Γραμμική Β: η πρώτη ελληνική γραφή

  

                                              

Διαβάστε δυνατά αυτές τις λέξεις:

do-ra

e-ne-ka

to-so

a-pe-do-ke

Τι ακούτε;

Ακούτε τη φωνή πανάρχαιων προγόνων που έζησαν σ’ αυτόν εδώ τον τόπο 35 αιώνες πριν. Των Ελλήνων της μυκηναϊκής εποχής. Που έλεγαν, όπως λέμε και σήμερα εμείς: δώρα, ένεκα, τόσο, απέδωκε.

Οι Αχαιοί που είχαν ιδρύσει τα μυκηναϊκά βασίλεια στη νότια Ελλάδα μιλούσαν μια ήδη ολοκληρωμένη ελληνική γλώσσα πέντε αιώνες, πριν συνθέσει τα έπη του ο Όμηρος. Αυτή την πανάρχαια ελληνική γλώσσα έχουμε την καλή τύχη να τη γνωρίζουμε από τις πήλινες πινακίδες που ανακαλύψαμε σε πολλά σημεία του μυκηναϊκού κόσμου, στην Κνωσσό, την Πύλο, τη Θήβα, τις Μυκήνες, τα Χανιά, την Τίρυνθα, τον Ορχομενό και αλλού. Συνολικά 5.000 κομμάτια.

Οι μακρινοί λοιπόν εκείνοι πρόγονοι έλεγαν, όπως κι εμείς σήμερα:

 μέλι, πέδιλα, λινό, τοξότης, ιέρεια, τέμενος, θεός, χιτών, σέλινο, κύμινο, σίτος, ζεύγος, σύμπαν, δείπνο, άγγελος, αγρός, δήμος, χρυσός, κυπαρίσσι και πολλές άλλες.

Χρησιμοποιούσαν και ονόματα που χρησιμοποιούμε σήμερα κι εμείς:

Αθηνά, Αλεξάνδρα, Θεοδώρα, Ορέστης, Έκτωρ και άλλα.

Και τοπωνύμια:

Κόρινθος, Κνωσσός, Ορχομενός, Διρός, Κάρπαθος, Κάρυστος, Κυδωνία, Κύθηρα, Φαιστός, Αμνισός, Τύλισος και άλλα.

Θα έλεγε κανείς πως, αν ήταν δυνατό να ερχόμασταν σε  επαφή με έναν Μυκηναίο Έλληνα του 1500 πΧ, θα μπορούσαμε να συνεννοηθούμε μαζί του λίγο πολύ σε θέματα της καθημερινής ζωής.

Οι πινακίδες που διασώθηκαν και έφτασαν ως εμάς δεν είναι γραμμένες στο γνωστό μας φοινικικό αλφάβητο, το οποίο οι Έλληνες της μυκηναϊκής εποχής δεν γνώριζαν. Η γραφή τους ήταν η Γραμμική Β, μια γραφή με γραμμικούς χαρακτήρες που, όταν ανακαλύψαμε τις πινακίδες, μας φάνηκε ακατάληπτη.

Το 1952 οι Ventris και Chadwick την αποκρυπτογράφησαν και έφεραν έτσι στο φως την αρχαιότερη μορφή της γλώσσας μας, αρχαιότερη κατά πέντε τουλάχιστον αιώνες και από τη γλώσσα του Ομήρου. Και αυτή, η Γραμμική Β γραφή, είναι η αρχαιότερη (αποκρυπτογραφημένη) γραφή της Ευρώπης. Οι Έλληνες της μυκηναϊκής εποχής τη χρησιμοποιούσαν τον 15^ο - 13^ο αιώνα πΧ για να περάσουν στον πηλό – δηλαδή στην αιωνιότητα – τη γλώσσα τους. Την ελληνική γλώσσα τους.

Όπως συμβαίνει πάντα στην αρχή του πολιτισμού ενός λαού, η γραφή δεν ήταν τόσο αναγκαία. Οι άνθρωποι επικοινωνούσαν μεταξύ τους προφορικά και αυτό τους ήταν αρκετό. Όμως στα παλάτια οι άρχοντες ήθελαν να ξέρουν την ακριβή ποσότητα του πλούτου που φύλαγαν στις αποθήκες τους. Κάπως έπρεπε αυτός ο πλούτος να καταγραφεί για να μπορεί και να ελέγχεται. Και τότε γεννήθηκε η ανάγκη της γραφής.

Στα μυκηναϊκά ανάκτορα λοιπόν οι γραφείς, μια περιορισμένη ομάδα ατόμων, έκανε αυτή τη δουλειά. Κατέγραφαν τα πλούτη που ήταν αποθηκευμένα στο παλάτι, καθώς και τα αγαθά και τα πρόσωπα που υπάγονταν στην εξουσία του βασιλιά και έμπαιναν ή έβγαιναν από το παλάτι.

Οι πινακίδες της Γραμμικής Β γραφής είναι στην ουσία τα λογιστικά αρχεία των ανακτόρων. Η αξία τους είναι όμως μεγάλη, γιατί αποτελούν άμεση πηγή πληροφοριών για την οικονομία, το εμπόριο, τη θρησκεία και την κοινωνία  των Ελλήνων στα μυκηναϊκά χρόνια.

Η Γραμμική Β  γραφή αποτελείται από 90 συλλαβογράμματα, από ένα απλό αριθμητικό σύστημα και περίπου από 100 σύμβολα (εικόνες, ιδεογράμματα) αγαθών και προσώπων. Ένας αριθμός δίπλα σε ένα σύμβολο - ιδεόγραμμα σημαίνει πόσα αγαθά ή πρόσωπα έχουν μετρηθεί.

Η δυσκολία βρίσκεται στα 90 συλλαβογράμματα που έπρεπε να μαντέψουμε τι σημαίνουν.

Η δυσκολία αυτή προέκυψε, επειδή οι Έλληνες των μυκηναϊκών χρόνων δανείστηκαν τη γραφή τους από τους Μινωίτες που είχαν παρόμοια γραφή, τη Γραμμική Α. Η Γραμμική Α όμως αντιπροσώπευε μια μη ελληνική γλώσσα. Οι Έλληνες δεν έκαναν τις απαραίτητες αλλαγές για να προσαρμόσουν τη γραφή αυτή στην ελληνική γλώσσα, με αποτέλεσμα να παραμορφώνονται κάπως οι ελληνικές λέξεις, όταν τις έγραφαν.

Παραδείγματος χάριν, έλεγαν «τρίποδες», αλλά έγραφαν «ti-ri-po-de», επειδή δεν υπήρχε συλλαβόγραμμα για τη συλλαβή τρι. (Έχει επικρατήσει διεθνώς η σύμβαση να μεταγράφονται τα σύμβολα με λατινικούς χαρακτήρες). 
a-re-ka-sa-da-ra διαβάζουμε σε μια άλλη πινακίδα, δηλαδή Αλεξάνδρα. Το όνομα «Αλεξάνδρα» το πρόφεραν όπως το προφέρουμε κι εμείς σήμερα, αλλά γραφόταν με τις συλλαβές που είχε η Γραμμική Β. Δεν υπήρχαν οι συλλαβές ξα και νδρα, άρα το όνομα θα αναλυόταν σε περισσότερες συλλαβές.
Πολλά τέτοια συμφωνικά συμπλέγματα έπρεπε να αναλυθούν σε περισσότερες συλλαβές. 

Επίσης παρέλειπαν πολλές καταλήξεις.

Κάποια συλλαβογράμματα διαβάζονταν με περισσότερους από έναν τρόπους, όπως τα ta, te, ti, to, tu που μπορούσαν να διαβαστούν και ως θα, θε, θι, θο, θυ. Πχ έλεγαν «θυγάτηρ», αλλά έγραφαν tu-ka-te.

Αντί για λάμδα έγραφαν ρω, όμως στην προφορική γλώσσα το λάμδα το πρόφεραν. Έτσι έλεγαν:

μέλι, αλλά έγραφαν me-ri

έλικα  e-ri-ka

πέδιλα pe-di-ra

λιμένες ri-me-ne

λινό ri-no

σέλινο se-ri-no.

Χωρίς κατάληξη επίσης:

θώρακες  to-ra-ke

σίτος  si-to

δάμος, δήμος  da-mo

ποιμένες po-me-ne

πολύποδες po-ru-po-de.

Ας δούμε μερικές ακόμα λέξεις εκείνης της μακρινής εποχής, λέξεις τόσο οικείες σε μας σήμερα:

φάρμακον  pa-ma-ko

ολίγος        o-ri-ko

χρυσός       ku-ru-so

χιτών          ki-to

έμμισθον    e-mi-to

εσχάρα       e-ka-ra

αμφότεραι a-po-te-ra  

Κι άλλες πανάρχαιες λέξεις:

κύμινο         ku-mi-no

κυπαρίσσι   ku-pa-ri-se-ja

όνος            o-no

δούλα         do-e-la

διφθέρα      di-pte-ra

επώμιον      e-po-mi-jo

ιατήρ, ιατρός   i-ja-te

θεοί              te-o-i

τοιχοδόμοι    to-ko-do-mo

έρημος          e-re-mo

τέμενος         te-me-no

Μερικές προθέσεις:

επί     e-pi

μετά  me-ta

υπό    u-po

παρά  pa-ra

προ    po-ro

Επίσης διαβάζουμε τις λέξεις:

ότε, όταν

τούτο

έχει

δεδεμένος

ελευθέρωσε

ορώμενος

ου δίδουσι 

Και ακόμα:

αίγα

άγγελος

αγρός

κοχλίας

μήτηρ

πατήρ

Για μας σήμερα η γραφή αυτή είναι βέβαια δύσκολη υπόθεση, όχι όμως και για όσους ασχολούνταν με αυτήν εκείνα τα πολύ μακρινά χρόνια.

Οι γραφείς, που αυτή ήταν η δουλειά τους, ήξεραν να τα διαβάζουν με ταχύτητα, καθώς ήταν εξοικειωμένοι με τα 90 συλλαβογράμματα. Οι λέξεις που αντιπροσώπευαν αυτά τα συλλαβογράμματα ήταν συγκεκριμένες και περιορισμένες σε αριθμό, δεν ήταν όλες οι λέξεις της ελληνικής γλώσσας που μιλούσαν τότε οι Έλληνες.

Εκτός από τους γραφείς, οι υπόλοιποι σύγχρονοί τους δεν γνώριζαν ανάγνωση και γραφή, διότι εκείνα τα χρόνια δεν τους χρειαζόταν.

Αν δεν βαρεθήκατε, δείτε παρακάτω:

Πανάρχαια ελληνικά ονόματα στη Γραμμική Β:

Αδάμας 

Δαιπόντας

Δαίτραρος

Δαίαρος 

Δάμνιος 

Δάρων 

Δαταίαρος

Δύτασος 

Δικόναρος

Δικονάρεια

Δρομεύς 

Εύδαμος 

Κερασώ 

Κύψελος

Μάνιχος

Μάνουρος 

Πίπης 

Σίμακος 

Θεοδώρα

Αμφίδωρος

Αλεξεύς

Χαρίσιος

Αρτέμων ή Ανθέμων

Ξάνθος

Εφιάλτης

Ευχόμενος

Ευμένης

Πελίτας

Ψελλός

Λάμψακος

Σύρος

 

Δάματερ (Δήμητρα)

Θησεύς 

Ορέστης

Έκτωρ

Ιδομενεύς

Αθηνά

Ήρα 

Ποσειδάων 

Ερινύς 

Κάστωρ

Διόνυσος

Αιγεύς

Αχιλλεύς

Αίολος

Και μερικές λέξεις ακόμα της Γραμμικής Β που παραμένουν ζωντανές:

τυρί (τυρός) 

αγορά 

ανάρμοστα 

άνετα 

δεδομένα 

ελέφας 

ερυθρά

τέκτονες

τρία

άστυ

λαός

βουκόλος

σπέρμα

παλαιός

κριθά (κριθή)

σκοίνος

κολίανδρος

θυμός

οστόν

όνομα

εκατόν

άναξ

κόρη

βασιλεύς

γερουσία

μόλυβδος

όρμος

όφελος

άξονες

άργυρος

αυλός

άνθρωπος

διδάσκαλος

διήμερος

ελεύθερος

ιερεύς

ιερός

ίππος

χαλκός

καρπός

φιάλη

Αιθίοπες

Αχέρων

ράπται

Κι αν ακόμα δεν έχετε βαρεθεί, ιδού και μερικές φράσεις της γλώσσας μας που μας έρχονται από τα βάθη των αιώνων, από τις  πινακίδες της Γραμμικής Β:

1.

pu-ro   i-je-re-ja  do-e-la   e-ne-ka  ku-ru-so-jo  i-je-ro-jo

(Πύλος  ιερείας     δούλαι     ένεκα     χρυσοίο        ιεροίο)

Πύλος: δούλες της ιέρειας ένεκα του χρυσού ιερού. (Ακολουθεί το εικονόγραμμα που συμβολίζει τη γυναίκα και ο αριθμός 14, δηλαδή 14 δούλες).

2.

to-sa  pa-ka-na

Τόσα φάσγανα (ξίφη). Ακολουθεί το εικονόγραμμα του ξίφους και ο αριθμός 50, δηλαδή 50 ξίφη.

3.

ka-ka-ro  a-pe-do-ke  e-ra-wo  to-so  e-u-me-de-i

(Κώκαλος απέδωκε έλαιον τόσον Ευμήδει)

Ο Κώκαλος έδωσε έλαιο τόσο στον Ευμήδη.

4.

pa-si   te-o-i

Πάσι θεοίς.

Ας κάνουμε τώρα μια πρόσθεση. 1500 πάνω κάτω χρόνια προ Χριστού και  2000 χρόνια μετά Χριστόν ίσον 3.500 χρόνια. Και στην Ελλάδα οι άνθρωποι συνεννοούνται ακόμα μεταξύ τους με τις ίδιες λέξεις. Πολλές χάθηκαν στην πορεία, άλλες προστέθηκαν, όμως κάποιες, όχι λίγες, παραμένουν ατόφιες.

Να φύγουν λοιπόν από τα σχολεία μας τα αρχαία ελληνικά.

Να κάνουμε εκούσια λοβοτομή.

Να διαγράψουμε τη μνήμη μας.

Να γίνουμε ένας χαζοχαρούμενος λαός.

Εδώ θα βρείτε όλες τις λέξεις:

https://www.scribd.com/doc/56265843/Linear-B-Lexicon