Μπορεί
ακόμα η ευθανασία να θεωρείται φόνος στη νομοθεσία των περισσότερων χωρών, η
συνείδηση όμως των πολιτών στον πολιτισμένο κόσμο έχει αρχίσει να αποδέχεται
ότι πρόκειται για μια πράξη ελέους.
Το
2001 στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας ο Ρέιμοντ και η Μάργκαρετ Σάτον, 60 και 63 ετών
αντίστοιχα, έκαναν ευθανασία στον
διανοητικά ανάπηρο γιο τους Μάθιου, 28 χρονών. Ο Μάθιου που είχε γεννηθεί χωρίς
μάτια και με προβλήματα ακοής επρόκειτο
την επόμενη μέρα να χειρουργηθεί στο αφτί. Η εγχείριση θα τον άφηνε κουφό για
τρεις μήνες και μετά, στην καλύτερη περίπτωση, θα ανακτούσε το 10% της ακοής
του.
Αν
η ανθρώπινη ευτυχία έχει κάποια φυσικά όρια που δεν μπορεί να ξεπεράσει, η
ανθρώπινη δυστυχία φαίνεται να είναι ανεξάντλητη. Πάντα στην ανθρώπινη δυστυχία
μπορεί να υπάρξει το ακόμα χειρότερο.
Ο
Ρέιμοντ και η Μάργκαρετ Σάτον δοκίμασαν μια από τις σκληρότερες μορφές
δυστυχίας, όταν έφεραν στον κόσμο το βαριά ανάπηρο παιδί τους και έζησαν μαζί
του 28 χρόνια βλέποντάς το να μεγαλώνει στο σκοτάδι και την ανημποριά. Την απόφαση για ευθανασία την πήραν, όταν
είδαν ότι εκτός από την ανημποριά και το σκοτάδι το παιδί τους επρόκειτο να
μπει τώρα και στον κόσμο της απόλυτης σιωπής.
Οι
άνθρωποι αυτοί με μια πράξη που χρειαζόταν μεγάλο κουράγιο και τεράστια
απελπισία εμπόδισαν τη δυστυχία του παιδιού τους να γίνει ακόμα μεγαλύτερη.
Χωρίς
όραση και ακοή ο άνθρωπος γίνεται ένα πράγμα. Γίνεται κάτι που έχει συναίσθηση
της ύπαρξής του μόνο από την πείνα, τη δίψα και τον πόνο. Το σώμα του δεν έχει εισόδους για να περάσει
μέσα του η χαρά της ζωής. Η χαρά της ζωής θα στέκεται πάντα απέξω. Ο άνθρωπος
αυτός θα υπάρχει όπως ένα ζελέ στο πιάτο που το αγγίζεις και τρεμουλιάζει κι αν
δεν το αγγίζεις, μένει ακίνητο. Οι κυριότερες γέφυρες επικοινωνίας με τον έξω
κόσμο έχουν καταστραφεί. Ο άνθρωπος αυτός υπάρχει για να δοξάζει τη δυστυχία.
Μετά
την ευθανασία οι γονείς του Μάθιου συνελήφθησαν και πέρασαν από δίκη. Κανονικά
η πράξη τους επέσυρε ποινή φυλάκισης μέχρι 25 χρόνια. Ο δικαστής όμως τους
άφησε ελεύθερους με πενταετή αναστολή.
«Είναι
απάνθρωπο να στείλουμε αυτούς τους ανθρώπους στη φυλακή», είπε ο δικαστής.
«Αυτό που έκαναν ήταν αποτέλεσμα της απελπισίας τους και της επιθυμίας τους να
εμποδίσουν να έχει ακόμα περισσότερο πόνο το παιδί τους. Καμιά δικαστική
απόφαση δεν πρόκειται να προσθέσει κάτι περισσότερο στην οδύνη αυτών των
ανθρώπων. Η ανάγκη για περισσότερη τιμωρία έχει ήδη εξαντληθεί».
Οι
δυστυχισμένοι αυτοί γονείς επέστρεψαν στο σπίτι τους, όπου έζησαν ακόμα δέκα τρία
χρόνια. Τα ΜΜΕ τούς θυμήθηκαν πάλι, όταν
τον Ιούνιο του 2014 βρέθηκαν νεκροί στο σπίτι τους. Είχαν αυτοκτονήσει.
Γιατί,
αν ο Ρέιμοντ και η Μάργκαρετ Σάτον έβαλαν φραγμό στην επέλαση της δυστυχίας
πάνω στο παιδί τους, οι ίδιοι δεν μπόρεσαν να ξεφύγουν από αυτήν. Τα υπόλοιπα δέκα
τρία χρόνια που έμελλαν να ζήσουν, πρέπει να τα έζησαν με αβάσταχτο πόνο. Η
αυτοκτονία τους δεν έχει σχέση με τις τύψεις που ενδέχεται να νιώσει ένας
φονιάς. Είναι αποτέλεσμα της βαθιάς οδύνης που νιώθει όποιος χτυπηθεί από τη
δυστυχία τόσο βάναυσα.
Μολονότι
αγάπησαν τα εγγόνια που απέχτησαν από τον άλλο τους γιο, μολονότι δεν έδωσαν
δικαιώματα στον περίγυρό τους με αλλοπρόσαλλη ή αντικοινωνική συμπεριφορά, οι
άνθρωποι αυτοί κουβαλούσαν μέσα τους μια βαριά δυστυχία και κάποια στιγμή
λύγισαν.
Η
ευθανασία δεν είναι εύκολη υπόθεση. Δεν είναι εύκολο πράγμα να σκοτώνεις
κάποιον από αγάπη και συμπόνια. Σε άλλες εποχές, όταν ο θάνατος ήταν κάτι που η
κοινωνία δεν το έκρυβε, δεν το μεταμφίεζε, δεν το εξόρκιζε, η ευθανασία ούτε
παράνομη ήταν ούτε απάνθρωπη πράξη. Ο αρχαίος, προχριστιανικός κόσμος την αντιμετώπιζε με φυσικότητα:
Παραθέτω αποσπάσματα:
Είναι όμως και ο ορθολογισμός των αρχαίων Ελλήνων που θα μπορούσε να οδηγεί σε διαφορετικά μονοπάτια από αυτά που έχουμε συνηθίσει. Παράδειγμα, το παρακάτω απόσπασμα του αρχαίου ιστορικού Ηρακλείδη Λέμβου από τον 2ο αιώνα π.Χ., τμήμα επιτομής του χαμένου σήμερα έργου του Αριστοτέλη «Πολιτείαι»: «Δεδομένου ότι το νησί έχει κλίμα υγιεινό κι οι άνθρωποι φθάνουν σε βαθιά γεράματα, ιδιαίτερα οι γυναίκες, οι κάτοικοι δεν περιμένουν να πεθάνουν από γηρατειά, αλλά πριν αρρωστήσουν ή υποστούν κάποια αναπηρία δίνουν τέλος στη ζωή τους». Εδώ μοιάζει να υποδηλώνεται χαρακτηριστικά η απόσταση που χωρίζει τον σύγχρονο από τον αρχαίο κόσμο: η αμφιλεγόμενη σήμερα πρακτική της ευθανασίας ήταν πλήρως αποδεκτή σε τμήματα της τότε κοινωνίας - εν προκειμένω, στο νησί της Κέας.
Η Αγγελική Πετροπούλου, κύρια ερευνήτρια στο Κέντρο Ελληνικής και Ρωμαϊκής Αρχαιότητας του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών, επεσήμανε το 2000 στο άρθρο της «Αρχαίες Πρακτικές Ευθανασίας: Κέα και Μασσαλία» από το βιβλίο «Ευθανασία. Η σημαντική του "καλού" θανάτου» (εκδ. ΕΙΕ) ότι ο Στράβων αναφέρει τον 1ο αιώνα π.Χ. τη φήμη για την ύπαρξη νόμου που «πρόσταζε όσους έχουν περάσει τα εξήντα να πίνουν κώνειο για να επαρκεί για τους άλλους η τροφή», ο οποίος μάλιστα παραλίγο να εφαρμοστεί μαζικά στην περίπτωση μιας πολιορκίας από τους Αθηναίους, ενώ ο Αιλιανός τον 3ο αιώνα μ.Χ. παραθέτει την πληροφορία ότι «είναι έθιμο των Κείων (...) σα να προσκαλούν ο ένας τον άλλο σε επίσημο γεύμα ή εορταστική θυσία, να συγκεντρώνονται, να βάζουν στεφάνια και να πίνουν κώνειο» - μια αυτοκτονία εν είδει συμποσίου. Και ο Ρωμαίος Βαλέριος Μάξιμος, συγγραφέας τον 1ο αιώνα μ.Χ. μιας συλλογής από 967 θαυμαστές και παράδοξες ιστορίες, περιγράφει (ως αυτόπτης μάρτυρας μάλιστα) την «εθελοντική αυτοκτονία με κώνειο» μιας υπέργηρης αριστοκράτισσας του νησιού.
Η Αφροδίτη Αβαγιανού στο άρθρο της «"Ευθάνατος θάνατος". Το "καλώς θανείν" στην αρχαία Ελλάδα» εξηγεί τη λογική πίσω από παρόμοιες πρακτικές υπό το πρίσμα με το οποίο κρινόταν η αυτοκτονία: «Η αυτοκτονία λόγω ανανδρίας και δειλίας είναι κατακριτέα», όχι όμως και αυτή για λόγους αιδούς, ενοχής, φόβου δύσκλειας, γήρατος ή ανίατης ασθένειας. «Η αυτοκτονία δεν δημιουργούσε ηθική αντίδραση, αποστροφή, αλλά έδινε στους ανθρώπους μια τιμητική απαλλαγή και απελευθέρωση από μια ανεπιθύμητη και ανυπόφορη ζωή». Εξ ου και οι περιστάσεις αυτοχειρίας υπέργηρων φιλοσόφων (Πυθαγόρας, Αναξαγόρας, Εμπεδοκλής, Ζήνων ο Στωικός, Διονύσιος Επικούρειος) που μπορούν να θεωρηθούν ως «περιπτώσεις κομψής ευθανασίας».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου