Η σκοτεινή όψη του έρωτα/Καίτη
Βασιλάκου, Σκοτεινοί Έρωτες - Παρουσίαση από την Λίλια Τσούβα
Κριτική -
Παρουσίαση Πέμπτη, 27 Οκτωβρίου
2022
Το βιβλίο της Καίτης Βασιλάκου Σκοτεινοί έρωτες (Τύρφη 2022) περιέχει δύο νουβέλες με τίτλους: Γιόα, Κέβιν. Θέμα τους ο έρωτας, ο ρόλος της libido και των ενστίκτων, της σεξουαλικότητας.
Στην νουβέλα Γιόα, περιγράφεται η σχέση ανάμεσα σε δύο ετεροφυλόφιλους εραστές με διαφορά ηλικίας, εμφάνισης και κοινωνικού status. Η σαρανταοκτάχρονη Κάτια είναι ανύπανδρη, μέτριας εμφάνισης και δεκαπέντε χρόνια μεγαλύτερη από τον Γιόα, ο οποίος είναι παντρεμένος, νέος, ωραίος, αλλά δραστηριοποιείται στον υπόκοσμο (έμπορος όπλων).
Στη νουβέλα Κέβιν, εξιστορείται η συμβίωση του πενηνταπεντάχρονου Κέβιν με τη θετή του κόρη Κέητ, δεκαεπτά ετών, την οποία ανέθρεψε και μεγάλωσε μόνος μετά την εγκατάλειψη της συζύγου. Ανάμεσά τους αναπτύσσεται έντονος ερωτισμός που βάζει σε δοκιμασία την ψυχική ισορροπία και τις ηθικές του αξίες.
Και στις δύο νουβέλες οι σχέσεις ξεπερνούν τα κοινωνικά αποδεκτά όρια. Εστιάζουν στο ερωτικό πάθος και τις υπόγειες διασυνδέσεις με το ασυνείδητο, τον βαθύτερο εαυτό.
Ο Γιόα
αναπτύσσει μια κτητικότητα και έναν έντονο ερωτισμό για τη μεγαλύτερή του
ηλικιακά γυναίκα. Κτητικότητα, εγωισμό, απωθημένα, ανευρίσκουμε και στους
χαρακτήρες της νουβέλας Κέβιν.
[…] «Μεγαλώνω
Γιόα. Σε λίγα χρόνια θα είμαι γριά.
«Αυτό δεν θα γίνει ποτέ».
«Θα γίνει. Εκτός και αν με σκοτώσεις».
Δεν ξέρω
γιατί το είπα αυτό. Ο Γιόα χλόμιασε απότομα και κάρφωσε τα μάτια του στα δικά
μου. Μετά είπε:
[…] «Γιόα,
είμαι η αρρώστια σου», του είπα το άλλο πρωί.
«Ναι, αυτό είσαι».
«Δεν είναι καλό αυτό».
«Ό, τι κι αν είναι, έτσι είναι». […] (σελ. 35)
Η συγγραφέας
ερμηνεύει το πάθος του Γιόα προς τη μεγαλύτερη γυναίκα με τη φροϋδική εκδοχή
για το οιδιπόδειο σύμπλεγμα.
[…] «Γιατί δεν έκανες παιδί», με ρώτησε ξαφνικά.
«Δεν ήθελα», είπα.
[…] «Τα παιδιά είναι ευτυχία», είπε.
«Δεν με ενδιαφέρει αυτή η ευτυχία».
[…] «Ούτε τη μάνα μου την ενδιέφερε αυτή η ευτυχία», είπε. «Το ξέρεις ότι μεγάλωσα σε ιδρύματα;».
Πάγωσα.
Πήγαινε πάνω κάτω σαν υπνωτισμένος. Έπειτα, απότομα, ξαναβρήκε τον εαυτό του. Γύρισε στο κρεβάτι και μ' αγκάλιασε.
«Κάνε με γιο
σου» είπε. […] (σελ. 18)
Η Βασιλάκου παίζει με τις φροϋδικές έννοιες, τη σεξουαλικότητα, την απώθηση, τα υποκατάστατα, αλλά και με το «σύμπλεγμα της Ηλέκτρας», έναν όρο που εισήχθη από τον Carl Jung το 1913, αποτελεί τη γυναικεία εκδοχή του οιδιπόδειου συμπλέγματος, ωστόσο σήμερα δεν είναι ευρέως αποδεκτό στον χώρο της ψυχολογίας. Η ρήση, επίσης, του Σοφοκλή στο έργο του «Αντιγόνη», «Γεννήθηκα για ν' αγαπώ και όχι να μισώ» («Οὒτοι συνέχθειν, ἀλλά συμφιλεῖν ἔφυν»), προσαρμόζεται στα μέτρα των επιθυμιών των χαρακτήρων:
[…] «Αυτή είναι η αγάπη, Κέβιν. Τώρα το βλέπεις καθαρά. Ξέρει η αγάπη, έχει τρόπους να υπάρχει χωρίς εμπόδια. Αυτή είναι η μεγάλη αγάπη που τα περιέχει όλα. Γεννήθηκα για να σ' αγαπώ. Ζω για να σ' αγαπώ. Κι εσύ υπάρχεις για να μ' αγαπάς. Δεν έχεις άλλη λύση, άλλη διέξοδο. Μόνο να μ' αγαπάς μπορείς, τίποτε άλλο δεν μπορείς να κάνεις. Ζω για σένα και ζεις για μένα. Αυτό είναι. Όλα τα άλλα δεν μας αφορούν. Ζούμε για ν' αγαπιόμαστε περνώντας όλα τα σύνορα, η αγάπη μας είναι ένα τεράστιο σύμπαν κι εμείς οι δυο αιωρούμαστε μέσα του ευτυχισμένοι. Δεν υπάρχει κανένας φραγμός στην αγάπη μας. Κανένας, αγάπη μου, κανένας Κέβιν, αγάπη μου». […] (σελ. 100)
[…] «Γιατί
δεν υπάρχει ανήθικη αγάπη, Κέβιν. Έχουμε δοκιμαστεί πολύ. Η αγάπη μας άντεξε.
Είναι αληθινή, δεν είναι ψεύτικη». […] (σελ. 102)
Τονίζεται
ωστόσο –γενικότερα- και η λειτουργία των κοινωνικών συμβάσεων στις σχέσεις:
[…] «Είσαι
πολύ νέα, μικρή μου Κέητ. Όμορφα είναι αυτά που λες, όμως δεν έχεις πείρα της
ζωής. Θέλω να σε προειδοποιήσω: θα μας πουν έκφυλους και διεστραμμένους, θα μας
γυρίσουν την πλάτη, θα γίνουμε αποδιοπομπαίοι στην κοινωνία μας. Νομίζεις πως
θα το αντέξουμε αυτό; Δεν θα τα καταστρέψει όλα μια τέτοια φήμη;». […] (σελ.
102)
Ο Γιόα ζει μόνο για το παρόν. Η κρυφή ερωτική του σχέση με την Κάτια είναι περιοδική. Την πρωτοβουλία των συναντήσεων έχει εκείνος. Απουσιάζει για μεγάλα διαστήματα, εμφανίζεται αναπάντεχα, δεν υπάρχουν από κοινού έξοδοι για το ζευγάρι. Μόνον ερωτικές συνευρέσεις εντός του κλειστού χώρου του σπιτιού. Η συγγραφέας θίγει έμμεσα το ζήτημα της επιβίωσης μιας περιοδικής σχέσης, χωρίς κοινωνική ζωή, μέσα στα στεγανά τοιχώματα ενός μόνον χώρου, με την αποδοχή -από πλευράς της γυναίκας- να αναμένει την κίνηση κάθε φορά από τον άνδρα, υποβάλλοντας τον εαυτό της σε ρόλο παθητικό.
Ο πατέρας, από την άλλη, στη νουβέλα Κέβιν, ποθώντας τη θετή του κόρη, παλεύει με τον σκοτεινό του εαυτό. Απομακρύνεται από το σπίτι, αναλώνεται σε αλλότριες σχέσεις. Βαθιά όμως μέσα του θεωρεί πως έχει ένα μικρό ελαφρυντικό: είναι κόρη της πρώην γυναίκας του, όχι δική του. Όμως, τι θα συμβεί όταν λάβει το τεστ DNA και διαπιστώσει πως είναι πραγματική του κόρη;
Η Βασιλάκου χτίζει τις ιστορίες της με μαεστρία. Αφήνει ανοιχτό το τέλος στη δεύτερη ιστορία. Έχει ωστόσο αποθέσει προβληματισμούς για τον ερωτισμό και την αγάπη, για τη δυνατότητα ελέγχου ενός βίαιου πάθους, τις συνέπειες απώθησής του, τον ρόλο των ενστίκτων, το ζήτημα της ηλικίας στην ερωτική σχέση (στη νουβέλα Γιόα, η γυναίκα είναι μεγαλύτερη στη νουβέλα Κέβιν, ο άνδρας), αλλά και για την αιμομιξία, την οποία απορρίπτουν οι ανθρώπινες κοινωνίες από την αρχαιότητα έως σήμερα. Η ιστορία σοκάρει με το ενδεχόμενο αυτό.
Η συγγραφέας καταπιάνεται με όσα έχουμε θαμμένα στο ασυνείδητο μέρος του νου με ισχυρή επίδραση στις πράξεις μας. «Είμαι εκεί που δεν σκέφτομαι»: η περίφημη φράση του Λακάν για την αληθινή μας, κατά την άποψή του, ατομικότητα.
Ασχολείται δηλαδή με την ιδέα της απώθησης. Το ότι «ξεχνάμε» ή «αγνοούμε» τις επιθυμίες ή τα τραυματικά γεγονότα του παρελθόντος και τα σπρώχνουμε έξω από τη συνείδηση, στον χώρο του ασυνειδήτου. Σύμφωνα με τον Φρόυντ, ωστόσο, αυτά παραμένουν ζωντανά στο ασυνείδητο, «σαν ραδιενεργό υλικό που θάβεται στον ωκεανό και αναζητά διαρκώς μια διέξοδο στον συνειδητό νου, κάτι που τελικά καταφέρνει πάντοτε. Και όπως το διατύπωσε ο Φρόυντ: «υπάρχει πάντοτε μια επιστροφή του απωθημένου».[i]
Θίγει επίσης το ζήτημα της λίμπιντο, που συνδέεται με τη σεξουαλική επιθυμία. Κατά τον Φρόυντ, είναι μέρος μιας γενικότερης ενόρμησης την οποία ονόμασε Έρωτα (Eros) και σημαίνει γενικώς το ένστικτο της ζωής, αντίθετο του οποίου είναι ο Θάνατος (Thanatos).
Η Βασιλάκου, εστιάζοντας σε ερωτικές καταστάσεις πέρα από το πλαίσιο της ηθικής και της νομιμότητας, διερευνά τις εσωτερικές δυνάμεις που κινούν τις ανθρώπινες σχέσεις, ένα δυσερμήνευτο ζήτημα. Η κλιμάκωση της δράσης και των συναισθημάτων, οι επιτυχημένες ψυχογραφίες, οι φυσικοί διάλογοι, το μυστήριο με το οποίο πλάθει τους Σκοτεινούς της Έρωτες, δημιουργούν έντονο σασπένς, εξάπτοντας το αναγνωστικό ενδιαφέρον. Οι ανατροπές είναι καταλυτικές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου