Καίτη Βασιλάκου, «Homo Aeternus», εκδόσεις Τύρφη, 2023
Η ηθική της τεχνητής νοημοσύνης και της ρομποτικής είναι ένας τομέας της φιλοσοφίας της επιστήμης που και στις μέρες μας εξακολουθεί να βρίσκεται σε άνθηση. Μια σειρά από ενδιαφέροντα θέματα, όπως ο κίνδυνος αυτονόμησης των μηχανών και η υποδούλωση του ανθρώπου που συνήθως στηρίζεται στον παράλογο φόβο μας για τις νέες τεχνολογίες, η αμφισβήτηση του ανθρώπου ως του πιο ευφυούς όντος στον πλανήτη, η σημασία των συναισθημάτων για την ορθή αντίληψη της πραγματικότητας διερευνώνται από τους φιλοσόφους μέσω πρωτότυπων νοητικών πειραμάτων.
Το θέμα της σχέσης ανθρώπου-μηχανής άλλωστε έχει απασχολήσει τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία εδώ και πολλές δεκαετίες – υπενθυμίζω την εμβληματική ταινία του Ρίντλει Σκοτ, Blade Runner του 1982, όπου τέσσερα ανδροειδή φτάνουν στη γη αναζητώντας τον επιστήμονα που τα δημιούργησε.
Σε αυτή την κατηγορία έρχεται το μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας Homo Aeternus της Καίτης Βασιλάκου να προσθέσει το δικό του λιθαράκι χρησιμοποιώντας τη μυθοπλασία προκειμένου να θέσει υπό συζήτηση μια σειρά από φιλοσοφικά ερωτήματα που αφορούν στις μελλοντικές εξελίξεις της σχέσης ανθρώπου-μηχανής και την αξία των θυμικών ψυχικών καταστάσεων για την ανθρώπινη ζωή. Η Βασιλάκου μάλιστα μην έχοντας αμφιβολίες ότι αυτό που διαχωρίζει τον άνθρωπο από τα ικανότερα και πιο ευφυή δημιουργήματά του είναι τα συναισθήματα – η ευχή και κατάρα, θα λέγαμε, του ανθρώπινου είδους – κατασκευάζει έναν ήρωα ρομπότ που επαναστατεί κατά του κατεστημένου αποφασίζοντας να δοκιμάσει απαγορευμένες αισθήσεις και συναισθήματα ώστε να καταλάβει την ουσία του να είναι κανείς άνθρωπος και να εξηγήσει για ποιους λόγους το ανθρώπινο είδος καταστράφηκε με αποτέλεσμα να αναλάβουν την εξουσία οι μηχανές.
Μπορεί τα ρομπότ να είναι ευφυή και προγραμματισμένα να επιτυγχάνουν με ταχύτητα τους στόχους τους, αλλά αυτό δεν θα μπορούσε να συμβεί αν δεν ήταν απαλλαγμένα από θετικά και αρνητικά συναισθήματα. Γνωρίζουμε ωστόσο ότι δίχως την εις βάθος κατανόηση των συναισθημάτων και την ανάπτυξη της ενσυναίσθησης κανείς δεν μπορεί να θεωρηθεί πραγματικά ευφυής και ολοκληρωμένος ως προσωπικότητα.
Παρακολουθούμε λοιπόν τον Ρωμαίο, τον κεντρικό ήρωα, να μεταλλάσσεται σταδιακά -μέσω της μυστικής δοκιμής στο εργαστήριο συναισθημάτων όπως η ευχαρίστηση, ο έρωτας, ο πόνος, το πένθος– σε ένα υβριδικό είδος, κάτι ανάμεσα σε άνθρωπο και μηχανή. Ως απόρροια της επαφής του με αισθήσεις και συναισθήματα στον Ρωμαίο δημιουργούνται σταδιακά αμφιβολίες για τις πεποιθήσεις του, άγχη και φιλοδοξίες για το μέλλον, απλές και πιο περίπλοκες επιθυμίες καθώς και ηθικά διλήμματα για ζητήματα που θεωρούσε ότι ήταν λυμένα.
Τα ρομπότ της ιστορίας μας διαχωρίζονται με το πέρασμα του χρόνου σε όσα παραμένουν υπάκουα στους νόμους και τους κανόνες του εγχειριδίου της κατασκευής τους, αλλά και σε απείθαρχες ή απλώς φιλοπερίεργες μηχανές που θέλουν να γνωρίσουν τα ανθρώπινα συναισθήματα. Ξαφνικά αντί για ρομπότ που απλώς κάνουν εξαιρετικά τις εργασίες που τους έχουν ανατεθεί, αρχίζουν να μετατρέπονται σε περίπλοκους, διαφοροποιημένους μεταξύ τους χαρακτήρες.
Ένα ενδιαφέρον ερώτημα που προκύπτει από την ανάγνωση της ιστορίας είναι τι διαφοροποιεί τους ανθρώπους μεταξύ τους σε επιτυχημένους και λιγότερο επιτυχημένους: είναι απλώς ο διαφορετικός βαθμός ευφυίας ή η ικανότητα να χειρίζεται κανείς σωστά τα συναισθήματά του, περιορίζοντας τις συνέπειες των αρνητικών και παρατείνοντας τα οφέλη των θετικών;
Η Καίτη Βασιλάκου γράφει με ακρίβεια και ενάργεια, η φροντισμένη γλώσσα αναδεικνύει τα νοήματα δύσκολων θεμάτων σε ένα μυθιστόρημα που έτσι και αλλιώς διαβάζεται με ενδιαφέρον λόγω της θεματολογίας αλλά και των έξυπνων επιλογών και τεχνασμάτων της συγγραφέως που διατηρεί το ενδιαφέρον μας αμείωτο. Ο αναγνώστης θέλει να δει πώς θα εξελιχθεί η ιστορία και παρόλο που ο πρωταγωνιστής δεν είναι άνθρωπος αλλά ρομπότ, ταυτίζεται μαζί του και συμπάσχει.
Το Homo Aeternus κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Τύρφη, όπως και το προηγούμενο εξίσου καλαίσθητο βιβλίο της Καίτης Βασιλάκου με τίτλο Σκοτεινοί έρωτες (2022) που περικλείει δυο ωραίες, αριστοτεχνικά γραμμένες νουβέλες που πραγματεύονται τον έρωτα με τρόπο ασυνήθιστο και γοητευτικό.
https://www.fractalart.gr/homo-aeternus/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου