Ένας καταθλιπτικός με επιχειρήματα

Τι είναι η κατάθλιψη όλοι λίγο πολύ γνωρίζουμε.

Ο καταθλιπτικός παραιτείται από όλα, εγκαταλείπει τη ζωή και βυθίζεται στον μελαγχολικό εαυτό του, τίποτε δεν τον συγκινεί, όνειρα δεν έχει, σχέδια δεν κάνει, μένει βουβός και αμέτοχος σε ό,τι συμβαίνει γύρω του. Όλα του φαίνονται μάταια και γι’ αυτό αδιαφορεί για όλα, ακόμα και για την εμφάνισή του. Με τους άλλους βαριέται, δεν έχει τίποτα να πει και αυτά που του λένε δεν τον ενδιαφέρουν.  Η κατάθλιψη είναι παραίτηση από τη ζωή και θεωρείται σοβαρή ψυχική νόσος.

Το αντίθετό της είναι η κατάφαση της ζωής, η δημιουργικότητα, η συμμετοχή στο γίγνεσθαι, το ζωηρό ενδιαφέρον για ό,τι συμβαίνει στον κόσμο, η παρουσία θετικών συναισθημάτων, η αισιοδοξία, τα σχέδια για το μέλλον, οι κοινωνικές σχέσεις, η απόλαυση της ζωής με λίγα λόγια. Όποιος έχει μια τέτοια συμπεριφορά θεωρείται ψυχικά υγιής.

Εντάξει, συμφωνώ, έτσι είναι. Στο κάτω κάτω, ποιος περνά καλύτερα, ο καταθλιπτικός ή ο μη καταθλιπτικός; Αν είναι να ορίσουμε ποιος είναι ψυχικά υγιής και ποιος δεν είναι με βάση την αποδοχή ή όχι της ζωής, τότε ασφαλώς ο καταθλιπτικός δεν είναι ψυχικά υγιής.

Το πρόβλημα έρχεται μετά, όταν στραφούμε στη ζωή και τη μελετήσουμε με ψυχραιμία.

Ο μη καταθλιπτικός αποδέχεται τη ζωή, όπως του έχει σερβιριστεί, δεν την πολυψάχνει, μπαίνει στο χορό και χορεύει. Σπουδάζει, δουλεύει, ερωτεύεται, παντρεύεται, κάνει παιδιά, γερνά, πεθαίνει. Ενδιάμεσα έχει περάσει των παθών του τον τάραχο: αρρώστιες, απογοητεύσεις, αποτυχίες, απορρίψεις, αντιπαλότητες, εχθρότητες, ανταγωνισμούς, αντιπάθειες, ατυχήματα, αναποδιές, μόχθο, αγώνα, προσπάθειες, βάσανα, πένθη. Έχει περάσει και χαρές. Αν είναι τυχερός, έχει γευτεί διακρίσεις, επαίνους, αναγνώριση, ευρύτερη αποδοχή, καταξίωση. Αν όχι, πάλι κάποιες χαρές τις έχει δοκιμάσει, παρέες με φίλους, κάποια ταξίδια, διακοπές, έρωτες, γάμους, παιδιά, εγγόνια. Και πολύ άτυχος αν είναι, πάλι κάποιες ωραίες στιγμές, δεν γίνεται, τις έχει ζήσει.

Αν τα βάλουμε τώρα όλα αυτά στη ζυγαριά, από τη μια τα δύσκολα και τα δυσάρεστα και από την άλλη τα όμορφα και τα ευχάριστα, προς τα πού λέτε ότι θα γείρει η ζυγαριά;

Ακόμα και για τους πολύ τυχερούς της ζωής η ζυγαριά θα γείρει προς την ίδια μεριά. Επειδή κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από τη σκοτεινή πλευρά της ζωής, θα τη δοκιμάσει οπωσδήποτε. Για τους λιγότερο τυχερούς και για τους άτυχους δεν το συζητάμε καν.

Ο καταθλιπτικός βλέπει αυτό λοιπόν που ο μη καταθλιπτικός δεν βλέπει: προς τα πού γέρνει η ζυγαριά.

Ναι, θα μου πείτε, αλλά ο ψυχικά υγιής άνθρωπος ζει τη ζωή και αντιδρά στα γεγονότα της με υγιή τρόπο. Δεν παραιτείται, αγωνίζεται.

Για ποιο λόγο; Θα αντιτείνει ο καταθλιπτικός. Αφού, ό,τι κι αν κάνει, στο τέλος θα πεθάνει και όλα θα γίνουν αέρας κοπανιστός.

Ας δούμε πώς μπορεί να συνεχιστεί ο διάλογος – υποθετικά πάντα:

-Μα έτσι είναι η ζωή, αγώνας, προσπάθεια και ενδιάμεσα χαρούμενες στιγμές. Έτσι πάει η ζωή, αυτή είναι.

-Δεν μου αρέσει αυτό το μοντέλο ζωής. Δεν έχει νόημα. Όλα καταλήγουν στο τίποτα. Ο άνθρωπος τυραννιέται και στο τέλος πεθαίνει και ό,τι κι αν έχει πετύχει, δεν τον ωφελεί σε τελική ανάλυση. Πεθαίνει, γίνεται σκόνη!

-Όμως αφήνει στους μεταγενέστερους μια κληρονομιά πολύ σημαντική. Γνώση, σοφία, πείρα που θα κάνουν τον κόσμο μας καλύτερο.

-Ε, και; Και οι μεταγενέστεροι θα γίνουν σκόνη κάποια μέρα. Όλοι μας θα γίνουμε σκόνη. Ακόμα και το σύμπαν σκόνη θα γίνει κάποτε.

-Ωστόσο, όσο ζει ο άνθρωπος, έχει την ευκαιρία να απολαύσει τις ωραίες πλευρές της ζωής, την αγάπη, τον έρωτα, ένα όμορφο τοπίο, μια βραδιά με φίλους, ένα συναρπαστικό ταξίδι.

-Ναι, τις απολαμβάνει αυτές τις πλευρές της ζωής σαν ένα διάλειμμα από τον καθημερινό του μόχθο, σαν μια σύντομη ανάπαυλα από τις έγνοιες της ζωής και τον αγώνα της. Όμως δεν είναι αυτό η ζωή. Η ζωή είναι αγώνας και μόχθος.

-Μα έτσι είμαστε φτιαγμένοι να ζούμε. Τα κάνουμε όλα αυτά με φυσικότητα, γιατί έτσι είναι η φύση μας.

-Δεν αντιλέγω. Η φύση μάς έχει εφοδιάσει με όλες εκείνες τις ιδιότητες που μας κρατούν όρθιους στον καθημερινό αγώνα. Το ίδιο κάνουν και τα ζώα. Και σύμφωνα με τη Θεωρία της Εξέλιξης, όσοι δεν είχαν τις φυσικές αντοχές να αντεπεξέλθουν στις δυσκολίες της ζωής, εξαφανίστηκαν ως ακατάλληλοι. Εμείς  που κινούμαστε τώρα πάνω στη Γη είμαστε οι ανθεκτικοί, οι πιο σκληροί οργανισμοί. Η βία και η σκληρότητα απέναντι στον κίνδυνο, απέναντι στον εχθρό, απέναντι σε οτιδήποτε απειλεί την ύπαρξή μας είναι αυτά που μας επέτρεψαν να είμαστε σήμερα εδώ, σε αυτό τον κόσμο. Άλλα είδη αγαθότερα και γλυκύτερα αφανίστηκαν, επειδή ακριβώς ήταν αγαθότερα και γλυκύτερα. Με άλλα λόγια, τα ζωντανά πλάσματα που κατάφεραν να κυριαρχήσουν στη Γη, είναι πλάσματα βίαια, σκληρά, επιθετικά, ανάλγητα, η χειρότερη εκδοχή της ζωής.

-Είναι όμως και τα περισσότερο ευφυή.

-Ασφαλώς. Δεν υπάρχουν κουτοί οργανισμοί πια στον κόσμο. Υπάρχουν ευφυείς, πονηροί, ύπουλοι οργανισμοί. Ο δε άνθρωπος αποδείχθηκε ευφυέστερος όλων.

-Και αυτό δεν είναι καλό;

-Δεν ξέρω, αν είναι καλό ή κακό. Διότι όντας ευφυής, έφτασε κάποια στιγμή στο σημείο να δει τη ματαιότητα όλης αυτής της φασαρίας. Και κατόπιν ήρθε η κατάθλιψη.

-Δηλαδή όσοι δεν είναι καταθλιπτικοί είναι λιγότερο ευφυείς από τους καταθλιπτικούς;

-Δεν θέλω να σας προσβάλω, αλλά αυτό λένε οι έρευνες.

-Οι έρευνες αυτές αμφισβητούνται.

-Εντάξει, αλλά ας μη φύγουμε από το θέμα μας. Ο καταθλιπτικός βλέπει τη ζωή όπως είναι, δύσκολη, άσχημη και χωρίς νόημα. Ο μη καταθλιπτικός δεν βλέπει τίποτα. Απλώς ζει. Και ζει με ζωικό τρόπο. Όπως τα ζώα. Εφοδιασμένος με τους κατάλληλους μηχανισμούς παλεύει να τα βγάλει πέρα, χωρίς να σκέφτεται τίποτα.

-Μα αυτή ακριβώς είναι η υγιής συμπεριφορά. Να μην παραιτείται, να αγωνίζεται για το καλύτερο.

-Υγιής συμπεριφορά είναι, σύμφωνοι, εφόσον είναι ζων οργανισμός και καταφάσκει τη ζωή. Σοφή όμως δεν είναι. Γιατί, πώς γίνεται να καταφάσκεις τη ζωή, όταν ξέρεις ότι η ζωή θα σε εγκαταλείψει; Τα χαρτιά είναι σημαδεμένα. Θα χάσεις το παιχνίδι οπωσδήποτε. Ο καταθλιπτικός σταματά να παίζει, επειδή έχει καταλάβει ότι θα χάσει έτσι κι αλλιώς. Θα μου πείτε τώρα ότι το ταξίδι της ζωής είναι όμορφο και άλλα τέτοια.

-Δεν είναι;

-Είναι για όσους δεν σκέφτονται. Όποιος σκέφτεται, στο τέλος απογοητεύεται, όλα είναι ένα στημένο σκηνικό και από πίσω δεν υπάρχει τίποτα.

-Ωστόσο η παράσταση είναι συναρπαστική και μας μαγεύει.

-Ναι. Είναι μια παράσταση που τα έχει όλα: αρρώστια, πείνα, δυστυχία, πόλεμο, αίμα, φόνο, θάνατο. Και στα ιντερμέδια έχει τραγούδια και χορούς. Και είναι και πολύ πρωτότυπη παράσταση, γιατί, όταν τελειώνει, οι θεατές είναι όλοι νεκροί.

-Θέλετε να πείτε δηλαδή ότι οι καταθλιπτικοί είναι σοφοί και ευφυείς, ενώ οι υπόλοιποι είμαστε ρηχοί και ανόητοι, κάπως σαν ζώα; Ότι οι καταθλιπτικοί με άλλα λόγια δεν είναι ψυχικά άρρωστοι;

-Είναι ψυχικά άρρωστοι, εφόσον δεν τα πάνε καλά με αυτό που λέγεται ζωή. Γενικά οτιδήποτε είναι αντίθετο της ζωής η ζωή το εξαφανίζει ή το περιθωριοποιεί. Οι ζωντανοί είναι ψυχικά υγιείς, εφόσον αγαπούν την κατάσταση, στην οποία βρίσκονται. Αν δεν την αγαπούν, δεν είναι ψυχικά υγιείς. Η ζωή, ξέρετε, είναι το πιο αυταρχικό κατεστημένο. Δεν ανέχεται τίποτα που τυχόν την αμφισβητεί. Και μολονότι διαψεύδεται συνεχώς δια του θανάτου, εξακολουθεί να έχει μια παράφορη αλαζονεία.

-Επομένως οι καταθλιπτικοί είναι οι σοφοί της υπόθεσης που έχουν καταλάβει τι παιχνίδι παίζεται εδώ πέρα. Αυτό εννοείτε;

-Θα έλεγα ότι οι καταθλιπτικοί είναι δύο κατηγοριών. Αυτοί που μια βλάβη του εγκεφάλου τους τούς οδηγεί στην κατάθλιψη και αυτοί που μετά από σκέψη καταλήγουν βαθιά απογοητευμένοι από τη ζωή. Οι δεύτεροι προκάλεσαν μόνοι τους την κατάθλιψή τους.

-Ας σκέφτονταν λιγότερο τότε.

-Να, που συμφωνήσαμε τελικά.