Δέκα λόγοι για να ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον

Οι άνθρωποι ζουν την εποχή τους. Αυτό σημαίνει ότι το παρελθόν, ακόμη κι αν το έχουν μελετήσει πολύ καλά, δύσκολα μπορεί να επηρεάσει τη γνώμη τους για το παρόν τους. Το παρόν είναι αυτό που τους στέλνει τα ισχυρά μηνύματα και διαμορφώνει την αντίληψή τους για τον κόσμο. Και επειδή ποτέ κανένα παρόν δεν υπήρξε ανέφελο και χωρίς βάσανα, οι άνθρωποι παγιδεύονται στην ψευδαίσθηση ότι ζουν τη χειρότερη εποχή της ιστορίας.

Σήμερα τα παγκόσμια προβλήματα είναι οι τοπικοί πόλεμοι, η μετανάστευση, η ανισότητα πλούσιων και φτωχών χωρών, οι αγώνες για την ισότητα φύλων και φυλών. Κανένα από αυτά τα προβλήματα δεν είναι νέο. Πόλεμοι γίνονταν πάντα, μαζικές μεταναστεύσεις επίσης, η διάκριση πλούσιων και φτωχών είναι πολύ αρχαία ιστορία και η ανισότητα των φύλων και των φυλών υπήρχε από τα προϊστορικά ακόμα χρόνια. Η διαφορά σήμερα είναι ότι οι άνθρωποι έχουν συνειδητοποιήσει τα προβλήματα αυτά και θέλουν να τα λύσουν. Και εφόσον το θέλουν, θα τα λύσουν κάποια στιγμή, όσο κι αν αυτό φαίνεται δύσκολο.

Ο Σουηδός συγγραφέας Johan Norberg στο βιβλίο του «Δέκα λόγοι για να ατενίζουμε με αισιοδοξία το μέλλον» μας παραθέτει μερικές πολύ χρήσιμες πληροφορίες για την εποχή μας σε σύγκριση με τις παλαιότερες εποχές και για τη σύγχρονη δυναμική του πολιτισμού που υπόσχεται καλύτερες μέρες.

Νεότερος, μας λέει, πίστευα κι εγώ ότι θα ήταν πολύ όμορφα και γραφικά  να ζούσα στη Σουηδία πριν 150 χρόνια, σε μια κοινωνία αξιοπρεπή, ήρεμη και σε αρμονία με το περιβάλλον. Όταν όμως άρχισα να μελετώ ιστορία, αναρωτήθηκα πού θα ήμουν, αν ζούσα 150 χρόνια πριν. Δεν θα ζούσα πουθενά, γιατί το προσδόκιμο ζωής τότε ήταν τα 30 χρόνια. Θα ήμουν επομένως νεκρός. Οι πρόγονοί μου έβαζαν στο ψωμί φλούδες από δέντρα για να το αυξήσουν, ώστε να πεθάνουν λιγότερα παιδιά, όταν ο καιρός ήταν κακός. Οι πρόγονοι δεν ζούσαν οικολογικά. Πέθαιναν οικολογικά.

Στη συνέχεια μάς παραθέτει τους δέκα λόγους που πρέπει να βλέπουμε αισιόδοξα το μέλλον μας:

1
Τροφή

Οι λιμοί ήταν ένα κανονικό φαινόμενο σε όλη την Ευρώπη.  Η Γαλλία δοκιμάστηκε από 7 λιμούς τον 15^ο αιώνα, 13 λιμούς τον 16 αι., 11 λιμούς τον 17^ο αι. και 16 λιμούς τον 18^ο αι. Και επίσης υπήρξαν εκατοντάδες τοπικοί λιμοί σε κάθε αιώνα. Και ξαφνικά, εδώ και 100 χρόνια με τις νέες επιστημονικές μεθόδους καλλιέργειας αυξήθηκε η παραγωγή και άρχισε να διανέμεται εύκολα πέρα από τα σύνορα των χωρών. Είναι κάτι σαν μια παγκόσμια πράσινη επανάσταση που ξεκινά από το Μεξικό και φτάνει ως την Ινδία και το Πακιστάν. Δημιουργήθηκαν βέβαια κάποια περιβαλλοντικά προβλήματα, όμως σώθηκαν εκατομμύρια εκατομμυρίων ζωές. Κάποτε ο ένας στους δύο υπέφερε από υποσιτισμό παγκοσμίως. Σήμερα περίπου ο ένας στους δέκα.

2

Υγιεινή και νερό

Στο παρελθόν ακόμα και για τους πιο πλούσιους ήταν πολύ δύσκολο να απαλλαγούν από τα σκουπίδια τους. Ο Φρειδερίκος Β΄, αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Γερμανικής αυτοκρατορίας, έκανε μια γιορτή στο Έρφουρτ το 1183 και όλοι οι ευγενείς, οι πρίγκιπες, οι πριγκίπισσες, οι ιππότες και οι ιεράρχες ήταν παρόντες. Αλλά, καθώς οι καλεσμένοι απολάμβαναν τα καλύτερα εδέσματα του πλανήτη, το πάτωμα υποχώρησε και πολλοί ευγενείς έπεσαν στον βόθρο από κάτω και πνίγηκαν μέσα στις ακαθαρσίες.

Με τη σύγχρονη τεχνολογία δεν υπάρχει λόγος να ανησυχούμε για κάτι τέτοιο. Όχι μόνο γιατί υπάρχει αποχέτευση, αλλά γιατί τα κάθε λογής φίλτρα κάνουν το νερό πόσιμο και ασφαλές. Υπάρχουν βέβαια στον κόσμο προβλήματα σχετικά με το πόσιμο νερό, αλλά τουλάχιστον τα τελευταία 30 χρόνια δίνουμε πρόσβαση σε πόσιμο νερό σε άλλους 285.000 ανθρώπους κάθε μέρα.

3

Προσδόκιμο ζωής. Αντιβιοτικά και καλύτερη ιατρική

Ο Μότσαρτ, όπως συμπεραίνουν κάποιοι ερευνητές, μάλλον πέθανε από πονόλαιμο. Από κάτι τέτοιες αιτίες μπορούσες να πεθάνεις, ακόμα κι αν ήσουν ο καλύτερος συνθέτης του καιρού σου. Από την άλλη, τις προάλλες έγινε μια επιτυχημένη εγχείρηση εγκεφάλου, κατά την οποία αφαίρεσαν έναν όγκο και τώρα ο ασθενής αναρρώνει. Ο ασθενής είναι ένα χρυσόψαρο. Έτσι λοιπόν, τα χρυσόψαρα σήμερα έχουν καλύτερη ιατρική περίθαλψη από τους συνθέτες 200 χρόνια πριν. Αυτή είναι μια από τις αιτίες που το 1800 δεν υπήρχε ούτε μια χώρα στον κόσμο, όπου το προσδόκιμο ζωής να ξεπερνούσε τα 40 χρόνια. Ούτε στις πλουσιότερες χώρες. Σήμερα δεν υπάρχει ούτε μια χώρα που το προσδόκιμο ζωής να είναι μικρότερο από 40 χρόνια. Ούτε στις πιο φτωχές. Και στη χώρα που έχει το μεγαλύτερο προσδόκιμο ζωής, αυτό τα τελευταία 150 χρόνια αυξάνεται κατά 3 μήνες κάθε χρόνο.

4

Εκπαίδευση

Με μακρότερες ζωές και μικρότερες οικογένειες - γιατί τώρα όσα παιδιά γεννούμε επιβιώνουν - βελτιώθηκε και η εκπαίδευση. 200 χρόνια πριν, μόνο το 12% του παγκόσμιου πληθυσμού ήξερε ανάγνωση και γραφή. Σήμερα περίπου το 12% δεν γνωρίζει. Και αυτό συνέβη κυρίως από τη δεκαετία του 1950 και μετά.

5

Πλούτος

Συνέπεια της εκπαίδευσης είναι η αύξηση του πλούτου. Αλλά και ο πλούτος έχει ως αποτέλεσμα την καλύτερη εκπαίδευση. Γιατί τα παιδιά, αντί να δουλεύουν, πηγαίνουν στο σχολείο και επενδύουν στο μέλλον τους. Έτσι μπορούν αργότερα να εργαστούν με ένα πιο παραγωγικό τρόπο.

Εδώ και 200 χρόνια, η ακραία φτώχεια έχει μειωθεί από το 90% στο 9% και αυτό συνέβη κυρίως τα τελευταία 25 χρόνια λόγω της παγκοσμιοποίησης. Οι ασιατικές οικονομίες ενσωματώθηκαν στην παγκόσμια οικονομία. Μπορούν τώρα να εκμεταλλευτούν τις ιδέες και την τεχνολογία που τις κάνει πιο παραγωγικές και μπορούν να αναπτύξουν εμπορικές σχέσεις με τις υπόλοιπες χώρες του κόσμου. Έτσι, τα τελευταία 25 χρόνια, 138.000 άνθρωποι ξεφεύγουν από την ακραία φτώχεια κάθε μέρα.

6

Ελευθερία

200 χρόνια πριν, η δουλεία ήταν καθεστώς σε όλες τις χώρες του κόσμου. Σήμερα επισήμως δεν υπάρχει δουλεία σε καμιά χώρα και όπου υπάρχει, οι άνθρωποι προσπαθούν να την καταργήσουν. 200 χρόνια πριν, σε καμιά χώρα δεν υπήρχε πραγματική δημοκρατία με ίσα δικαιώματα πολιτών και κυβέρνηση που να υπακούει στον νόμο. Σήμερα υπάρχει σε πάρα πολλές χώρες. Βλέπουμε ωστόσο με απογοήτευση μια αναζωπύρωση του απολυταρχισμού σε πολλές χώρες. Μετά το 1990 είχαμε περισσότερες προσδοκίες και πιστεύαμε ότι θα ζούσαμε σε ένα κόσμο πιο ελεύθερο. Παρ’ όλα αυτά, από το 1990 και μετά το ποσοστό των χωρών που είναι δημοκρατίες αυξήθηκε από το 46% στο 63% σήμερα.

7

Ισότητα

Τα δικαιώματα των μειονοτήτων και άλλων ομάδων, ο πλούτος,  η παιδεία και η ελευθερία οδηγούν συχνά σε μεγαλύτερη ανοχή. Για πάνω από έναν αιώνα καμιά χώρα δεν έδινε στις γυναίκες το δικαίωμα να ψηφίζουν. Σήμερα, ακόμα και στη Σαουδική Αραβία, σε τοπικές εκλογές, οι γυναίκες παίζουν κάποιο ρόλο. Αν δούμε τις δημοσκοπήσεις, η στάση των ανδρών σήμερα είναι πιο φεμινιστική από εκείνη των γυναικών στη δεκαετία του 1970. Αυτό είναι πρόοδος. Το ίδιο ισχύει και για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων. Μέχρι πριν λίγες δεκαετίες στη Βρετανία έπρεπε να κρύβονται και όσοι έψαχναν φανερά για σύντροφο συλλαμβάνονταν. Στις ΗΠΑ στις δεκαετίες του 1950 και 1960 τους έδιωχναν από τις κυβερνητικές θέσεις. Οι ομοφυλόφιλοι στράφηκαν  στην American Civil Liberties Union, αλλά τους απάντησαν ότι δεν επρόκειτο να τους υπερασπίσουν, γιατί δεν υπήρχε τέτοιο συνταγματικό δικαίωμα για τους ομοφυλόφιλους. Σήμερα, 113 χώρες τούς έχουν δώσει κάποια δικαιώματα και πολλές από αυτές επιτρέπουν το γάμο μεταξύ ομοφυλόφιλων.

8

Βία

Όλα τα προηγούμενα έχουν συντελέσει στη μείωση της βίας. Το ποσοστό ανθρωποκτονιών στο Λονδίνο του 14^ου αιώνα ήταν τρομαχτικό. Περίπου 100 άνθρωποι στις 100.000 σκοτώνονταν από πρόθεση κάθε χρόνο. Σήμερα πιστεύουμε ότι οι ΗΠΑ είναι μια εξαιρετικά βίαιη χώρα, γιατί το ποσοστό εκεί είναι 4 φόνοι από πρόθεση στις 100.000 ανθρώπων. Στη Βρετανία είναι ακόμα χαμηλότερο:1 στις 100.000. Και ανεξάρτητα από όσα μας λένε οι ειδήσεις, ο κόσμος γίνεται ένα πιο ειρηνικό μέρος. Σήμερα ο αριθμός των θανάτων σε πολέμους είναι το ¼ (ένα τέταρτο) των αντίστοιχων θανάτων της δεκαετίας του 1980 και φυσικά πολύ χαμηλότερο από αυτό της δεκαετίας του 1960 και πολύ, πολύ πιο χαμηλό από αυτό της δεκαετίας του 1940.

9

Περιβάλλον

Μας ανησυχούν πολύ τα προβλήματα στους ωκεανούς, η άνοδος τη παγκόσμιας θερμοκρασίας και άλλα πολλά και καλά κάνουμε που ανησυχούμε, αλλά αυτό συμβαίνει, επειδή λύσαμε πολλά προβλήματα που ήταν πιο επείγοντα και πιο απειλητικά για την άμεση επιβίωσή μας. Το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα είναι η έλλειψη ενέργειας και γι’ αυτό ο κόσμος καίει ξύλα και βιοκαύσιμα στα σπίτια του για να μαγειρέψει, κάτι που σκοτώνει εκατομμύρια ανθρώπων από αναπνευστικές ασθένειες και άλλα παρόμοια. Αυτά τα προβλήματα τα έχουμε λύσει στις βιομηχανοποιημένες χώρες. Αν και αυτό δημιουργεί βιομηχανική ρύπανση και είναι ένα πρόβλημα. Ας θυμηθούμε όμως ότι το 1952 στο Λονδίνο 12.000 άνθρωποι πέθαναν μέσα σε δυο μέρες από τη μεγάλη ατμοσφαιρική ρύπανση που προκλήθηκε, επειδή ο κόσμος λόγω του κρύου έκαψε περισσότερο κάρβουνο. Σήμερα με τον πλούτο και την τεχνολογία τέτοια προβλήματα έχουν πια λυθεί. Οι 6 πιο ρυπογόνες ουσίες στη Βρετανία έχουν ελαττωθεί κατά 70% από το 1970. Έτσι και για τα άλλα περιβαλλοντικά προβλήματα θα υπάρξει λύση, αν αναλάβουμε τις σωστές πρωτοβουλίες.

10

Η επόμενη γενιά

Είναι αυτή που θα λύσει τα παρόντα προβλήματα, καθώς σήμερα τα παιδιά ξεκινούν από μια αφετηρία καλύτερη από ποτέ. Μέχρι πριν 50 ακόμη χρόνια το ένα τέταρτο των παιδιών παγκοσμίως ήταν εργάτες. Σήμερα η παιδική εργασία εξαφανίζεται σε κάθε χώρα που αποχτά πλούτο. Ένα παιδί που γεννιέται σήμερα έχει περισσότερες πιθανότητες να φτάσει στη σύνταξη από ό,τι ένα παιδί των προηγούμενων γενεών να φτάσει ως τα πέντε του χρόνια. Υπάρχει πλήθος προβλημάτων και απειλών κατά της ζωής και της φύσης. Αλλά ο άνθρωπος είναι η λύση. Όσοι περισσότεροι ζουν πολλά χρόνια και αποχτούν καλύτερη μόρφωση και περισσότερες ελευθερίες και μπορούν να συμμετέχουν στην παγκόσμια κουλτούρα και οικονομία, τόσοι περισσότεροι άνθρωποι μπορούν να βρουν λύσεις στα προβλήματά μας. Οι άνθρωποι είναι η λύση και είναι μια ανανεώσιμη λύση. Γιατί μπορούν να ανανεώνονται.

Σε ένα σχολείο στη Σαχάρα ένα 12χρονο κορίτσι συνδέεται με τον κόσμο για πρώτη φορά μέσω του διαδικτύου και αρχίζει να καταλαβαίνει ότι υπάρχει κι άλλος κόσμος στην άλλη πλευρά του πλανήτη που δίνει σημασία στα προβλήματα που την απασχολούν και ότι έχουν αναπτυχθεί πολλές σχετικές ιδέες και γνώσεις και τώρα μπορεί να συνδεθεί και να χρησιμοποιήσει αυτή τη συγκεντρωμένη γνώση και να την προσθέσει στη δημιουργικότητά της. Μπορεί να μην ξέρουμε πώς να λύσουμε τα παγκόσμια προβλήματα, αλλά, αν δώσουμε περισσότερες ευκαιρίες σε 12χρονα κορίτσια στην έρημο της Σαχάρας να χρησιμοποιήσουν αυτή τη γνώση και προσθέσουμε και τη δημιουργικότητά τους, αυξάνουμε τις πιθανότητες για λύση.

Εδώ το βίντεο της ομιλίας του σχετικά με το θέμα:

https://www.youtube.com/watch?v=QqEUUagTp2I

Λίγοι ωστόσο πιστεύουν τον Johan Norberg. Όταν δημοσίευσε στο διαδίκτυο ότι τα τελευταία 25 χρόνια έχουν μειωθεί ο υποσιτισμός, ο αναλφαβητισμός, η παιδική θνησιμότητα και η ακραία φτώχεια, οι αναγνώστες του δεν τον πίστεψαν.

Στη Βρετανία μόνο ένα 5% πιστεύει ότι ο κόσμος γενικά προοδεύει. Στις ΗΠΑ ένα 6%. Μόνο ένα 10% των Βρετανών γνωρίζει ότι η φτώχεια μειώθηκε τα τελευταία 30 χρόνια. Το 60% πιστεύει ότι αυξήθηκε. Η πανεπιστημιακή μόρφωση ελάχιστα αλλάζει το αποτέλεσμα: μόνο ένα 12% όσων έχουν πανεπιστημιακή μόρφωση πιστεύει ότι η φτώχεια έχει ελαττωθεί σε αυτό το διάστημα.

Μια γυναίκα τουίταρε στον Johan Norberg ότι ο κόσμος πάει κατά διαόλου. Όταν τη ρώτησε πώς το συμπεραίνει, αυτή απάντησε: «Παρακολουθώ πολύ προσεκτικά τις ειδήσεις, βλέπω πολέμους, πείνα και φτώχεια κάθε μέρα».

Φυσικά, σχολιάζει ο Johan Norberg. Ξυπνάς κάθε μέρα και πληροφορείσαι από τα ΜΜΕ ότι ο κόσμος καταρρέει. Μόνο τέτοιες ειδήσεις μαθαίνεις. Οι ανθρωποκτονίες μπορεί να έχουν μειωθεί, αλλά τώρα έχουμε τα διεθνή ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα κι έτσι πάντα θα υπάρχει ένας δολοφόνος κατά συρροήν που θα κυκλοφορεί ελεύθερος κάπου και αυτό θα γίνεται πρώτη είδηση και θα αλλοιώνει την εικόνα του κόσμου μας. Αλλά η ανθρώπινη τραγωδία δεν είναι κάτι νέο.  H cell phone camera είναι.  Κι αν πιστέψουμε ότι ο κόσμος καταρρέει, θα βρεθούν και οι λαϊκιστές πολιτικοί που θα μας φουντώσουν ακόμα περισσότερο. Έχει συμβεί και στο παρελθόν και τα έχουμε κάνει θάλασσα.

Ας το παραδεχτούμε επιτέλους: ο κόσμος σήμερα ζει καλύτερα από ποτέ. Αλλά ακόμα ζει κακά. Ας μην τα μπερδεύουμε αυτά τα δύο.

Ζούμε καλύτερα από ό,τι ζούσαν οι πρόγονοί μας, αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Όμως ο κόσμος μας εξακολουθεί να υποφέρει από σοβαρά προβλήματα. Οι επόμενες γενιές, πιο υπεύθυνες από μας, θα βρουν λύσεις. Αυτό τουλάχιστον ελπίζουμε.