Κατάσταση res

Τι ακριβώς είσαι, όταν βρίσκεσαι ξαπλωμένος, αναισθητοποιημένος στο χειρουργικό κρεβάτι και από πάνω σου στέκονται διάφοροι ξένοι και άγνωστοι άνθρωποι, γιατροί, νοσοκόμοι και άλλοι που κρατούν παράξενα εργαλεία στα χέρια τους, μιλούν μεταξύ τους με οικειότητα και ανοίγουν τρύπες στο σώμα σου; Τι ακριβώς είσαι εκείνη την ώρα;

Άνθρωπος, θα μου πείτε.

Ναι, ασφαλώς, το σχήμα σου είναι ανθρώπινο, άρα κατατάσσεσαι στους ανθρώπους.

Ζωντανός ή νεκρός;

Ζωντανός, θα πείτε.

Και αυτό σωστό είναι, εφόσον εξακολουθείς να αναπνέεις και να χτυπά η καρδιά σου. Ζωντανός όμως με το Θάνατο να παραστέκει λίγο πιο πίσω και να παρακολουθεί βουβός.

Και για όλους αυτούς που στέκονται από πάνω σου κρατώντας τα παράξενα εργαλεία τους και ανοίγοντας τρύπες στο κορμί σου, τι ακριβώς είσαι;

Γι’ αυτούς είσαι μια περίπτωση. Ο Νόμος και  η αίσθηση του καθήκοντος τούς συγκρατούν από το να αυτοσχεδιάσουν πάνω στο κορμί σου, να κάνουν πράγματα που δεν χρειάζονται, πράγματα ίσως επικίνδυνα. Τίποτα όμως δεν τους εμποδίζει να ανοίγουν τις τρύπες τους και παράλληλα να σχολιάζουν επιτιμητικά, ειρωνικά αυτό που βλέπουν ή να λένε αστεία ή να ανταλλάσσουν τα τελευταία νέα τους ή ακόμα και να τσακώνονται μεταξύ τους.

Εν τω μεταξύ εσύ είσαι εκεί ακίνητος, ένας ζωντανός-νεκρός, ανίκανος να δεις, να ακούσεις, να καταλάβεις. Βρίσκεσαι βυθισμένος σε ένα σκότος θανάτου. Είσαι ένα αντικείμενο. Κι αυτοί από πάνω σου έχουν πάρει κάτι από τη δύναμη του θεού.

Η αίσθηση της απόλυτης εξουσίας πάνω στον άνθρωπο που έχει ο χειρούργος και η ομάδα του μέσα στο χειρουργείο την ώρα της εγχείρησης είναι κάτι που μου προκαλεί τρόμο. Κυρίως, επειδή δεν είναι παρούσα η συνείδηση, αυτός ο φύλακας άγγελος που μας προστατεύει από το κακό και από τους κινδύνους. Στο κρεβάτι του χειρουργείου είσαι εντελώς απροστάτευτος, εντελώς ανυπεράσπιστος. Είσαι «res», πράγμα.

Φυσικά όλα γίνονται για το καλό σου, το ξέρεις αυτό και γι’ αυτό έχεις συναινέσει, έχεις δεχτεί να ναρκωθείς και να απωλέσεις τη συνείδησή σου για λίγες ώρες. Όμως από την άλλη σκέφτεσαι ότι έχεις παραδοθεί χωρίς όρους σε κάποιους ανθρώπους που ελάχιστα γνωρίζεις. Ποιοι είναι αυτοί; Πόσο έντιμοι και πόσο ικανοί είναι; Είναι καλή η φυσική τους κατάσταση; Ως άνθρωποι δεν έχουν κι αυτοί τις δικές τους έγνοιες και τα δικά τους βάσανα; Μήπως τα έχουν μεταφέρει τώρα μέσα στο χειρουργείο; Μήπως ας πούμε είναι όλο νεύρα, γιατί τσακώθηκαν πρωί πρωί με τη γυναίκα τους;

Ποιος μπορεί να μας εγγυηθεί ότι αυτοί από πάνω σου που ανοίγουν τρύπες στο κορμί σου είναι απόλυτα συγκεντρωμένοι στο έργο τους και με υψηλή αίσθηση καθήκοντος; Και πώς να νιώθουν άραγε που κάθε μέρα κάνουν αυτή τη δουλειά, χρόνια και χρόνια, κόβουν και κομματιάζουν αναίσθητα σώματα, ζωντανούς νεκρούς;  Θα είναι προφανώς ρουτίνα γι’ αυτούς κάτι τέτοιο και ασφαλώς εκείνη την ώρα δεν τους απασχολούν παρόμοια υπαρξιακά ερωτήματα και ευτυχώς. Γιατί σε τέτοιες περιπτώσεις που ο Θάνατος παραστέκει λίγο πιο πέρα, πρέπει να λειτουργούν ως σοφές μηχανές. Χωρίς συναισθήματα δηλαδή κι αυτοί. Με μόνη αίσθηση αυτή του καθήκοντος απέναντι στο res. Και τη σκιά του Νόμου από πάνω  που τιμωρεί όποιον κάνει λάθη.

Σε κάτι τέτοιες λοιπόν περιπτώσεις μπορούμε να καταλάβουμε πόσο σημαντικό είναι να έχουμε τις αισθήσεις μας και τη συνείδησή μας σε εγρήγορση. Είναι αυτή που θα μας πει αμέσως: Πρόσεξε! Φυλάξου! Κίνδυνος! Τρέξε! Μην το κάνεις αυτό! Πήγαινε από την άλλη μεριά! Απομακρύνσου από αυτόν τον άνθρωπο! Φώναξε βοήθεια! 

Χωρίς τη συνείδησή μας είμαστε «res», ένα πράγμα σε σχήμα ανθρώπου.

Δοκίμασα αυτή την εμπειρία πριν λίγες μέρες σε μια απλή εγχείρηση χολοκυστεκτομής. Για να προχωρήσω σ’ αυτή τη διαδικασία χωρίς τρόμο, πάγωσα τη σκέψη μου, αρνήθηκα να φανταστώ τον εαυτό μου ως res πάνω στο χειρουργικό κρεβάτι. 

Σε μια εγχείρηση, όσο απλή κι αν είναι, ελλοχεύουν πάντα κίνδυνοι. Δεν ήταν όμως αυτό που με τρόμαζε, όσο η σκέψη ότι εκεί, μέσα στο χειρουργείο, θα έχω γίνει res. Έχοντας μάθει από μικρή να στηρίζομαι στον εαυτό μου για να αντιμετωπίσω οποιοδήποτε πρόβλημα, να στηρίζομαι δηλαδή στη συνείδησή μου, στην κρίση μου, στη λογική μου, στις προσωπικές μου δυνάμεις, η σκέψη ότι για μια ώρα περίπου δεν θα έχω τον έλεγχο του εαυτού μου, ότι θα είμαι μόνο ένα σώμα που θα λειτουργεί ερήμην της προσωπικότητάς μου, ένα αναίσθητο σώμα παραδομένο σε ανθρώπους που ελάχιστα γνωρίζω ή δεν γνωρίζω και καθόλου μού ήταν αβάσταχτη.

Κι έπειτα έρχεται η στιγμή που κάποιοι σου φωνάζουν να ξυπνήσεις, σου λένε ότι η επέμβαση ολοκληρώθηκε και είναι ώρα να επανέλθεις στον κόσμο που ξέρεις. Είσαι πάλι ο εαυτός σου.

Τώρα μπορείς αναδρομικά να τρομάξεις όσο θέλεις. Διότι τώρα το σκότος, στο οποίο είχες βυθιστεί, η κατάσταση res που τόσο φοβόσουν είναι παρελθόν. Στο σώμα σου ξαναμπήκε η ψυχή σου, ξαναμπήκε η προσωπικότητά σου. Είσαι αυτή που είσαι, έχεις όνομα, ιδιότητες, χαρακτήρα, αναμνήσεις, γνώσεις, αξίες. Αναλαμβάνεις ξανά την ευθύνη του εαυτού σου και κανείς εκτός από σένα δεν μπορεί να έχει λόγο για σένα. Είναι ένα υπέροχο συναίσθημα αυτονομίας αυτό που δεν συγκρίνεται με τίποτε άλλο.

Και μπορεί να έχεις αποχτήσει μερικές τρύπες στο σώμα σου, αλλά αυτό είναι αμελητέο. Είσαι πάλι εσύ.