίες. Αν θέλουν να ενσωματωθούν σε αυτές, πρέπει να ακολουθήσουν τον τρόπο ζωής αυτών των κοινωνιών.

Πέντε, δέκα, τριάντα ή εκατό μετανάστες που δεν θέλουν να ενσωματωθούν στη νέα κοινωνία που ήρθαν, δεν αποτελούν πρόβλημα. Αν όμως πρόκειται για  εκατομμύρια, τότε δημιουργείται πρόβλημα. Οι άνθρωποι αυτοί αποτελούν ξεχωριστές νησίδες μέσα στην κοινωνία και οι ντόπιοι έχουν την αίσθηση ότι απειλείται η συνοχή της. Τότε εμφανίζονται τα κρούσματα ρατσισμού και οι ακραίες συμπεριφορές κάποιων και τότε τα ρατσιστικά κόμματα αυξάνουν τους οπαδούς τους.

Η ανοχή στη διαφορετικότητα του άλλου είναι μια αξία που δέχεται και στηρίζει ο δυτικός πολιτισμός και η Ευρώπη. Η αξία αυτή όμως κινδυνεύει, όταν οι πολίτες της Ευρώπης μαθημένοι και εξοικειωμένοι και με τις άλλες αξίες του δυτικού πολιτισμού βλέπουν ότι αυτές οι άλλες αξίες δεν γίνονται σεβαστές από τους νέους συμπολίτες τους. Όταν πχ τα δικαστήριά τους αναγκάζονται να δικάσουν γυναίκες που δεν βρέθηκαν παρθένες την πρώτη νύχτα του γάμου τους ή όταν κάποιοι ζητούν από τους γιατρούς στα νοσοκομεία να κάνουν κλειτοριδεκτομή στα κοριτσάκια τους ή όταν δολοφονούνται έφηβες, επειδή έβγαλαν τη μαντίλα και ακολούθησαν το δυτικό τρόπο ζωής, τότε οι πολίτες της Ευρώπης αναδιπλώνονται.

Επομένως, αν θέλουμε να ζήσουμε σε μια πολυπολιτισμική κοινωνία ανοχής χωρίς ρατσιστικά κρούσματα και αμοιβαίο μίσος πρέπει:

α) Η είσοδος των μεταναστών στην Ευρώπη να γίνεται με πιο αργούς ρυθμούς, ώστε οι ντόπιοι να μην τρομάζουν με τη ραγδαία αλλαγή της σύνθεσης της κοινωνίας τους

β) Οι νέοι συγκάτοικοί μας να αποδεχτούν τις θεμελιώδεις αξίες της κοινωνίας, στην οποία ήρθαν να ζήσουν, ώστε να ενσωματωθούν σ’ αυτήν ομαλά και χωρίς παρατράγουδα.

Αποκεί και πέρα, εκδηλώσεις λατρείας προς τους μετανάστες ή εκδηλώσεις μίσους εναντίον τους φανερώνουν παράλυση της λογικής μας και επικράτηση του επιπόλαιου θυμικού μας.

ΥΓ Σήμερα, τρία χρόνια μετά, δεν μιλάμε πια για ενσωμάτωση των μεταναστών, αλλά για διαχείριση των χιλιάδων προσφύγων και παράνομων μεταναστών που  κατακλύζουν καθημερινά τα νησιά μας. Η συμπόνια από τη μια μεριά και η ανησυχία από την άλλη είναι οι δύο πόλοι, ανάμεσα στους οποίους κινούμαστε.

Το πρόβλημα δεν είναι πια ελληνικό ούτε ευρωπαϊκό. Είναι παγκόσμιο. Και όσο κι αν φαίνεται ουτοπική μια τέτοια λύση, όμως προς τα εκεί πρέπει να συντονιστούν οι προσπάθειές μας: να γίνουν οι χώρες προέλευσης των μεταναστών ασφαλείς και παραγωγικές, ώστε οι πληθυσμοί να μένουν στον τόπο τους. Διαφορετικά τα κύματα των μεταναστών θα γίνουν σε λίγο καιρό πελώρια και θα μας έρχονται ακάθεκτα, ακόμα κι αν ναρκοθετήσουμε τις θάλασσες και τοποθετήσουμε ηλεκτροφόρους φράχτες στα χερσαία μας σύνορα.

Είδατε τι γίνεται στο Καλαί.

Βλέπετε τι γίνεται στην Ιταλία.
Και στην Ισπανία τα ίδια.

Αλλά και στις ΗΠΑ οι Λατίνοι τρυπώνουν στη χώρα με όλους τους τρόπους.

Η Αυστραλία προσωρινά έλυσε το πρόβλημα διώχνοντας τις βάρκες των παράνομων μεταναστών.

Σε λίγο θα αρχίσουν και οι πυροβολισμοί.

Αν δεν βρεθεί μια οριστική λύση, μην απορήσετε, όταν θα ακούσετε για τους πρώτους νεκρούς από σφαίρες.

Δημοσιεύτηκε στην Ελεύθερη Ζώνη:

http://www.elzoni.gr/html/ent/096/ent.57096.asp