Ας μιλήσουμε για τους Αχιγιάβα

 Υποθετική αναπαράσταση του στρατού των Αχιγιάβα με αρχηγό τον Tawagalawa και με τον μισθοφόρο του  Piyamaradu σε διαπραγματεύσεις με τον κυβερνήτη του Wilusa (Alaksandu;) και τον πρεσβευτή των Χετταίων στη χώρα του Wilusa.

This plate reconstructed by A. Salimbeti and R. D'Amato and drawn by G. Rava is published by Osprey in the warrior serie n. 153 BRONZE AGE GREEK WARRIOR 1600-1100 BC

Η Ανατολία, γνωστότερη από την Ιστορία ως Μικρά Ασία, είναι το δυτικότερο άκρο της δυτικής Ασίας. Στο έδαφός της κατοίκησαν λαοί και λαοί από την παλαιολιθική ακόμα εποχή, λαοί προϊστορικοί, λαοί ιστορικοί, λαοί ισχυροί με ακτινοβολία αιώνων που μετά έσβησαν, αλλά άφησαν πίσω τα ίχνη τους που μελετούν σήμερα οι αρχαιολόγοι.

Μια από τις ισχυρότερες αυτοκρατορίες της Ανατολίας ήταν αυτή των ινδοευρωπαίων Χετταίων (1700-1200 πΧ). Οι Χετταίοι γνώριζαν τη χρήση του σιδήρου και αυτό τους έκανε ανίκητους, καθώς ακόμα οι άλλοι λαοί γύρω τους είχαν μείνει στη χρήση του χαλκού. Το μυστικό της κατεργασίας του σιδήρου το κρατούσαν καλά κρυμμένο εννοείται, εφόσον τους έδινε την υπεροχή.

Στην Ανατολία υπήρχε και το βασίλειο των Arzawa. Η ακμή τους τοποθετείται τον 15^ο και 14^ο αιώνα πΧ. Πρωτεύουσά τους ήταν η Apasa (ή Abasa).

Οι Arzawa, όπως μας πληροφορούν τα αρχεία των Χετταίων, κάνουν το 1320 πΧ μια αντιχετταϊκή συμμαχία με τον βασιλέα των Αχιγιάβα (Ahhijawa) που βασιλεύει στην περιοχή Millawanda. Τελικά όμως υποτάσσονται στους Χετταίους γύρω στο 1300 πΧ και ο βασιλιάς τους καταφεύγει στην επικράτεια των Αχιγιάβα.

Γύρω στο 1200 πΧ, μετά από 500 χρόνια κυριαρχίας, η αυτοκρατορία των Χετταίων καταρρέει από τις επιθέσεις των Λαών της Θάλασσας που έφεραν την καταστροφή στην ευρύτερη περιοχή.

Οι Αχιγιάβα όλο αυτό το διάστημα δεν υποτάχθηκαν ποτέ στους Χετταίους. Αλλά ποιοι ακριβώς είναι αυτοί οι Αχιγιάβα;

Έχουμε πολλούς λόγους να πιστεύουμε ότι είναι οι Έλληνες των μυκηναϊκών χρόνων, οι Αχαιοί του Ομήρου.

Ας δούμε λοιπόν τι λένε γι’ αυτούς τα αρχεία των Χετταίων που έχουν διασωθεί.

Πρόκειται για ένα βασίλειο που βρίσκεται δυτικά του κράτους των Χετταίων. Η ακριβής θέση του δεν είναι γνωστή, αλλά πρέπει να βρισκόταν στη δυτική Ανατολία ή σε κάποιο από τα νησιά του Αιγαίου.

Οι Αχιγιάβα ήταν ένας ισχυρός ναυτικός λαός. Φαίνεται ότι ήταν ένα μεγάλο και ισχυρό βασίλειο, με το οποίο οι Χετταίοι είχαν καλές γενικά σχέσεις. Όπως μας πληροφορούν τα χετταϊκά κείμενα, η βασιλική οικογένεια των Αχιγιάβα ταξίδεψε στην πρωτεύουσα των Χετταίων Χαττούσα για να μελετήσει την τέχνη του άρματος, το οποίο ήδη χρησιμοποιούσαν οι Χετταίοι. Μαζί τους έφεραν και ένα άγαλμα κάποιου θεού τους για να θεραπεύσει από την αρρώστια του τον Χετταίο βασιλιά Mursilis II (περ. 1340-1300).

Οι Αχιγιάβα έγιναν απειλή για τους Χετταίους κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Tudhaliyas IV (περ. 1250-1220) . Εκείνη την εποχή κάποιος Αχιγιάβα με το όνομα Attarisiyas έκανε επιθέσεις στα πλοία των Χετταίων και στις πόλεις τους.

Έχουν διασωθεί τρεις επιστολές Χετταίων βασιλέων προς τους Αχιγιάβα, από τις οποίες αντλούμε σημαντικές πληροφορίες.

Στις επιστολές αυτές που απευθύνονται στον βασιλιά των Αχιγιάβα αναφέρονται οι δραστηριότητες ενός αποστάτη ονόματι Piyamaradu, με τον οποίο είχαν συμμαχήσει οι Αχιγιάβα.  Αυτός ο Piyamaradu με τις ενέργειές του έγινε απειλή για τρεις συνεχόμενους Χετταίους βασιλείς επί τουλάχιστον 35 χρόνια. Στις επιθέσεις του αναφέρονται μεταξύ άλλων οι περιοχές Lazpa και Wilusa. Ο Piyamaradu αναφέρεται ότι συμμάχησε με τον μεγάλο βασιλιά των Αχιγιάβα, τον κυβερνήτη του στόλου της Milawanda,  και παντρεύτηκε μάλιστα την κόρη του. Στα αρχεία των Χετταίων ο Piyamaradu χαρακτηρίζεται ταραχοποιός, τυχοδιώκτης, πειρατής ή μισθοφόρος. Αναφέρεται επίσης και ένας Alaksandu, βασιλιάς του Wilusa, που έκανε κάποια συνθήκη με τους Χετταίους.

Σε μια επιστολή γίνεται αναφορά στη Milawanda  και στην Atriya, πόλη εξαρτημένη από τη Milawanda. Επίσης ο Χετταίος βασιλιάς αναφέρεται στις προηγούμενες εχθροπραξίες μεταξύ Χετταίων και Αχιγιάβα σχετικά με το Wilusa που τώρα πλέον έχουν λυθεί φιλικά: «Τώρα, καθώς έχουμε έλθει σε συμφωνία για το Wilusa, εξαιτίας του οποίου μπλεχτήκαμε σε πόλεμο...»

Σε άλλη επιστολή (γύρω στο 1250) ο Χετταίος βασιλιάς (ίσως ο Hattusilis III) απευθύνεται στον βασιλιά των Αχιγιάβα, τον οποίο αποκαλεί αδελφό (δηλαδή ίσο του). Στην επιστολή αυτή γίνεται λόγος και για τον αδελφό του βασιλιά των Αχιγιάβα που λέγεται Tawagalawa.

Δείτε τώρα  πώς συνδυάζουν οι ειδικοί τα περίεργα ονόματα και τοπωνύμια που αναφέρονται στα χετταϊκά κείμενα με τα αντίστοιχα ελληνικά:

Apasa ή Abasa   Έφεσος

Attarisiyas       Ατρεύς

Piyamaradu     Πρίαμος

Lazpa              Λέσβος

Wilusa             Ίλιον

Milawanda      Μίλητος

Alaksandu       Αλέξανδρος (Πάρις, το άλλο του όνομα)

Tawagalawa    Ετεοκλής

Atriya              Τροία

Είναι ασφαλώς δουλειά των ειδικών να συμφωνήσουν, αν πρόκειται για τα γνωστά ελληνικά ονόματα και τοπωνύμια, αλλά παραείναι πολλές οι συμπτώσεις για να πρόκειται για κάτι άλλο.

Και είναι ξανά δουλειά των ειδικών να ξετρυπώσουν την ιστορική αλήθεια από τον μύθο μελετώντας τα χετταϊκά κείμενα.

Αλλά εμείς θα μπούμε στον πειρασμό να υποθέσουμε μερικά πράγματα.

Οι Μυκηναίοι, Αχαιοί, Αχιγιάβα, είναι ένας ισχυρός ναυτικός λαός που έχει σχέσεις με τους Χετταίους, άλλοτε φιλικές, άλλοτε εχθρικές. Γείτονες είναι εξάλλου.

Οι Χετταίοι παρά το ότι έχουν μια ισχυρή αυτοκρατορία που τα έβαλε με πολλούς εχθρούς και τους νίκησε, δεν υπέταξε τους Αχαιούς Μυκηναίους ή αν αυτό συνέβη κατά ένα μέρος, θα ήταν περιστασιακό.

Οι Χετταίοι είναι ο πρώτος λαός της Μέσης Ανατολής που έκανε χρήση του σιδήρου και εντατική χρήση του πολεμικού άρματος.

 Μεταξύ του 1340 και 1300 η βασιλική μυκηναϊκή οικογένεια έρχεται στην πρωτεύουσα των Χετταίων, τη Χαττούσα, σε επίσημη επίσκεψη. Βασικά ενδιαφέρεται να μάθει πώς να χρησιμοποιεί το πολεμικό άρμα, του οποίου οι Χετταίοι είναι άριστοι χειριστές. (Όμως, οι Χετταίοι δεν τους αποκαλύπτουν το μυστικό της χρήσης του σιδήρου προφανώς, το οποίο κράτησαν κρυφό ως το τέλος της αυτοκρατορίας τους). Ο βασιλιάς Mursilis II είναι γνωστό ότι υποφέρει από κάποια αρρώστια και η βασιλική μυκηναϊκή οικογένεια φέρνει μαζί της το άγαλμα ενός θεού της για να βοηθήσει στη θεραπεία του.

Γύρω στα 1300 συνάπτεται ωστόσο μια αντιχετταϊκή συμμαχία μεταξύ των Μυκηναίων και των Arzawa, καθώς οι Χετταίοι έχουν καταστεί πολύ επίφοβοι. Όμως τελικά οι Arzawa υποτάσσονται στους Χετταίους και ο βασιλιάς τους καταφεύγει στην επικράτεια των Μυκηναίων για να σωθεί.

Αρκετά χρόνια αργότερα (1250-1220), ένας Μυκηναίος βασιλιάς (;) ο Ατρέας αλλάζει τακτική και κάνει επιθέσεις στα πλοία των Χετταίων και στις πόλεις τους. Φαίνεται όμως ότι τελικά τα βρίσκουν μεταξύ τους Χετταίοι και Μυκηναίοι, διότι εκείνη πάνω κάτω την εποχή ο Χετταίος βασιλιάς στέλνει στον ομόλογό του Μυκηναίο μια επιστολή.

Κάποιες περιοχές έχουν αποστατήσει φαίνεται από τους Χετταίους, όπως είναι το Ίλιον. Ο αποστάτης βασιλιάς του Ιλίου Πρίαμος, που μάλλον εκδιώχθηκε από την πόλη, έχει γίνει μεγάλος μπελάς για τους Χετταίους. Είναι ένας τυχοδιώκτης και πειρατής που επιτίθεται στο στόλο τους καθώς και σε περιοχές που ελέγχουν, όπως το Ίλιον και η Λέσβος και τους ταλαιπωρεί επί 35 χρόνια.

Σε κάποια φάση της ταραχώδους καριέρας του συμμαχεί με τους Μυκηναίους εναντίον των Χετταίων. Η συμφωνία επισφραγίζεται με το γάμο του με την κόρη του Μυκηναίου βασιλιά.

Το Ίλιον ανακτά την ανεξαρτησία του και έχει βασιλιά τον Αλέξανδρο Πάρι, ο οποίος κλείνει συνθήκη ειρήνης με τους Χετταίους με όρους που αγνοούμε.

Οι Μυκηναίοι κατακτούν την Τροία. Η πόλη υπάγεται στο μυκηναϊκό βασίλειο. Έχει προηγηθεί πόλεμος με τους Χετταίους που διεκδικούν την πόλη ως δική τους, αλλά τελικά οι αντιμαχόμενες πλευρές κλείνουν ειρήνη. Μαθαίνουμε με την ευκαιρία ότι ο αδελφός του Μυκηναίου βασιλιά λέγεται Ετεοκλής.

Έτσι, χάρη στα αρχεία των Χετταίων κάποιες μορφές του θρύλου, χαμένες στην αχλή των ομηρικών επών, αποκτούν μια ιστορική υπόσταση.

Φαίνεται ότι ο Πρίαμος δεν ήταν και τόσο ήσυχος βασιλιάς. Οι Χετταίοι μιλούν για έναν αποστάτη που σήκωσε τη δική του παντιέρα και λυμαίνεται τα πλοία και τις πόλεις τους. Παντρεύεται μάλιστα μια μυκηναία πριγκίπισσα (Ελένη;)

Ο Πάρις κατάφερε να γίνει βασιλιάς μιας ανεξάρτητης Τροίας. Η Τροία είναι το μήλο της έριδος μεταξύ Χετταίων και Μυκηναίων.

Αγγειοπλαστική Χετταίων. Εικονίζεται πολεμιστής της Ανατολίας που αναπαριστά πιθανόν έναν Αχιγιάβα. Περ. 1350 πΧ.

 ------------------------------------------------------------

Μια και βρισκόμαστε στην Ανατολία, ας δούμε τι έγινε μετά την πτώση της αυτοκρατορίας των Χετταίων.

Στα παράλια οι ελληνικές αποικίες αυξάνονται σταδιακά, αποχτούν πλούτο και ευημερούν.

Διάφοροι λαοί της Δυτικής Ανατολίας (Λύκιοι, Κάρες, Μυσοί) έρχονται σε επαφή μαζί τους, ωστόσο κρατούν αποστάσεις από την ελληνική κουλτούρα.

Τον 8^ο αιώνα πΧ ιδρύεται στην κεντρική Ανατολία το βασίλειο της Φρυγίας με πρωτεύουσα το Γόρδιον. Αρχικά δέχεται πολιτιστικές επιδράσεις από την ανατολή, αλλά προς τα τέλη του 8^ου αιώνα  υφίσταται την ελληνική πολιτιστική επιρροή στις τέχνες και την αρχιτεκτονική. Έχει τόσο πλούτο που οι Έλληνες εντυπωσιασμένοι μιλούν για τον βασιλιά Μίδα που ό,τι έπιανε γινόταν χρυσάφι. Στις αρχές του 7^ου αιώνα το φρυγικό βασίλειο έφτασε στο τέλος του από μια καταστρεπτική εισβολή των Κιμμέριων, μιας νομαδικής φυλής από τις στέπες της κεντρικής Ασίας.

Το κενό που δημιουργήθηκε μετά την πτώση του φρυγικού βασιλείου ήρθε να καλύψει το ισχυρό και πλούσιο βασίλειο της Λυδίας με πρωτεύουσα τις Σάρδεις. Οι Λυδοί είναι οι πρώτοι στην ιστορία που έκοψαν νόμισμα. Ανέπτυξαν στενούς δεσμούς με τους Έλληνες που κατοικούσαν στα παράλια και η κουλτούρα τους επηρεάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον ελληνικό πολιτισμό. Οι Κιμμέριοι εισέβαλαν στο βασίλειο το 652, το λεηλάτησαν και σκότωσαν τον βασιλιά Γύγη. Η Λυδία όμως κατάφερε να επιβιώσει και να έρθει και πάλι σε ακμή. Από το τέλος του 7^ου αιώνα εξάπλωσε την ηγεμονία της και πάνω στις ελληνικές πόλεις των παραλίων.

Ο γνωστός μας πάμπλουτος βασιλιάς Κροίσος υπέταξε όλες τις ελληνικές πόλεις των παραλίων και έκανε σχέδια και για περαιτέρω κατακτήσεις, αλλά δεν πρόλαβε, διότι το βασίλειό του κατακτήθηκε από την ανερχομένη ισχυρή δύναμη της Ασίας, τους Πέρσες. Ο Κροίσος νικήθηκε από τον μέγα Κύρο, το βασίλειο της Λυδίας διαλύθηκε και όλη η Ανατολία έγινε περσική επαρχία. Οι ελληνικές πόλεις των παραλίων πέρασαν στην περσική κυριαρχία.

Αλλά ήδη βρισκόμαστε σε ιστορικούς χρόνους και η συνέχεια μάς είναι λίγο πολύ γνωστή.