"Όταν η Ελλάδα κλαίει, η Σικελία δακρύζει"

Κάποτε ακούστηκε από επίσημα χείλη ότι οι Έλληνες είμαστε έθνος ανάδελφον και όλη η Ελλάδα κάγχασε, έγιναν σχόλια ειρωνικά και σαρκαστικά και γελάσαμε όλοι πολύ.

Δεν ξέρω γιατί βρήκαμε αυτή τη φράση τόσο αστεία, υποπτεύομαι όμως ότι αυτό συνέβη, επειδή την είπε κάποιος, του οποίου το κύρος αμφισβητούσαμε, άσχετα ότι αυτός ο άνθρωπος πέρασε στην Ιστορία στέλνοντας στο δικαστήριο όσους έκρινε υπεύθυνους για μια πολιτική δολοφονία.

Αλλά η πικρή αλήθεια είναι αυτή: είμαστε πράγματι έθνος ανάδελφον, ένα έθνος που δεν έχει συγγενείς στον παγκόσμιο φυλετικό χάρτη. Ίσως γι αυτό νιώθουμε κάθε φορά ευγνωμοσύνη, αν κάποιος ξένος δείξει τη συμπάθειά του σε μας και τον χαρακτηρίζουμε αμέσως φιλέλληνα. Ίσως επίσης γι αυτό νιώθουμε να απειλούμαστε από όλες τις μεριές και πλέκουμε σενάρια παγκόσμιας συνωμοσίας εις βάρος μας. Ένα έθνος ανάδελφο δεν έχει να περιμένει από πουθενά υποστήριξη. Είναι ένα έθνος μόνο.

Η μοναξιά μας ως έθνους επιτείνεται και από την Ιστορία μας και από τη γεωγραφική μας θέση. Από τη μια μεριά είναι η Ανατολή, από την άλλη η Δύση. Από την Ανατολή πήραμε πολλά στοιχεία, τα εντάξαμε στον πολιτισμό που δημιουργήσαμε και τα παραδώσαμε στη Δύση. Ανατολή όμως δεν γίναμε. Πάντα μας έθελγε αυτός ο χώρος, οι μουσικές του και οι ιστορίες του, όμως μας απωθούσε η καθημερινότητά του και η νοοτροπία του. Ούτε και Δύση γίναμε. Κι αυτός ο χώρος μάς φάνταζε επίφοβος –το τραύμα από τις Σταυροφορίες και την άλωση της Πόλης από τους Φράγκους ήταν πολύ βαθύ, δεν μπορέσαμε να το ξεπεράσουμε. Η επίσημη Εκκλησία μας φρόντισε να διατηρήσει αυτή την αντιπάθεια μιλώντας μας για τους αιρετικούς καθολικούς της Δύσης.

Κάποια συμπάθεια νιώσαμε κάποτε για την ομόδοξη Ρωσία - άλλο έθνος αυτό που στέκεται μεταξύ ανατολής και δύσης – αλλά γρήγορα καταλάβαμε ότι οι Ρώσοι ενδιαφέρονταν περισσότερο για τους αδελφούς τους σλάβους που ζούσαν στα βόρεια σύνορά μας. Αλλά οι ομόδοξοι γείτονές μας, Βούλγαροι, Σέρβοι και άλλοι, είχαν τη δική τους πολιτική που δεν συνέπλεε με τη δική μας, αντίθετα  υπέβλεπε τα ελληνικά εδάφη. Εξάλλου όλοι αυτοί ήταν σλάβοι, ανήκαν σε άλλη φυλετική οικογένεια.

Κάποια στιγμή, πολύ πρόσφατα, σε μια από τις γνωστές παρακρούσεις που περνούμε ως Έλληνες, νιώσαμε αδελφούς τους ομόδοξους Σέρβους, ένα ξένο λαό με τον οποίο δεν είχαμε τίποτα κοινό εκτός από την ορθόδοξη πίστη. Η κρίση αυτή πέρασε τελικά.

Οι Έλληνες είμαστε πράγματι μόνοι. Είμαστε έθνος ανάδελφον. Βρισκόμαστε πάντα στη μέση δύο κόσμων και δύο πολιτισμών κι αν αυτό κάποτε μάς έδινε ένα πλεονέκτημα, σήμερα δυσκολεύει τη ζωή μας, γιατί θέλουμε να αποχτήσουμε μια σύγχρονη ταυτότητα και δεν μπορούμε.

Η Ανατολή εξακολουθεί να μας μαγεύει, όμως αν πλησιάσουμε πολύ κοντά, καταλαβαίνουμε ότι δεν ανήκουμε σ’ αυτήν. Στρεφόμαστε στη Δύση, εδώ νιώθουμε πιο οικεία, όμως πάλι καταλαβαίνουμε ότι εντελώς δυτικοί δεν είμαστε. Συμπαθούμε τους άραβες, αλλά ζούμε σαν ευρωπαίοι.  Αντιπαθούμε τους αμερικανούς, αλλά ακούμε τα τραγούδια τους, βλέπουμε τις ταινίες τους και μιλάμε τη γλώσσα τους. Ταξιδεύουμε στην Ευρώπη, κάνουμε φίλους άγγλους, γάλλους, πορτογάλους, καμιά φορά τους παντρευόμαστε κιόλας, αλλά κάτι μας κρατά δέσμιους της ανατολής, οι αμανέδες και τα σκυλοτράγουδα μάς μεθούν, οδηγούμε σαν ανατολίτες και βλέπουμε τη γυναίκα με ανατολίτικο ενδιαφέρον.

Κλίνουμε λίγο αποδώ και λίγο αποκεί, δεν θέλουμε να είμαστε όμως με κανέναν, γιατί στο βάθος ξέρουμε ότι κανείς δεν είναι αδελφός, είμαστε μόνοι.

Γι αυτό και ήταν πολύ συγκινητικό αυτό που είπαν κάποιοι Σικελοί σε μια φίλη που ταξίδεψε πρόσφατα στη Σικελία: «Όταν η Ελλάδα κλαίει», της είπαν αναφερόμενοι στην κρίση που περνάμε, «η Σικελία δακρύζει».

Κάτι μέσα μας δονήθηκε τρυφερά, καθώς το ακούσαμε. Γιατί το μεγάλο αυτό νησί με την πολυτάραχη ιστορία φιλοξένησε τους Έλληνες από τα πανάρχαια χρόνια, έγινε πατρίδα πολλών Ελλήνων. Για αιώνες ήταν μια μικρή Ελλάδα, με ελληνική φωνή, ελληνικές πόλεις και ελληνικό πολιτισμό. Παντού όπου κι αν πας στη Σικελία σήμερα, θα δεις τα ίχνη των Ελλήνων στους αρχαίους ναούς, στις ερειπωμένες πολιτείες, στις βυζαντινές εκκλησίες, στα ονόματα των σημερινών πόλεων. Και οι Σικελοί το αναγνωρίζουν αυτό, όχι μόνο δεν προσπαθούν να το σβήσουν, αλλά το αναδεικνύουν με υπερηφάνεια. Η Ελλάδα φαντάζει στα μάτια τους ως μια πολύ μακρινή μητέρα.

Έτσι λοιπόν μπορεί οι Έλληνες να είμαστε ανάδελφοι στον παγκόσμιο χάρτη, όμως στη Σικελία ανακαλύψαμε κάποια χαμένα ξαδέρφια μας. Κάτι είναι κι αυτό. 

(Στη φωτογραφία: ψηφιδωτό από τον καθεδρικό ναό της Κεφαλούς, Σικελία).