Ιδέες τεσσάρων κατηγοριών

Τέσσερις κατηγορίες ανθρώπων διακρίνω στην κοινωνία ανάλογα με τις αντιλήψεις, τις ιδέες και τις αξίες τους.

Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν εκείνοι που έχουν πολύ προχωρημένες ιδέες, τέτοιες  που η εποχή τους δεν μπορεί να τις αποδεχτεί, αλλά που θα γίνουν σίγουρα αποδεκτές στο μέλλον. Λίγοι άνθρωποι ανήκουν σε αυτή την κατηγορία και ζουν μια ζωή μάλλον δύσκολη, γιατί δεν αισθάνονται και πολύ άνετα με την εποχή τους και συνήθως ούτε και οι άλλοι αισθάνονται άνετα μαζί τους.

Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν όσοι έχουν ιδέες που επικροτεί η εποχή τους. Αυτοί είναι οι περισσότεροι, αλλά έχουν να αντιπαλέψουν με τους ανθρώπους της τρίτης κατηγορίας που κι αυτοί δεν είναι λίγοι.

Οι άνθρωποι της τρίτης κατηγορίας έχουν ιδέες που βρίσκονται πίσω κατά μία γενιά. Οι ιδέες της προηγούμενης γενιάς παραμένουν ακόμα ζωντανές στη συνείδηση του κόσμου και θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να παραμεριστούν και να γίνουν ιστορία.

Κάποιοι, λιγότεροι ευτυχώς αυτοί, ανήκουν στην τέταρτη κατηγορία και  έχουν αντιλήψεις-απολιθώματα μακρινών περασμένων εποχών. Όπως και εκείνοι της πρώτης κατηγορίας δεν αισθάνονται άνετα με την εποχή τους ούτε και οι άλλοι αισθάνονται άνετα μαζί τους.

Μερικοί αποφεύγουν να εκδηλώνουν τις ιδέες τους είτε από φόβο είτε επειδή δεν θέλουν να χαλάσουν τις σχέσεις τους με όσους έχουν αντίθετες ιδέες. Εκείνοι της πρώτης και της τέταρτης κατηγορίας το κάνουν αυτό πιο συστηματικά, επειδή οι ιδέες τους ή είναι τόσο παρωχημένες που προκαλούν την οργή και τη χλεύη των άλλων ή είναι τόσο προχωρημένες που οι άλλοι δεν τις κατανοούν με αποτέλεσμα να έχουμε πάλι τη χλεύη και την οργή τους ως αναμενόμενη αντίδραση.

Αριθμητικά πάντως όσοι ανήκουν στη δεύτερη και την τρίτη κατηγορία είναι πολύ περισσότεροι και αυτοί είναι που καθορίζουν τελικά τη μορφή της κοινωνίας και τις κυρίαρχες τάσεις της. Μεταξύ τους αυτές οι δύο κατηγορίες έχουν πυκνές σχέσεις, κάπου συναντώνται, κάπου διαφοροποιούνται, καταλαβαίνει πάντως ο ένας τον άλλον και στις συζητήσεις τους ξεκινούν κατά κανόνα από την ίδια αφετηρία. Στη διαδρομή μπορεί να διαφοροποιηθούν, μπορεί και να τσακωθούν, ακόμα και να μισηθούν, όμως στην πραγματικότητα έχουν κοινούς στόχους και ένας ουδέτερος τρίτος συνομιλητής θα μπορούσε κάλλιστα να τους φέρει σε συμφωνία.

Αυτοί που δυσκολεύονται να συνεννοηθούν με τους άλλους είναι όσοι ανήκουν στην πρώτη και την τέταρτη κατηγορία.  Εννοείται ότι μεταξύ αυτών της πρώτης και αυτών της τέταρτης κατηγορίας υπάρχει ιδεολογικό χάος και κανείς τρίτος συνομιλητής, όσο καλοπροαίρετος και ικανός κι αν είναι, δεν πρόκειται ποτέ να τους φέρει σε συμφωνία.

Οι μεν της τέταρτης κατηγορίας βλέπουν μια κοινωνία σε παρακμή που έχει ξεφύγει εντελώς από τις πατροπαράδοτες ιερές αξίες (της φυλής, του γένους, της πατρίδας, της θρησκείας κλπ) και δεν κάνουν κανένα συμβιβασμό με την παρούσα μορφή της κοινωνίας. Θέλουν άμεση επιστροφή στο σίγουρο παρελθόν, το οποίο αντιμετωπίζουν ως κάτι στατικό, χωρίς δηλαδή την δυναμική που φέρνει τις μελλοντικές εξελίξεις. Αυτό είναι ένα θεμελιώδες λάθος τους, επειδή και το παρελθόν υπήρξε κάποτε παρόν και άρα ήταν σε συνεχή εξέλιξη και ποτέ δεν υπήρξε στατικό όπως μια φωτογραφία.

Αυτοί οι άνθρωποι βιώνουν το παρόν με τρόμο, επειδή τους φαίνεται αλλότριο και κατά τη γνώμη τους εμπεριέχει πολλούς άγνωστους κινδύνους που θα διαλύσουν τον κοινωνικό ιστό, έτσι τουλάχιστον όπως  τον γνωρίζουν, ενώ το παρελθόν είναι δοκιμασμένο και σίγουρο. Έχουν επίσης μια νοσηρή νοσταλγία για μακρινές εποχές (που όμως ποτέ δεν θα επιστρέψουν).

Οι δε της πρώτης κατηγορίας θα έλεγα ότι είναι οι περισσότερο δυστυχείς, επειδή και είναι πολύ λιγότεροι και όσα πιστεύουν φαντάζουν ακατανόητα στους πολλούς. Σε αντίθεση με τις άλλες τρεις κατηγορίες, δεν αντιπροσωπεύονται από κανένα πολιτικό κόμμα, διότι τα πολιτικά κόμματα καλούνται να διαχειριστούν τα παρόντα προβλήματα με τη γνωστή βραχυπρόθεσμη λογική τους και αφήνουν στους  διαδόχους τους να λύσουν με τον ίδιο τρόπο τα προβλήματα που γεννήθηκαν στο παρελθόν και γιγαντώθηκαν στο παρόν τους. Επίσης αυτά που υποστηρίζουν φαίνονται στους άλλους αφηρημένες ιδέες και ενίοτε και εξωπραγματικές και συχνά οι άλλοι δεν τους δίνουν σημασία. Φανταστείτε παραδείγματος χάριν τη δεκαετία του 1950 πώς θα αντιμετώπιζε ο περίγυρός του κάποιον που θα ήταν υπέρ του γάμου μεταξύ ομοφυλόφιλων.

Οι άνθρωποι αυτής της κατηγορίας έχουν ωστόσο μια εσωτερική οίηση και βλέπουν με συγκατάβαση – αλλά συχνά και με περιφρόνηση και με θυμό -  τους συγχρόνους τους που είναι ακόμα προσκολλημένοι στο παρόν ή στο παρελθόν αρνούμενοι να δουν πέρα από τη μύτη τους.

Σ’ αυτήν εδώ την κατηγορία συνωθούνται όμως και αρκετοί αδιάλλακτοι που νομίζουν ότι αρπάζοντας ένα σφυρί και γκρεμίζοντας ό,τι στέκεται όρθιο, αυτομάτως θα έρθει το ωραίο  μέλλον που οραματίζονται. Το λάθος τους είναι ότι αρνούνται να δεχτούν πως το μέλλον έρχεται με πολύ αργά βήματα, δηλαδή πρέπει πρώτα οι πρωτοποριακές ιδέες να γίνουν κτήμα των ανθρώπων της δεύτερης πολυπληθούς κατηγορίας ( κάτι που θέλει χρόνο για να γίνει), να αντιπροσωπευθούν στη συνέχεια από τα κοινοβουλευτικά  κόμματα και μετά να αρχίσουν να υλοποιούνται.

Είτε μας αρέσει είτε όχι, η μορφή της κοινωνίας εξαρτάται από τους ανθρώπους της δεύτερης και της τρίτης κατηγορίας, δηλαδή από αυτούς που αποδέχονται τις ιδέες του παρόντος  ή τις ιδέες ενός παρελθόντος που είναι πολύ κοντά στο παρόν και αναμιγνύεται μαζί του.

Μόνο σε περιπτώσεις κοινωνικών και οικονομικών  αναταράξεων μπορούν οι άνθρωποι της πρώτης ή της τέταρτης κατηγορίας να αποχτήσουν δύναμη και να ασκήσουν εξουσία, αλλά σε όλες αυτές τις περιπτώσεις η Ιστορία μάς λέει ότι απέτυχαν παταγωδώς και έφεραν στον κόσμο τη δυστυχία.

Πολύ πρόχειρα παραθέτω εδώ μερικές ιδέες και τις διαφοροποιήσεις τους, όπως αυτές εκφράζονται από το κοινωνικό σύνολο.

Ισότητα

Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι.

Μερικοί άνθρωποι είναι κατώτεροι.

Λίγοι άνθρωποι είναι ανώτεροι.

Οι άνθρωποι δεν είναι ίσοι, είναι ισότιμοι.

Δημοκρατία

Η δημοκρατία είναι το λιγότερο κακό πολίτευμα.

Η δημοκρατία είναι ένα αδύναμο πολίτευμα.

Η δημοκρατία είναι ένα κακό πολίτευμα.

Η δημοκρατία είναι το καλύτερο πολίτευμα.

Η θέση της γυναίκας

Η γυναίκα μειονεκτεί σε κάποια σημεία σε σχέση με τον άνδρα.

Η γυναίκα έχει την ίδια αξία με τον άνδρα.

Η γυναίκα είναι κατώτερη από τον άνδρα.

Η γυναίκα είναι αναγκαίο κακό.

Θανατική ποινή

Η θανατική ποινή πρέπει να απαγορευτεί παντού στον κόσμο.

Μερικοί ειδεχθείς εγκληματίες πρέπει να εκτελούνται.

Όλοι οι παράνομοι πρέπει να εκτελούνται.

Οι εγκληματίες  πρέπει να αντιμετωπίζονται με ψυχιατρική θεραπεία.

Ευθανασία

Η ευθανασία είναι αμαρτία.

Η ευθανασία δεν πρέπει να απαγορεύεται.

Δεν συζητώ τέτοια θέματα.

Τι είναι η ευθανασία;

Προστασία των ζώων

Πρέπει να προστατεύουμε τα ζώα.

Πρέπει να γίνουμε όλοι χορτοφάγοι.

Προηγείται ο άνθρωπος.

Τα ζώα δεν έχουν ψυχή, άρα μπορούμε να τα κάνουμε ό,τι θέλουμε.

Πώς λύνουμε τις διαφορές μας

Λύνουμε τις διαφορές μας με τους άλλους με τη συζήτηση.

Λύνουμε τις διαφορές μας με τους άλλους με το νόμο.

Λύνουμε τις διαφορές μας με τους άλλους με το ξύλο.

Λύνουμε τις διαφορές μας με τους άλλους με τα όπλα.

Βία

Είμαστε εναντίον κάθε μορφής βίας.

Κάποιες μορφές βίας είναι αναγκαίες.

Η βία επιτρέπεται, δεν είμαστε άγγελοι.

Η βία είναι απαραίτητη, αλλιώς δεν γίνεται τίποτα.

Εντιμότητα

Είμαστε έντιμοι, επειδή αυτό είναι για μας ηθική αρχή.

Είμαστε έντιμοι, γιατί δεν θέλουμε μπλεξίματα με το νόμο.

Είμαστε έντιμοι, εκτός αν είμαστε σίγουροι ότι δεν θα συλληφθούμε.

Ποιος είναι σήμερα έντιμος σ’ αυτόν τον κόσμο;

Το κοινωνικό μας πρόσωπο

Δείχνουμε αυτό που είμαστε, επειδή δεν έχουμε τίποτα να κρύψουμε.

Δείχνουμε καλύτεροι από αυτό που είμαστε.

Δεν μας ενδιαφέρει να δείξουμε τι είμαστε και τι δεν είμαστε.

Δείχνουμε άλλο πρόσωπο από αυτό που είμαστε.

Ειλικρίνεια

Δεν λέμε ψέματα, γιατί αυτό είναι για μας ηθική αρχή.

Λέμε πότε -πότε κανένα αθώο ψεματάκι, δεν είναι κακό.

Λέμε συχνά ψέματα, γιατί έτσι πετυχαίνουμε το σκοπό μας.

Λέμε συνέχεια ψέματα, και τι πειράζει δηλαδή;

Η ζωή των άλλων

Δεν μας ενδιαφέρει η προσωπική ζωή των άλλων.

Μας ενδιαφέρει η προσωπική ζωή των άλλων, στο μέτρο που αυτό που κάνουμε είναι ανώδυνο.

Μας ενδιαφέρει η προσωπική ζωή των άλλων, μήπως ανακαλύψουμε τίποτα παράνομο.

Μας ενδιαφέρει απόλυτα η προσωπική ζωή των άλλων, γιατί θέλουμε μια σωστή κοινωνία.

Όσοι δεν συμφωνούν μαζί μας:

Είναι κάφροι.

Πρέπει να βγουν από τη μέση.

Μας κουράζουν με τις αερολογίες τους.

Δικαίωμά τους.