Εκπίπτει το ποίημα, αν γίνει τραγούδι;

 

 

 

Ο Μίκης Θεοδωράκης – καθολικά αποδεκτό αυτό – έφερε την ποίηση στον λαό μέσα από τα τραγούδια του. Ακολούθησαν κι άλλοι πολλοί το ίδιο μονοπάτι, έτσι πολλά σπουδαία τραγούδια μας, εννοώ ωραίες μελωδίες, ενδύθηκαν τη μεγάλη ποίηση και δόθηκαν στο κοινό.

 

Αναρωτιέμαι τώρα, μεγάλη πια, κατά πόσο αγαπήθηκε η ποίηση από τους Έλληνες, επειδή τραγουδήθηκε.

 

Αν κρίνω από τον εαυτό μου, μάλλον υπήρξε μια μικρή έστω έκπτωση της ποίησης, όταν συνοδεύτηκε από μουσική. Ασφαλώς υπάρχουν πολλές εξαιρέσεις, στίχοι που απαθανατίστηκαν μέσω της μελωδίας που ενδύθηκαν.

 

Ωστόσο το αποτέλεσμα μάλλον δεν ήταν και τόσο σημαντικό. Επειδή το τραγούδι είναι πρώτα μουσική και μετά στίχοι. Αν η μουσική είναι άχαρη, παρασύρει στον γκρεμό και τον στίχο. Το αντίθετο πολύ δύσκολα να συμβεί.

 

Μα ήρθε στα χείλη των Ελλήνων η μεγάλη ποίηση, αυτό είναι το γνωστό επιχείρημα.

 

Ήρθε, συμφωνώ, αλλά παπαγαλίστηκε τις περισσότερες φορές. Ο κόσμος τραγουδούσε, επειδή του άρεσε το τραγούδι, και επαναλάμβανε τους στίχους σχεδόν μηχανικά, αυτόματα, χωρίς να κάθεται να αναλύει στο μυαλό του το ποίημα που τραγουδούσε.

 

Ο περισσότερο χαμένος σ’ αυτή την ιστορία είναι νομίζω ο Νίκος Γκάτσος. Ο Γκάτσος έγραφε ποίηση, όμως ο κόσμος τον θεωρούσε στιχουργό. Ο ίδιος δεν έκανε τίποτα για να το αποτρέψει αυτό. Από όσο ξέρω, μόνο μια ποιητική συλλογή εξέδωσε. Όλα τα υπόλοιπα ποιήματά του έγιναν μεγάλες τραγουδιστικές  επιτυχίες. Ο κόσμος τραγουδούσε Χατζιδάκι, Ξαρχάκο κλπ και σαν σκιά από πίσω έστεκε η ποίηση του Γκάτσου, «οι στίχοι του στιχουργού».

 

Από την άλλη, ας μην ξεχνάμε ότι στη γέννησή της η ποίηση ήταν απόλυτα συνδεδεμένη με τη μουσική. Ο ποιητής ήταν και μουσικός και αυτός έντυνε την ποίησή του με τη δική του μελωδία. Κάποτε αυτά τα δυο είδη χωρίστηκαν και έκτοτε παραμένουν χωριστά.

 

Σήμερα, αν θέλουμε να απολαύσουμε ένα ποίημα, δεν το τραγουδάμε, το διαβάζουμε ή το απαγγέλλουμε. Αν το τραγουδήσουμε, αυτόματα το ποίημα θα γίνει στιχουργία κι εμείς, χωρίς να το συνειδητοποιήσουμε, παρασυρόμαστε από τη μελωδία. Κάποιοι δυνατοί στίχοι μπορεί να χαραχτούν μέσα μας, αλλά ολόκληρο το ποίημα όχι.