Άστεγοι βετεράνοι στις Ηνωμένες Πολιτείες

Για την κοινή γνώμη της χώρας τους είναι ήρωες. Είναι αυτοί που υπερασπίζονται την πατρίδα  από κάθε ξένη επιβουλή, που προστατεύουν τη δημοκρατία , που μάχονται τους κακούς στα πέρατα του κόσμου, στο Βιετνάμ, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, παλιότερα στην Κορέα, πιο παλιά ακόμα στην Ευρώπη κατά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Επιστρέφουν κατόπιν οι ήρωες στα πάτρια εδάφη κι ο κόσμος τούς καλωσορίζει με σημαίες και ζητωκραυγές. Ύστερα τους ξεχνά. Έτσι συμβαίνει πάντα και η ζωή τραβά την ανηφόρα.

Οι βετεράνοι βγάζουν τη στολή, επανέρχονται στην κανονική ζωή και ψάχνουν για δουλειά. Η κανονική ζωή όμως αποδεικνύεται καμιά φορά σκληρότερη από τον πόλεμο. Κάποιοι δεν καταφέρνουν να επανενταχθούν στην ομαλότητα και αχρηστεύονται, όπως ακριβώς κάποιοι άλλοι αχρηστεύονται στον πόλεμο. Όσοι αχρηστεύονται, καταλήγουν άστεγοι στους δρόμους, αποκομμένοι από τους άλλους και περιθωριοποιημένοι.

Ο Robert Rissman κατατάχθηκε στο στρατό στα δεκαοχτώ του χρόνια. Ήθελε να σπουδάσει στο κολέγιο και να πετύχει στη ζωή του και ο στρατός τού υποσχέθηκε ότι θα πλήρωνε τα δίδακτρά του. Τον έστειλαν στο Ιράκ για ένα χρόνο. Όταν επέστρεψε, άρχισαν οι εφιάλτες και η παράνοια. Μια ολόκληρη μέρα έπινε έχοντας το όπλο  χωμένο στο στόμα του. «Ήθελα να πεθάνω ή να πάω φυλακή», λέει.  Οι στρατιωτικοί γιατροί διέγνωσαν σύνδρομο μετατραυματικού στρες. Φεύγοντας από το στρατό ο Robert χειροτέρεψε. Άρχισε τα ναρκωτικά και βρέθηκε άστεγος στην Αριζόνα, μετά στο Λος Άντζελες.

Πιο παλιά ο Μάρτιν που είχε γυρίσει από τον πόλεμο του Βιετνάμ, αγωνίστηκε να επανενταχθεί στην κοινωνία, αλλά ούτε αυτός τα κατάφερε. Κατέληξε στο Φοίνιξ, όπου έμεινε άστεγος σχεδόν τριάντα χρόνια. Αρρώστησε γυρνώντας στους δρόμους, αλλά τελικά χάρη σ’ ένα πρόγραμμα επανένταξης βρήκε ένα σπίτι να μείνει. Ο αδελφός του όμως ήταν άτυχος. Βετεράνος κι αυτός και άστεγος για εικοσιπέντε χρόνια, πέθανε στα χέρια του Μάρτιν στο παγκάκι ενός πάρκου στην Αριζόνα.

«Εθνική ντροπή», χαρακτηρίζουν οι Αμερικανοί αυτό το θλιβερό φαινόμενο και προσπαθούν να εντοπίσουν τις αιτίες του.  Οι αιτίες είναι πολλές και διάφορες.

Πολλοί γυρίζουν στην πατρίδα τους αλλαγμένοι μετά από όσα βίωσαν στον πόλεμο και έτσι αλλαγμένοι θα παραμείνουν για πάντα. Έχουν υποστεί μετατραυματικό σοκ κι αυτό τούς τρώει αθόρυβα από μέσα. Εκείνοι λένε «δεν είναι τίποτα, θα το ξεπεράσω», όμως δεν το ξεπερνούν. Με τον καιρό χειροτερεύουν, εκδηλώνουν αυτοκαταστροφική συμπεριφορά και υποκύπτουν στην κατάθλιψη και το άγχος. Καταφεύγουν στη χρήση ουσιών, η οικονομική τους κατάσταση γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη, κατρακυλούν σιγά-σιγά και στο τέλος βρίσκονται στους δρόμους. Όλη αυτή η διαδικασία της φθοράς μπορεί να πάρει ακόμα και δέκα χρόνια. 

Άλλες εξίσου σοβαρές αιτίες που οδηγούν τους βετεράνους στο δρόμο είναι τα οικογενειακά προβλήματα ή η ρήξη με την οικογένεια μετά την επιστροφή τους, η ανεργία, η ακριβή στέγαση, η χαμηλή μόρφωση. Κάποιοι από αυτούς, πριν ακόμα καταταγούν στο στρατό, υπέφεραν από ψυχικά προβλήματα, έκαναν χρήση ουσιών ή είχαν δυσκολίες κοινωνικής προσαρμογής.

Όσοι ανήκουν σε εθνικές μειονότητες είναι πιο πιθανό να βρεθούν άστεγοι. Το 34%  των άστεγων βετεράνων είναι αφροαμερικανοί και το 11% είναι ισπανόφωνοι, ενώ  τα αντίστοιχα ποσοστά  στο σύνολο των βετεράνων είναι 10,5% και 5,2%.

Το 1996 που έγινε για πρώτη φορά από το Census Bureau μια σχετική έρευνα, βρέθηκε ότι το 47% των άστεγων βετεράνων είχαν υπηρετήσει στον πόλεμο του Βιετνάμ. Ήταν διπλάσιοι σε αριθμό από αυτούς που είχαν σκοτωθεί στον ίδιο πόλεμο. Αλλά βρήκαν και άστεγους που είχαν υπηρετήσει στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, στον πόλεμο της Κορέας, στον Ψυχρό Πόλεμο και σε πιο πρόσφατους, όπως στη Γρανάδα, στον Παναμά, στο Λίβανο, στο Αφγανιστάν, στο Ιράκ.

Οι περισσότεροι είναι άνδρες (μόνο το 5% είναι γυναίκες), ηλικίας 31-50 χρονών, ανίκανοι για εργασία σε ποσοστό 52%, προέρχονται από αστικές περιοχές, υποφέρουν από ψυχικά προβλήματα και κάνουν χρήση αλκοόλ και ουσιών ( 76%) και είναι μόνοι (άγαμοι ή χωρισμένοι). Αρκετοί πεθαίνουν στους δρόμους, εγκαταλειμμένοι από την Πολιτεία, από τους φίλους και από τους συγγενείς τους. Πεθαίνουν στους ίδιους αυτούς δρόμους που πίστεψαν ότι υπεράσπιζαν, όταν κατατάχθηκαν στο στρατό. Κάποια πτώματα μένουν στα αζήτητα, κανείς συγγενής δεν εμφανίζεται.

Οι βετεράνοι έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταλήξουν στο δρόμο από ό,τι οι υπόλοιποι Αμερικανοί. Σε μια έρευνα που έγινε κατά τη διάρκεια μιας νύχτας τον Ιανουάριο του 2009, μετρήθηκαν 75.609 βετεράνοι άστεγοι που αποτελούσαν το 16% του συνόλου των άστεγων. Στο γενικό πληθυσμό οι βετεράνοι αποτελούν μόνο το 10%.

Φαίνεται ότι μετά από προσπάθειες της Πολιτείας οι άστεγοι βετεράνοι έχουν σημαντικά μειωθεί. Πριν μερικά χρόνια αριθμούσαν 400.000. Σήμερα έχουν κατέβει στις 107.000.

Και τι θα γίνει με τους στρατιώτες που υπηρετούν σήμερα στο Αφγανιστάν και στο Ιράκ, τους υποψήφιους άστεγους δηλαδή;

Αυτά τα νεαρά παιδιά θα επιστρέψουν κάποια στιγμή στην πατρίδα τους. Πολλά από αυτά θα είναι μολυσμένα με όσα είδαν και έκαναν στην άλλη άκρη του κόσμου, βαθιά τρομαγμένα από την εχθρότητα των ντόπιων και τις συνεχείς επιθέσεις εναντίον τους, στιγματισμένα από το αίμα και το θάνατο δικαίων και αδίκων. Κάποια από αυτά έχουν ήδη εκτραπεί σε πράξεις θηριωδίας, τρελαμένα από όσα βιώνουν πολεμώντας ανθρώπους ενός άλλου πολιτισμού ακατάληπτου και ξένου προς το δικό τους.

Αυτά τα παιδιά θα είναι σύντομα οι νέοι άστεγοι, μόνο που δεν το ξέρουν ακόμα. Πιστεύουν ότι επιστρέφοντας στην πατρίδα τους θα ξαναμπούν στους ρυθμούς της ομαλότητας, ότι  οι ευκαιρίες βρίσκονται εκεί και τούς περιμένουν, ότι ο στρατός ήταν μόνο μια παρένθεση στη ζωή τους. Η πραγματικότητα θα τους διαψεύσει. Θα καταλάβουν, έστω και αργά, ότι η στολή που φόρεσαν δεν τους έκανε περήφανους. Τους έκανε παρίες.