Πώς να πετύχετε την υστεροφημία σας

 

 

 

 

 

Οι περισσότεροι άνθρωποι παντού και πάντοτε αυτό που θέλουν είναι να ζήσουν καλά – όπως εννοούν βέβαια αυτοί το καλά – και να πεθάνουν καλά.

 

Υπάρχουν και κάποιοι λίγοι που αντί γι’ αυτό  θα ήθελαν να μείνει το όνομά τους στη μνήμη των επερχόμενων γενεών, να γίνουν δηλαδή με κάποιο τρόπο αθάνατοι.

 

Ένας τρόπος προς αυτό τον σκοπό προσιτός για τους απλούς ανθρώπους είναι να γίνουν καλλιτέχνες. Ο καλλιτέχνης, ο ζωγράφος, ο γλύπτης, ο μουσικός, ο ποιητής, ο συγγραφέας παράγουν τέχνη ελπίζοντας ότι το έργο τους θα εκτιμηθεί από τους σύγχρονους ή αν παρ’ ελπίδα δεν εκτιμηθεί, υπάρχει πάντα το απέραντο μέλλον, οι ατελείωτοι αιώνες που έρχονται και ίσως – για κάποιους άλλους σίγουρα –  η ανθρωπότητα θα τους ανακαλύψει κάποτε και θα σταθεί εκστατική μπροστά στη δημιουργία τους.

 

Αλλά το μέλλον είναι μια ύπουλη υπόθεση για τους καλλιτέχνες. Οι πιθανότητες να περάσουν απαρατήρητοι και κανείς από τις επόμενες γενιές να μην τους προσέξει είναι πάρα πολλές. Φυσικά δεν πρόκειται να μάθουν ποτέ τι μέλλει γενέσθαι. Θα πεθάνουν ελπίζοντας. Αλλά θα πεθάνουν και με την αγωνία και την αμφιβολία. Ακόμα και όσοι δοξάστηκαν εν ζωή, αν έχουν λίγο μυαλό, θα ξέρουν ότι αυτό δεν σημαίνει απολύτως τίποτε και ότι μπορεί σε πενήντα-εκατό χρόνια να έχουν πέσει σε μια φριχτή λήθη.

 

Καλλιτέχνες άλλης κατηγορίας, όπως ηθοποιοί, τραγουδιστές, χορευτές, είναι σε ακόμα χειρότερη μοίρα. Το έργο τους είναι τρομερά εφήμερο και όσο κι αν λατρευτούν από τους συγχρόνους τους, η αμέσως επόμενη γενιά θα τους βάλει στο περιθώριο. Κάποιοι σπουδαίοι και ξεχωριστοί από αυτούς μπορεί να μπουν με ψιλά γράμματα σε καμιά εγκυκλοπαίδεια.

 

(Κάποτε σκεφτόμουν πόσο αστείο και συνάμα τραγικό θα ήταν να βρει κανείς σε μια μελλοντική εγκυκλοπαίδεια το λήμμα «δεν μας χ@ζεις, ρε Νταλάρα» με την επεξήγηση ότι πρόκειται για ιδιωματική φράση που υποδηλώνει ότι κάποιος ενοχλείται με τα λόγια κάποιου άλλου. Και οι μελλοντικοί αναγνώστες να μην έχουν ιδέα ποιος το είπε και ποιος είναι ο Νταλάρας).

 

Έτσι λοιπόν, η υστεροφημία για τους πάσης φύσεως καλλιτέχνες είναι ένα εξαιρετικά αβέβαιο πράγμα. Είναι σαν να αγοράζεις λαχείο και να ελπίζεις ότι θα κερδίσεις τον πρώτο αριθμό.

 

Ένας άλλος δρόμος για να αποχτήσεις υστεροφημία είναι να γίνεις μανιακός επιστήμονας και να έχεις την τύχη να ανακαλύψεις κάτι που θα αλλάξει την πορεία της ανθρωπότητας. Δύσκολος δρόμος και εξίσου αβέβαιος προς την πορεία σου για την αθανασία.

 

Ίσως τα καταφέρεις, αν γίνεις ήρωας. Χρειάζεται όμως ένας πόλεμος και πρέπει να έχεις πολύ θάρρος για να πας να σκοτωθείς στη μάχη. Αλλά, αν δεν διακριθείς σε ένα δοξασμένο πόλεμο, θα παραμείνεις ανώνυμος, ακόμα κι αν έχεις δώσει τη ζωή σου για ένα ιδανικό και θα συμπεριληφθείς απλά σε όσους ανώνυμους σκοτώθηκαν στη μάχη. Θα γίνεις «ο άγνωστος στρατιώτης». Έτσι όμως θα παραμείνεις άγνωστος στους αιώνες των αιώνων.

 

Πολύ πιο εύκολο δείχνει να γίνεται το πράγμα με την πολιτική. Αν καταφέρεις να πείσεις τον κόσμο να σε ψηφίσει, θα γίνεις βουλευτής. Αυτό δεν λέει και πολλά πράγματα, αλλά, αν είσαι τυχερός, μπορεί να γίνεις υπουργός κι αν είσαι ακόμα πιο τυχερός, πρωθυπουργός. Σε μια τέτοια περίπτωση η Ιστορία θέλει δε θέλει είναι υποχρεωμένη να σε καταγράψει στα κιτάπια της κι εσύ θα έχεις αποχτήσει την υστεροφημία που επιθυμείς. Τώρα, τι ακριβώς θα λέει για σένα, είναι άλλο θέμα. Πάντως δεν μπορεί να σε αγνοήσει. Έχεις κερδίσει την αθανασία.

 

Πιο τυχεροί από όλους στο συγκεκριμένο θέμα είναι αυτοί που γεννιούνται στα παλάτια από γονείς βασιλιάδες. Χωρίς κανένα κόπο, καμιά προσπάθεια, καμιά ανησυχία το όνομά τους θα περάσει στην Ιστορία, όταν θα λάβουν το στέμμα από τους γονείς τους.

 

Αυτά λίγο πολύ σκεφτόταν και ο Ηρόστρατος που δεν ήταν καλλιτέχνης, δεν ήταν σοφός επιστήμονας, δεν ήταν ήρωας πολέμου, δεν ήταν πολιτικός, δεν ήταν γόνος βασιλέων, δεν ήταν τίποτα. Ένας ασήμαντος και φτωχός Εφέσιος ήταν, αλλά είχε μεγάλο καημό να μείνει το όνομά του στην Ιστορία.

 

Και το πέτυχε. Πυρπόλησε το Αρτεμίσιον, τον περίφημο ναό της Αρτέμιδας στην Έφεσο. Οι Εφέσιοι τον συνέλαβαν, τον βασάνισαν κι εκείνος τελικά ομολόγησε για ποιο λόγο το έκανε: ήθελε να ακουστεί το όνομά του σε όλο τον κόσμο. Ο Ηρόστρατος εκτελέστηκε και οι συντοπίτες του απαγόρεψαν να αναφέρεται το όνομά του τιμωρώντας με θάνατο όποιον το ανέφερε.

 

Μάταιος κόπος. Ο Ηρόστρατος έμεινε στην Ιστορία και η ανθρωπότητα είκοσι πέντε αιώνες μετά τον θυμάται ακόμα. (Όπως θυμάται και τον Εφιάλτη που δεν τον απασχολούσε καθόλου η υστεροφημία).

 

Αντίθετα η ανθρωπότητα θα θυμάται πάντα τον αυτοκράτορα που η υστεροφημία τού ήταν αδιάφορη, μολονότι γνώριζε ότι δεν μπορούσε να την αποφύγει. Λέει ο Μάρκος Αυρήλιος στα «Εις Εαυτόν»:

 

Και μην ξεχνάς ότι όλοι μας ζούμε μόνο αυτό το παρόν το ακαριαίο. Τα άλλα ή τα έχουμε ζήσει ή είναι άδηλα. Μικρός ο χρόνος που ζούμε, μικρή και η γωνίτσα που ζούμε. Μικρή και η πιο μεγάλη υστεροφημία που διατηρείται από ανθρωπάκια που τάχιστα θα πεθάνουν και που δεν ξέρουν ούτε τον εαυτό τους ούτε ασφαλώς αυτόν που έχει πεθάνει εδώ και αιώνες.

 

« καὶ ἔτι συμμνημόνευε, ὅτι μόνον ζῇ ἕκαστος τὸ παρὸν τοῦτο, τὸ ἀκαριαῖον· τὰ δ᾽ ἄλλα ἢ βεβίωται ἢ ἐν ἀδήλῳ. μικρὸν μὲν οὖν ὃ ζῇ ἕκαστος, μικρὸν δὲ τὸ τῆς γῆς γωνίδιον, ὅπου ζῇ· μικρὸν δὲ καὶ ἡ μηκίστη ὑστεροφημία, καὶ αὕτη δὲ κατὰ διαδοχὴν ἀνθρωπαρίων τάχιστα τεθνηξομένων καὶ οὐκ εἰδότων οὐδ᾽ ἑαυτούς, οὔτιγε τὸν πρόπαλαι τεθνηκότα».