Ο Εωσφόρος και η πάλη του Καλού με το Κακό

 

Η «Μετάλλαξη» είναι το δεύτερο βιβλίο της τριλογίας του Γιώργη Ζτρέκου Παπανικολάου που φέρει τον γενικό τίτλο «Η γένεση του Κακού».

Πρόκειται για μια ακόμα προσπάθεια του ανθρώπου να εξηγήσει το ανεξήγητο, πώς δηλαδή, εφόσον ο ανθρώπινος νους έχει συλλάβει το Αγαθό, πώς είναι δυνατόν να συνυπάρχει αυτό με το Κακό και μάλιστα να μην μπορεί να το εξαλείψει. Και ακόμα πιο πέρα, πώς είναι δυνατόν να υπάρχει το Κακό, γιατί να υπάρχει, για ποιο λόγο, εφόσον το Αγαθό από μόνο του μπορεί να κρατήσει σε αρμονία και ισορροπία τον Κόσμο.

Ανθρώπινη απορία που έρχεται από πολύ μακριά, από τα προϊστορικά ακόμα χρόνια, όταν ο άνθρωπος αποχτώντας συνείδηση του περιβάλλοντος και του εαυτού του «είδε» με διαφορετικά μάτια τον κόσμο και διαχώρισε τη θέση του από τα άλλα ζωντανά πλάσματα που υπομένουν το Κακό με τη ζωική τους φυσικότητα.

Ο απρόσμενος πόνος, η αρρώστια, η πείνα, ο αγώνας να κρατηθεί κανείς με κάθε τρόπο στη ζωή ενάντια σε αμέτρητους φυσικούς κινδύνους αλλά και κινδύνους που προέρχονται από τον συνάνθρωπο και τελικά ο αναπόφευκτος θάνατος είναι πράγματα που ο προϊστορικός άνθρωπος συνειδητοποιεί βαθιά για πρώτη φορά και φαίνεται να μη συμφωνεί.

Δεν αποδέχεται πια με τη φυσικότητα του ζώου τη μοίρα του, γιατί τώρα για πρώτη φορά σχηματίζονται στο μυαλό του πρωτόφαντες ιδέες που σε βάθος χρόνου θα μεταβληθούν σε αξίες. Η αξία της ζωής παραδείγματος χάριν. Η αξία της υγείας και της αρτιμέλειας. Η αξία της συντροφικότητας και της φιλίας. Αργότερα η αξία της αγάπης. Και βέβαια ανάμεσα στις αξίες αυτές μια πρώτη θέση κατέχει η αξία της δικαιοσύνης, το δίκιο.

Στις μικρές οργανωμένες κοινωνίες του ο προϊστορικός μας πρόγονος για πρώτη φορά συνειδητοποιεί την αδικία, όταν βλέπει ότι ο ισχυρός επιβάλλεται στον ανίσχυρο, κάτι που στη φύση είναι αυτονόητο και δεν προκαλεί καμιά αντίδραση. Αυτό όμως δεν ισχύει πια για τον άνθρωπο, εφόσον αυτός διαχώρισε τη θέση του και άρχισε να χτίζει τον πολιτισμό του.

Μαζί με τον πολιτισμό ή καλύτερα μέρος αυτού του πολιτισμού είναι και η εκδήλωση θρησκευτικού δέους απέναντι σε δυνάμεις που ο άνθρωπος δεν μπορεί να ελέγξει και οι οποίες είναι ικανές να τον καταστρέψουν, όπως είναι οι σεισμοί, οι πλημμύρες, οι φωτιές, οι αρρώστιες και βέβαια ο θάνατος, αυτό το τρομερό τέλος της ύπαρξης.

Υπάρχει λοιπόν κάτι Κακό εδώ πέρα που κινεί τα νήματα της μοίρας και υπονομεύει τον αγώνα του ανθρώπου να σταθεί όρθιος σε ένα κόσμο γεμάτο κινδύνους και αδικίες. Βρίσκεται πέρα από τις ανθρώπινες δυνατότητες, γι’ αυτό και είναι ακατανόητο. Αλλά είναι πανίσχυρο.

Οι πρώτες θεότητες που φαντάστηκε ο άνθρωπος είναι θεότητες του Κακού. Είναι οι αόρατες εκείνες δυνάμεις που σπέρνουν τον όλεθρο και τον τρόμο, γιατί είναι τέτοια η φύση τους. Και ο μόνος τρόπος για να τις αντιμετωπίσει κανείς και να τις εξευμενίσει είναι να τις προσκυνήσει μετά φόβου και να τους προσφέρει τρομαχτικές θυσίες για να κορέσει την ανάγκη τους για αίμα.

Όσο όμως ο πολιτισμός εξελίσσεται, ο άνθρωπος συλλαμβάνει σιγά σιγά την ιδέα του Αγαθού, δηλαδή μπορεί να σκεφθεί ότι ο κόσμος έχει τη δυνατότητα να γίνει καλύτερος, τουλάχιστον ο κόσμος που ορίζεται από τον πολιτισμό του. Έτσι, αναφαίνονται οι νέες θεότητες του Αγαθού που κηρύσσουν τη νέα ηθική, τη δικαιοσύνη και τον αλτρουισμό και που προσπαθούν να περιορίσουν, όσο αυτό είναι δυνατό, το Κακό, που μέσα στον πολιτισμό ανάμεσα στα άλλα έχει και τη μορφή της αυθαιρεσίας των ισχυρών. Για πρώτη φορά το εθιμικό δίκαιο καταγράφεται και γίνεται νόμος. Η αχαλίνωτη κακότητα αναγκάζεται να περιοριστεί.

Το εγχείρημα δεν είναι εύκολο πάντως. Ο άνθρωπος εξακολουθεί να είναι άδικος, να βιαιοπραγεί, να ληστεύει, να αρπάζει, να σκοτώνει. Οι μοχθηρές θεότητες βρίσκονται σε πόλεμο με τις θεότητες του Αγαθού και δεν είναι διατεθειμένες να υποχωρήσουν τόσο εύκολα.

Οι θρησκείες που επινόησε ο άνθρωπος για να ερμηνεύσει αυτή την επίμονη παρουσία του Κακού στηρίζονται λίγο πολύ στο ίδιο μοτίβο.

Υπάρχει η θεότητα του Αγαθού και παράλληλα υπάρχει και εκείνη του Κακού. Οι δύο δυνάμεις βρίσκονται σε ασίγαστο πόλεμο μεταξύ τους που όμως κάποτε θα λήξει με την οριστική ήττα του Κακού και τον θρίαμβο του Καλού. Δεν γίνεται αλλιώς. Δεν είναι δυνατό να νικηθεί το Καλό και να επικρατήσει το Κακό. Αυτό είναι έξω από την ανθρώπινη λογική αλλά και την ανθρώπινη αίσθηση του δικαίου.

Είναι ο ίδιος πόλεμος αυτός που συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Βέβαια μέσα στους αιώνες που παρήλθαν το Κακό υφίσταται συνεχείς ήττες, αλλά είναι πάντα παρόν και εξακολουθεί να έχει μεγάλη δύναμη.

Στον πόλεμο αυτό παίρνουμε μέρος και οι άνθρωποι. Για την ακρίβεια εμείς είμαστε οι στρατιώτες που διεξάγουμε τις αμέτρητες μάχες μέσα στους αιώνες, άλλοι στο πλευρό του Αγαθού και άλλοι εναντίον του.

Όσοι κυριεύονται από το Κακό, υπηρετούν εκούσια ή ακούσια μια μοχθηρή δύναμη και της ανοίγουν το δρόμο για να κυριαρχήσει. Θα τιμωρηθούν γι’ αυτό, όταν έρθει η ώρα που θα θριαμβεύσει το Καλό. Όσοι πάλι υπηρετούν το Καλό, θα ανταμειφθούν με μια αιώνια ζωή ευδαιμονίας, όταν θα έρθει εκείνη η ώρα.

Γιατί ο θάνατος, αυτό το μέγα μυστήριο, δεν μπορεί να είναι το τέλος της ύπαρξης. Μια τέτοια προοπτική μόνο απελπισία γεννά στον άνθρωπο. Αλλά, αν δεχτεί ότι πέρα και πάνω από τον Κόσμο των Ορατών υπάρχουν δυνάμεις υπέρτερες που επικεντρώνουν τη δράση τους στον άνθρωπο και ενδιαφέρονται γι’ αυτόν, τότε μπορεί να ελπίσει στην αθανασία.

Σε μια άλλη εκδοχή αυτού του πολέμου υπέρτερων δυνάμεων, ο άνθρωπος φαντάστηκε μια εποχή, πριν ακόμα γεννηθεί ο χρόνος, όπου βασίλευε στα Σύμπαντα η απόλυτη αγαθότητα. Ένα λάθος, μια ανυπακοή, μια λαθραία παρείσφρηση του Κακού προκάλεσε την έκπτωση αυτής της απόλυτης αγαθότητας σε μια νέα κατάσταση, όπου κυριαρχούν τα πάθη, ο μόχθος και ο πόνος. Αυτή η εκδοχή έχει τη μορφή μιας παραισθητικής νοσταλγίας για μια εποχή ευδαιμονίας, στην οποία ο άνθρωπος τείνει και την οποία πιστεύει ότι κάποτε θα ξαναβρεί.

Το όνειρο του ανθρώπου είναι αυτό: η επικράτηση του απόλυτου Καλού και η αιώνια ευδαιμονία.

Στο δεύτερο βιβλίο της τριλογίας του Γιώργη Ζτρέκου Παπανικολάου, τη Μετάλλαξη, παρακολουθούμε την αργή έκπτωση ενός αγαθού αγγέλου της δημιουργίας και τη μεταστροφή του σε σκοτεινό άγγελο του Κακού.

Πώς είναι δυνατόν όμως σε ένα Κόσμο απόλυτης αγαθότητας να εμφανιστεί η σκιά του Κακού; Είναι αρκετό ένα μικρό λάθος, μια ασήμαντη παράλειψη για να γεννηθούν τα πρώτα αρνητικά συναισθήματα που κι αυτά με τη σειρά τους θα γεννήσουν άλλα συναισθήματα ακόμα πιο αρνητικά, ώσπου στο τέλος θα αναδυθεί το απόλυτο Κακό και θα σταθεί εχθρικά απέναντι στο απόλυτο Καλό.

Ο Εωσφόρος, αρχάγγελος του Καλού αρχικά, με δική του όμως ελεύθερη βούληση, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να επιλέξει ελεύθερα τη δική του στάση και συμπεριφορά, νιώθει αποκλεισμένος από τη δυνατότητα να προσεγγίσει τον Μεγάλο Δημιουργό, την πηγή της απόλυτης αγαθότητας.

Η στέρηση αυτού του προνομίου, το οποίο απολαμβάνουν οι άλλοι δύο ισότιμοι με αυτόν αρχάγγελοι, του προκαλεί αρχικά μια δυσάρεστη αίσθηση αδικίας που ακολουθείται από την απογοήτευση, την αμφιβολία, την αίσθηση της μοναξιάς και μετά  από θυμό, μίσος και επιθυμία για εκδίκηση. Ο Εωσφόρος μεταλλάσσεται σε ένα εκδικητικό Ον και η πρώτη σπίθα του Κακού ανάβει στον Κόσμο.

Θα στρέψει το βλέμμα του στον μυθικό παράδεισο που λέγεται Γαία, εκεί που όλα τα ζωντανά πλάσματα ζουν σε αρμονία και φιλία, σε ένα πλανήτη του Σύμπαντος δηλαδή που ο Μεγάλος Δημιουργός έχει ορίσει ως τόπο της αγαθής του θέλησης.

Ο κίνδυνος να μολυνθεί ο κόσμος του Καλού από ένα εκπεπτωκότα Άγγελο που έχει μεταβληθεί σε φορέα του απόλυτου Κακού είναι μεγάλος.

Οι άλλοι άγγελοι φρουροί του απόλυτου Αγαθού σε ένα Κόσμο που φτιάχτηκε για να είναι μόνο καλός, διαισθάνονται την απειλή και συνασπίζονται για να αντιμετωπίσουν τον πρωτόφαντο κίνδυνο.

Θα τα καταφέρουν; Θα σώσουν τον πλανήτη Γαία από τον μοχθηρό Εωσφόρο; Ο άνθρωπος και τα άλλα πλάσματα που κατοικούν εκεί θα συνεχίσουν τη ζωή του παραδείσου που τους χαρίστηκε ή θα παραδοθούν στις σκοτεινές δυνάμεις που επιβουλεύονται την ευτυχία τους;

Η απάντηση θα δοθεί στο τρίτο βιβλίο της τριλογίας, όμως κανείς μας δεν αμφιβάλλει ποια θα είναι αυτή.

Ο γνωστός μύθος της Παλαιάς Διαθήκης διασκευάζεται εδώ και μας δίνεται με σύγχρονη γλώσσα και αντίληψη. Διαβάζουμε ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας, όπου οι άγγελοι διασχίζουν τους γαλαξίες με ασύλληπτες ταχύτητες χάρη σε οχήματα υπερεξελιγμένης τεχνολογίας υπηρετώντας τη θέληση του Μεγάλου Δημιουργού που παραμένει απρόσιτος και απερίγραπτος, όπως πρέπει να είναι αυτός, από τον οποίο απορρέουν τα πάντα.

Οι αναγνώστες παρακολουθούμε τη σκέψη και τις ενέργειες των αγγέλων του, όμως ο συγγραφέας δεν μας επιτρέπει να εισχωρήσουμε στην καρδιά του Κόσμου, στον χώρο εκείνο που εδράζεται η ασύλληπτη σκέψη, η πηγή του Αγαθού ή με πιο απλά λόγια στον ασύλληπτο χώρο που κατοικεί ο Θεός.

Παρακολουθούμε πώς οι άγγελοι σύμφωνα με την εντολή που τους έχει δοθεί σπέρνουν τη ζωή στο Σύμπαν, ζωή σύμφωνη με την ιδιότητα του Θεού, δηλαδή απόλυτα αγαθή, εφόσον η αγαθότητα είναι η μόνη ιδιότητα που κυριαρχεί στη Δημιουργία. Βλέπουμε αυτή τη ζωή της ύλης πώς φτάνει κάποτε στο τέρμα της για να συνεχιστεί κατόπιν ως άυλη ύπαρξη σε άλλες πιο ευτυχισμένες διαστάσεις. Το Σύμπαν εξαπλώνεται εις βάρος του Χάους και η απόλυτη καλωσύνη κυριαρχεί παντού.

Αυτά μέχρι τη στιγμή της Πτώσης. Εκπίπτει ο Εωσφόρος και μαζί του εκπίπτουν τα τάγματα των αγγέλων που τον υπηρετούν. Σύντομα η μολυσματική κακότητα θα εξαπλωθεί σε μέρη του Σύμπαντος φωτεινά και θα σχηματιστούν οι πρώτες σκιές στη Δημιουργία.

Θα εμφανιστεί το «Εγώ» που θα παραμερίσει το «Εμείς» και μαζί με αυτό θα εμφανιστούν οι πρωτόγνωρες έννοιες της υποκρισίας, της επιβουλής, της αναλγησίας, της απληστίας, της λαγνείας, της ανάγκης για εξουσία πάνω στους άλλους, της ανάγκης για περισσότερο κέρδος εις βάρος των άλλων.

Αρχίζουμε τώρα να αναγνωρίζουμε τον κόσμο μας, αυτόν στον οποίο κληθήκαμε να ζήσουμε εμείς, έναν κόσμο όπου ο πόλεμος ανάμεσα στο Καλό και το Κακό συνεχίζεται από την αρχή του χρόνου.

Αγαπητέ φίλε Γιώργη, διάβασα τα πρώτα δύο βιβλία της τριλογίας σου απνευστί, μολονότι με ξένισε η εισαγωγή της τεχνολογίας σε ένα πανάρχαιο μύθο της ανθρωπότητας.

Ποιος είναι λοιπόν ο Μεγάλος Δημιουργός; Είναι ένας Νους τεχνολογικά εξελιγμένος που έφτασε στα όριά του; Είναι ο Γιαχβέ της Παλαιάς Διαθήκης, Θεός σκληρός που λάτρευαν οι νομάδες της Παλαιστίνης; Είναι ο πανάγαθος Θεός της Καινής Διαθήκης; Είναι μια δύναμη ακατανόητη για τον άνθρωπο που μόνο την ύπαρξή της μπορεί να υποπτευθεί; Είναι η προβολή των αξιών της ανθρωπότητας σε ένα ιδεατό Ον μετά από ένα πολύμοχθο ταξίδι στην Ιστορία;

Δεν ξέρω, αν σκοπεύεις να μας το αποκαλύψεις αυτό στο αναμενόμενο τρίτο βιβλίο σου, αν και τελικά δεν έχει ίσως τόση σημασία. Σημασία έχει ότι ο άνθρωπος έχει συλλάβει την ιδέα του Καλού και θέλει να την υπηρετήσει.

Ζούμε ακόμα σε βάρβαρες κοινωνίες, όπου η αντιπαλότητα, η σκληρότητα προς τον συνάνθρωπο και τα άλλα ζωντανά πλάσματα, η εχθρότητα, η μισαλλοδοξία, η απληστία εξακολουθούν να κυριαρχούν

Το Κακό με τη συμβολική μορφή του Εωσφόρου φαίνεται να νικά στα σημεία. Φαίνεται να παραμονεύει σε κάθε μας κίνηση και να καταστρέφει όχι μόνο τον άνθρωπο αλλά και το περιβάλλον του. Σεισμοί, πλημμύρες, ξηρασίες, φωτιές ξεσπούν σε διάφορα μέρη του πλανήτη μας εξολοθρεύοντας ζωές και κόπους μιας ζωής. Παράλληλα με την εχθρότητα της φύσης δοκιμάζουμε την ανθρώπινη κακότητα, την αντιπαλότητα, την απληστία, την υποκρισία, τη βαναυσότητα, την επιθετικότητα, το έγκλημα, τον φόνο.

Ο αγαθός άνθρωπος όμως είναι εδώ.

Είναι αυτός που θα σπεύσει να βοηθήσει σε μια συμφορά, που θα συμπονέσει, που θα δώσει ακόμα και τη ζωή του για να σώσει τον άλλον. Είναι αυτός που δεν συμβιβάζεται με το Κακό, δεν το αποδέχεται, το πολεμά σε κάθε ευκαιρία. Ο αγαθός άνθρωπος είναι εδώ. Ο αγαπημένος των αγγέλων του φωτός, ο αντίπαλος του κάθε εωσφόρου. Το μέλλον τού ανήκει.

Για να εκπληρωθεί το όραμα όλων των θρησκειών και όλων εκείνων που χωρίς να είναι θρησκευόμενοι υπηρετούν με πίστη, σταθεροί και αμετακίνητοι την ιδέα του Καλού.