Πότε ένα καλλιτεχνικό έργο είναι σημαντικό;

Ένα καλλιτεχνικό έργο είναι σημαντικό:

α) Όταν το ευρύ κοινό το θεωρήσει σημαντικό.

β) Όταν ένα μικρό κοινό ειδημόνων το κρίνει σημαντικό.

γ) Όταν εξακολουθεί να θεωρείται σημαντικό μετά από αρκετά χρόνια.

δ) Όταν παραμένει σημαντικό μέσα στους αιώνες.

Καταλαβαίνουμε βέβαια ότι η τελευταία περίπτωση είναι η πιο σίγουρη. Αν ένα καλλιτεχνικό έργο εξακολουθεί να συγκινεί τον άνθρωπο μετά από πέντε, δέκα, είκοσι αιώνες, τότε έχουμε να κάνουμε πράγματι με κάτι σπουδαίο. Στις άλλες περιπτώσεις το πράγμα παίζεται.

Terra incognita

Εσύ,

με το φορτίο της τεστοστερόνης σου

να μου ζαλίζει το μυαλό,

μη  μου λες «σ’ αγαπώ»,

μη μου χαλάς το όραμα.

Μείνε αυτό που είσαι,

αρσενικό,

terra incognita,

μαγεία.

Κ. Καβάφη, "Νέοι της Σιδώνος 400 μΧ". Τι θέλει να πει ο ποιητής;

Στον τάφο του μεγάλου τραγικού ποιητή Αισχύλου στη Γέλα της Σικελίας είχε χαραχτεί κατά την επιθυμία του το εξής επίγραμμα:

Αισχύλον  Ευφορίωνος  Αθηναίον  τόδε  κεύθει

μνήμα  καταφθίμενον  πυροφόροιο  Γέλα`

αλκήν  δ'  ευδόκιμον  Μαραθώνιον  άλσος  αν  είποι

και  βαθυχαιτήεις  Μήδος  επιστάμενος.

(Αυτό  το  μνήμα  σκεπάζει  τον  Αισχύλο,  το  γιο  του  Ευφορίωνα,  Αθηναίο  που  πέθανε  στη  σιτοφόρα  Γέλα. Για  την  ευδόκιμη  ανδρεία  του  μπορεί  να  μιλήσει  το  άλσος  του  Μαραθώνα  και  ο  Πέρσης  με  την  πυκνή  χαίτη,  που  τη  γνώρισε  καλά)

Με αφορμή αυτό το επιτύμβιο επίγραμμα ο σύγχρονός μας Κωνσταντίνος Καβάφης συνέθεσε το πολύ γνωστό ποίημά του «Νέοι της Σιδώνος 400μΧ»:

    Ο  ηθοποιός  που  έφεραν  για  να τους  διασκεδάσει 

    απήγγειλε  και  μερικά  επιγράμματα  εκλεκτά.

    Η  αίθουσα  άνοιγε  στον  κήπο  επάνω

    κι  είχε  μιαν  ελαφρά  ευωδία  ανθέων

5  που  ενώνονταν  με  τα  μυρωδικά

    των  πέντε  αρωματισμένων  Σιδωνίων  νέων.

    Διαβάσθηκαν  Μελέαγρος,  και  Κριναγόρας,  και  Ριανός.

    Μα  σαν  απήγγειλεν  ο  ηθοποιός, 

    "Αισχύλον  Ευφορίωνος  Αθηναίον  τόδε  κεύθει"

10   (τονίζοντας  ίσως  υπέρ  το  δέον 

    το  "αλκήν  δ'  ευδόκιμον",  το  "Μαραθώνιον  άλσος")

    πετάχθηκε  ευθύς  ένα  παιδί  ζωηρό,

    φανατικό  για  γράμματα,  και  φώναξε`

    "Α  δεν  μ'  αρέσει  το  τετράστιχον  αυτό.

15   Εκφράσεις  τοιούτου  είδους  μοιάζουν  κάπως  σαν  λιποψυχίες.

    Δώσε - κηρύττω - στο  έργον  σου  όλην  την  δύναμή  σου

    όλην  την  μέριμνα,  και  πάλι  το  έργο  σου  θυμήσου

    μες  στην  δοκιμασίαν,  ή  όταν  η  ώρα  σου  πια  γέρνει.

    Έτσι  από  σένα  περιμένω  κι  απαιτώ.

20   Κι  όχι  από  το  νου  σου  ολότελα  να  βγάλεις

    της  Τραγωδίας  τον  Λόγο  τον  λαμπρό-

    τι  Αγαμέμνονα,  τι  Προμηθέα  θαυμαστό, 

    τι  Ορέστου,  τι  Κασσάνδρας  παρουσίες,

    τι  Επτά  επί  Θήβας - και  για  μνήμη  σου  να  βάλεις

25   μ ό ν ο   που  μες  στων  στρατιωτών  τες  τάξεις,  τον  σωρό

    πολέμησες  και  συ  τον  Δάτι  και  τον  Αρταφέρνη."

Όταν πριν χρόνια ανέλυα αυτό το ποίημα στην τάξη, ακολουθούσα φρονίμως την κριτική των περισσότερων, σύμφωνα με την οποία ο ποιητής εδώ δεν διευκρινίζει τη σκέψη του, αν δηλαδή συμφωνεί ή διαφωνεί με το ζωηρό παιδί, το φανατικό για γράμματα, και ότι περνά και  σε μας τους αναγνώστες το δίλημμα:

Όλα τα έκανα, Κύριε...

Όλα τα έκανα, Κύριε,

όλα εκείνα που εσύ

βδελύσσεσαι και μας απαγορεύεις.

Φιλήδονος υπήρξα και ακόλαστος και ασελγής

κι ανείπωτες χαρές στο σώμα μου έδωσα.

Μέρες ατέλειωτες παραδομένος στη λαγνεία μου

γεύτηκα ηδονές που

δεν μπορεί να φανταστεί
ο θεϊκός σου νους,

σε αισθησιακές παραφροσύνες,

σε απολαύσεις μυστικές

ξόδεψα όλη τη ζωή μου,

σε οράματα ερωτικά βυθίστηκα

κι όλα τα πάθη μου ικανοποίησα.

Την ευτυχία που εσύ

σε άλλους ουρανούς ευαγγελίζεσαι,

Κύριε, εγώ την έζησα εδώ,

πάνω στη σάρκα μου την έγραψα.

Χορτάτος τώρα στέκομαι μπροστά σου.

Κύριε, σε παρακαλώ,

μη γίνεις ελεήμων και συμπονετικός,

άφεση μη μου δώσεις.

Θέλω να πάω στην Κόλαση,

τα πάθη μου να ζήσω άλλη μια φορά

και όλα εκείνα που μου ξέφυγαν

να δοκιμάσω.

Ετοιμάζομαι τώρα

Ετοιμάζομαι τώρα.

Κάτι έρχεται,

δεν ξέρω, αν είναι ποίημα

ή σκοτεινή επιθυμία.

Το νιώθω,

είναι στον προθάλαμο,

δεν έχει πρόσωπο ακόμα,

έχει μια γλύκα όμως,

κάτι σαν μούδιασμα,

η μορφή μου ολοένα χάνεται,

όσο εκείνο πλησιάζει.

Πρέπει να καταλάβω

τι θέλει από μένα,

τι προσωπείο πρέπει να φορέσω

για να το υποδεχθώ,

να μάθω

τι σκοτάδι είναι αυτό,

από πού έρχεται,

τι διαθέσεις έχει,

τι θα μου κάνει πάλι,

πώς θα με μεταχειριστεί.

Σεσημασμένη απροσάρμοστη

Δημόσιες υπηρεσίες,

ασυναρτησίες

και άγνωστες ορολογίες,

δηλώσεις και αιτήσεις

κι αποδείξεις,

πιστοποιητικά,

ταυτότητες,

υπογραφές,

φωτοτυπίες.

Σκύβω με τρόπο στο γκισέ:

«Σε απλά ελληνικά, παρακαλώ,

δηλώνω μπερδεμένη,

αιτούμαι κατανόηση.

Είμαι σεσημασμένη απροσάρμοστη,

το ομολογώ».

Ύστερα υπογράφω ταπεινά

με πλήρη γνώση των συνεπειών:

«Ξένη, αλλοτρία, ξωτικό».

Μπράβο στους ακτιβιστές της Καλιφόρνιας

Οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής είναι μια χώρα που προκαλεί συχνά τα υποτιμητικά σχόλια όσων δεν είναι Αμερικανοί και αυτό είναι μάλλον φυσιολογικό, εφόσον αυτή η χώρα είναι σήμερα το ισχυρότερο κράτος του πλανήτη.

Ο ισχυρός δεν έχει φίλους. Έχει συμμάχους, έχει υποστηρικτές, έχει αδύναμους που προστρέχουν στη δύναμή του και έχει και εχθρούς. Αυτός είναι ο κανόνας στη ζωή και πολύ περισσότερο στην πολιτική.

Στο φοβερό διάλογο Μηλίων και Αθηναίων που έχει διασώσει ο Θουκυδίδης, οι Αθηναίοι, οι ισχυροί της εποχής, που έχουν έλθει στο νησί για να το υποτάξουν, δίνουν την εξής απάντηση στους αδύναμους Μήλιους που επικαλούνται δεσμούς φιλίας:

«Πιο πολύ μάς βλάπτει η φιλία σας παρά η έχθρα σας. Η φιλία σας θα είναι για τους υπηκόους μας απόδειξη της αδυναμίας μας. Αντίθετα το μίσος σας θα είναι η  απόδειξη της δύναμής μας. Η υποδούλωσή σας θα μας δώσει ασφάλεια έναντι των υπηκόων μας που θα δουν πόση δύναμη διαθέτουμε κι έτσι θα κάθονται ήσυχοι. Άρα η υποδούλωσή σας είναι ασφάλεια για μας».

Είναι μια ωμή απάντηση και συγχρόνως ένα μάθημα πολιτικής για όσους ονειρεύονται αγαπητικές σχέσεις μεταξύ ισχυρών και αδύναμων κρατών.

Η μοναξιά είναι απαλή

Η μοναξιά είναι απαλή

σαν χάδι αγαπημένου,

είναι ευγενική, 
είναι διακριτική.

Σε κάθε κάμαρη

σε υποδέχεται σεμνά,

έτοιμη πάντα

να υπηρετήσει τις επιθυμίες σου.

Η μοναξιά δεν είναι φιλενάδα,

είναι μια σκλάβα υποταχτική.

Σαν ξωτικό γλιστρά

από τη μια γωνιά στην άλλη

και σε κοιτά στα μάτια.

Θέλει τόσο πολύ να σε υπακούσει,

να σε κάνει να την ερωτευτείς.