Κατάλογος νεών: το πανόραμα μιας αρχέγονης Ελλάδας

«Σε τούτα εδώ τα μάρμαρα κακιά σκουριά δεν πιάνει», λέει ο Ρίτσος στα Λιανοτράγουδά του και μερικές φορές μπαίνουμε στον πειρασμό να τον πιστέψουμε, αν και οι στίχοι του ελάχιστα ανταποκρίνονται σήμερα στην κατάσταση που βρισκόμαστε.

Αν όμως κατά τύχη πέσει στα χέρια μας η Ιλιάδα του Ομήρου και αν πάλι κατά τύχη βρεθούμε να διαβάζουμε τη ραψωδία Β με τον κατάλογο των νεών που παραθέτει ο ποιητής, τότε ανοίγεται μπροστά μας το πανόραμα μιας Ελλάδας νεανικής, γεμάτης σφρίγος και όρεξη για ζωή, με πολιτείες και χωριά που σφύζουν από δυναμισμό και ορμή για δημιουργία, με λαούς που δουλεύουν τη γη τους και προκόβουν και που ξέρουν να μάχονται με απίστευτη γενναιότητα, όταν το απαιτούν οι περιστάσεις.

Είναι η Ελλάδα της εποχής του Χαλκού του 13-12 αιώνα πΧ. Ακόμα οι Δωριείς δεν έχουν κατέβει και τα μυκηναϊκά βασίλεια βρίσκονται στην ακμή τους.

Πόση ιστορική αλήθεια να υπάρχει άραγε στον κατάλογο νεών; Δεν έχει σημασία. Εδώ εμείς βλέπουμε μια αρχέγονη Ελλάδα που ανθεί και θάλλει. Ο Όμηρος δεν φείδεται χαρακτηρισμών για τις όμορφες πολιτείες που αναφέρει, για τους λαούς που τις κατοικούν και για τους γενναίους αρχηγούς τους.

Και τότε μπαίνουμε στον πειρασμό να πούμε το γνωστό: «Όταν οι άλλοι έτρωγαν βελανίδια…» κλπ. Βέβαια και άλλοι λαοί εκείνη την εποχή είχαν τις πολιτείες τους και τον πολιτισμό τους, αλλά μετά χάθηκαν και έμεινε μόνο η ανάμνησή τους. Αντίθετα εδώ «σε τούτα εδώ τα χώματα» η Ιστορία συνεχίζεται. Ή τουλάχιστον προσπαθεί να μη διακοπεί.

 «Βοιωτών μεν Πηνέλεως και Λήιτος ήρχον», λέει ο Όμηρος στο στίχο 494 του Β της Ιλιάδας ξεκινώντας να απαριθμεί τις ελληνικές πολιτείες που πήραν μέρος στον Τρωικό πόλεμο και τα πλοία που έστειλε η καθεμιά από αυτές.

Και μια και η Ιστορία επιμένει να συνεχίζεται σ’ αυτόν εδώ τον τόπο, όπως εξάλλου συνεχίζεται και η γλώσσα, θα επιχειρήσουμε να παραθέσουμε τις ελληνικές πολιτείες, τους λαούς και τους βασιλιάδες τους που ξεκίνησαν για την Τροία, όχι από μετάφραση, αλλά όπως τις αναφέρει ο Όμηρος.

Αν νομίζετε ότι σας είναι αδύνατο να καταλάβετε τη γλώσσα του, σας προκαλώ να διαβάσουμε μαζί τον κατάλογο των πλοίων που παραθέτει εδώ ο ποιητής. Είναι μια ευκαιρία να μπούμε στον υπέροχο κόσμο της Ιλιάδας χωρίς τη μεσολάβηση της μετάφρασης που αφαιρεί το μεγαλύτερο μέρος της μαγείας της.

                        

Ιδού λοιπόν το πανόραμα των λαών της Ελλάδας, των πόλεών τους και των αρχηγών τους στην ύστερη εποχή του Χαλκού:

Βοιωτοί

Βοιωτών μεν Πηνέλεως και Λήιτος ήρχον, δηλαδή αρχηγοί των Βοιωτών ήταν ο Πηνέλεως και ο Λήιτος. Αλλά και άλλοι:

Αρκεσίλαός τε Προθοήνωρ τε Κλονίος τε. (τε = και. Σε άλλα σημεία γίνεται θ’, όπως θα δούμε παρακάτω).

Αυτοί οι βασιλιάδες κυβερνούσαν (ενέμοντο ή αμφενέμοντο) τις εξής πόλεις:

οι θ’ Υρίην ενέμοντο και Αυλίδα πετρήεσσαν (πετρώδη)

Σχοίνον τε Σκώλον τε πολύκνημόν (ορεινό) τε Ετεωνόν,

Θέσπειαν Γραίαν τε και ευρύχορον Μυκαλησσόν,

οι τ’ αμφ’ Άρμ’ ενέμοντο (την περιοχή γύρω από το Άρμα) και Ειλέσιον και Ερύθρας,

οι τ’ Ελεών’ είχον ηδ’ (ηδέ = και) Ύλην και Πετεώνα,

Ωκαλέην Μεδεώνα τ’, εϋκτίμενον πτολίεθρον (καλοχτισμένη πόλη)

Κώπας Εύτρησίν τε πολυτρήρωνά τε (με τα πολλά περιστέρια) Θίσβην,

οι τε Κορώνειαν και ποιήενθ’ Αλίαρτον (με το πολύ χορτάρι)

οι τε Πλάταιαν έχον (είχον) ηδ’ οι Γλίσαντα νέμοντο,

οι θ’  Υποθήβας είχον, εϋκτίμενον πτολίεθρον,

Ογχηστόν θ’ ιερόν, Ποσιδίηον αγλαόν (λαμπρό) άλσος,

οι τε πολυστάφυλον Άρνην έχον, οι τε Μιδείαν

Νίσάν τε ζαθέην (πανίερη) Ανθηδόνα τ’ εσχατόωσαν (εσχάτη, τελευταία, στην άκρη).

50 νήες (πλοία) ήρθαν (κίον) από τους Βοιωτούς και στο καθένα επέβαιναν (βαίνον) 120 άνδρες:

Των μεν πεντήκοντα νήες κίον, εν δε εκάστη

κούροι Βοιωτών εκατόν και είκοσι βαίνον.

Πώς τα πήγαμε; Όχι κι άσχημα νομίζω. Να συνεχίσουμε;

Μινύες

Οι δ’ Ασπληδώνα ναίον (κατοικούσαν) ηδ’ Ορχομενόν Μινύειον,

των ήρχ’ (ήταν αρχηγοί) Ασκάλαφος και Ιάλμενος, υίες (γιοι) Άρηος.

(…)

Αυτοί ήρθαν με 30 πλοία.

Φωκείς

Αυτάρ (πάλι) Φωκήων Σχεδίος και Επίστροφος ήρχον

(…)

οι Κυπάρισσον έχον Πυθώνα τε πετρήεσσαν

Κρίσαν τε ζαθέην και Δαυλίδα και Πανοπήα,

οι τ’ Ανεμώρειαν και Υάμπολιν αμφενέμοντο,

οι τ’ άρα παρ’ (κοντά στον) ποταμόν Κηφισόν δίον (θεϊκό) έναιον (κατοικούσαν).

Οι τε Λίλαιαν έχον (…)

Αυτοί ήρθαν με 40 πλοία.    

            

Λοκροί:

Λοκρών δ’ ηγεμόνευε Οϊλήος (ο γιος του Οϊλέως)ταχύς Αίας,

(…) 

Οι Λοκροί νέμονταν:

Οι Κύνον τ’ ενέμοντ’ Οπόεντά τε Καλλίαρόν τε

Βήσσαν τε Σκάρφην τε και Αυγειάς ερατεινάς (εράσμιες)

Τάρφην τε Θρόνιόν τε Βοαγρίου αμφί ρέεθρα (κοντά στα ρεύματα του ποταμού Βοαγρίου).

Των δ’ άμα τεσσαράκοντα μέλαιναι νήες έποντο

Λοκρών, οι ναίουσι πέρην ιερής Ευβοίης.

Τους ακολουθούσαν 40 μελανά πλοία των Λοκρών που κατοικούν απέναντι από την ιερή Εύβοια.

Άβαντες, Εύβοια

Οι δ’ Εύβοιαν έχον μένεα πνείοντες (γεμάτοι ορμή) Άβαντες,

Χαλκίδα τ’ Ερέτριάν τε πολυστάφυλον θ’ Ιστιαίαν

Κήρινθον τ’ έφαλον (παραλιακή) Δίου τ’ αιπύ πτολίεθρον (και του Δίου την απόκρημνη πόλη)

οι τε Κάρυστον έχον ηδ’ οι Στύρα ναιετάασκον (κατοικούσαν)

των αυθ’ (πάλι) ηγεμόνευ’ Ελεφήνωρ (…) Χαλκωδοντιάδης (γιος του Χαλκώδοντα) (…)

μεγαθύμων αρχός Αβάντων (αρχηγός των μεγαλόθυμων Αβάντων).

Τω δ’ άμα (αυτόν) Άβαντες έποντο (ακολουθούσαν) θοοί (ταχείς), όπιθεν κομόωντες (με μακριά μαλλιά στο πίσω μέρος του κεφαλιού τους)

αιχμηταί (γενναίοι).

Ήρθαν με 40 πλοία κι αυτοί.

Αθηναίοι

Οι δ’ άρ’ Αθήνας είχον, εϋκτίμενον πτολίεθρον,

δήμον Ερεχθήος μεγαλήτορος (μεγαλόκαρδου) (…)

των αύθ’ ηγεμόνευ’ υιός Πετεώο (του Πετεού) Μενεσθεύς

Ήρθαν με 50 πλοία.

Σαλαμίνιοι

Αίας δ’ εκ Σαλαμίνος άγεν (οδηγούσε) δυοκαίδεκα νήας.

Με 12 πλοία.

Αργείοι

Οι δ’ Άργος τ’ είχον Τίρυνθά τε τειχιόεσσαν (περιτειχισμένη),

Ερμιόνην Ασίνην τε βαθύν κατά κόλπον εχούσας (που έχουν κι οι δύο βαθείς κόλπους)

Τροιζήν’ Ηιόνας τε και αμπελόεντ’ Επίδαυρον,

οι τ’ έχον Αίγιναν Μάσητά τε (…)

των αύθ’ ηγεμόνευε βοήν αγαθός ( βροντόφωνος) Διομήδης

και Σθένελος Καπανήος αγακλειτού (του ξακουστού Καπανέα) φίλος (αγαπημένος) υιός

τοίσι δ’ άμ’ (και μαζί μ’ αυτούς) Ευρύαλος τρίτατος κίεν (ήρθε) ισόθεος φως (άνδρας ίσος με τους θεούς).

Συμπάντων δ’ ηγείτο  βοήν αγαθός Διομήδης.

Ήρθαν με 80 πλοία.   

    

Μυκηναίοι

Οι δε Μυκήνας είχον, εϋκτίμενον πτολίεθρον,

αφνειόν τε (την πλούσια) Κόρινθον εϋκτιμένας τε Κλεωνάς

Ορνειάς τ’ ενέμοντο Αραιθυρέην τ’ ερατεινήν

και Σικυώνα (…)

οι θ’ Υπερησίην τε και αιπεινήν (απόκρημνη) Γονόεσσαν

Πελλήνην τ’ είχον ηδ’ Αίγιον αμφενέμοντο

Αγιαλόν τε (…) και αμφ’ Ελίκην ευρείαν,

των εκατόν νηών ήρχε κρείων (ο άρχοντας) Αγαμέμνων

Ατρεΐδης . Άμα τω γε πολύ πλείστοι και άριστοι

λαοί έποντ(ο)…

Αρχηγός λοιπόν με 100 πλοία ήταν ο βασιλιάς Αγαμέμνων, γιος του Ατρέα, που τον ακολουθούσαν πάρα πολλοί και άριστοι πολεμιστές.

Λακεδαιμόνιοι

Οι δ’ είχον κοίλην (κοιλάδα) Λακεδαίμονα κητώεσσαν (με τα πολλά λαγκάδια)

Φάρίν τε Σπάρτην τε πολυτρήρωνά τε Μέσσην,

Βρυσειάς τ’ ενέμοντο και Αυγειάς ερατεινάς,

οι τ’ άρ΄Αμύκλας είχον Έλος τ’ έφαλον πτολίεθρον,

οι τε Λάαν είχον ηδ’ Οίτυλον αμφενέμοντο,

των οι αδελφεός ήρχεν, βοήν αγαθός Μενέλαος.

Με 60 πλοία και αρχηγό τον αδελφό του Αγαμέμνονα Μενέλαο.

Οι δε Πύλον τ’ ενέμοντο και Αρήνην ερατεινήν

και Θρύον Αλφειοίο πόρον (στο πέρασμα του Αλφειού) και εΰκτιτον Αιπύ

και Κυπαρισσήεντα και Αμφιγένειαν έναιον

και Πτελεόν και Έλος και Δώριον (…)

των αύθ’ ηγεμόνευε Γερήνιος ιππότα Νέστωρ.

Με 90 πλοία.

Αρκάδες

Οι δ’ είχον Αρκαδίην υπό Κυλλήνης όρος αιπύ (…)

ίν’ ανέρες αγχιμαχηταί (όπου ζουν άνδρες που μάχονται στήθος με στήθος)

οι Φενεόν τ’ ενέμοντο και Ορχομενόν πολύμηλον (με τα πολλά πρόβατα)

Ρίπην τε Στρατίην τε και ηνεμόεσσαν (ανεμοδαρμένη) Ενίσπην

και Τεγέην είχον και Μαντινέην ερατεινήν

Στύμφηλόν τ’ είχον και Παρρασίην ενέμοντο

των ήρχ’ Αγκαίοιο πάις (το παιδί του Αγκαίου) κρείων Αγαπήνωρ

Με 60 πλοία οι Αρκάδες που τους τα έδωσε ο Αγαμέμνων, μια κι εκείνοι δεν γνώριζαν από «θαλάσσια έργα».

Επειοί, Ήλιδα

Οι δ’ άρα Βουπράσιόν τε και Ήλιδα δίαν (θεϊκή) έναιον,

και ακόμα οι πόλεις

Υρμίνη και Μύρσινος εσχατόωσα

πέτρη τ’ Ωλενίη και Αλείσιον (…)

των αυ τέσσαρες αρχοί έσαν (…)

Αμφίμαχος και Θάλπιος (…)

κρατερός (δυνατός) Διώρης

(…) Πολύξεινος θεοειδής (θεόμορφος)

Με 40 πλοία.

Εχινάδες νήσοι Ήλιδος άντα (απέναντι από την Ήλιδα)

Οι δ’ εκ Δουλιχίοιο (από το Δουλίχιο) Εχινάων θ’ ιεράων

νήσων, αι ναίουσι πέρην αλός (πέρα απ’ τη θάλασσα) Ήλιδος άντα

των δ’ αυ ηγεμόνευε Μέγης ατάλαντος Άρηι (ισότιμος με τον Άρη).

Με 40 πλοία.

Κεφαλλήνες

Αυτάρ Οδυσσεύς ήγε Κεφαλλήνας μεγαθύμους (μεγαλόκαρδους)

οι ρ’ Ιθάκην είχον και Νήριτον εινοσίφυλλον (πυκνόφυλλη)

και Κροκύλει(α) (…) και Αιγίλιπα τρηχείαν (τραχιά),

οι τε Ζάκυνθον έχον ηδ’ οι Σάμον αμφενέμοντο

και όσοι κατοικούσαν στην αντικρινή στεριά

των μεν Οδυσσεύς ήρχε Διί μήτιν ατάλαντος (ισότιμος στη φρονιμάδα με τον Δία).

Με 12 πλοία.

Αιτωλοί

Αιτωλών δ’ ηγείτο Θόας Ανδραίμωνος υιός

οι Πλευρών(α) ενέμοντο και Ώλενον ηδέ Πυλήνην

Χαλκίδα τ’ αγχίαλον (παραθαλάσσια) Καλυδώνά τε πετρήεσσαν.

Με 40 πλοία.

Κρήτες

Κρητών δ’ Ιδομενεύς δουρικλυτός (ξακουστός στο δόρυ) ηγεμόνευεν,

οι Κνωσόν τ’ είχον Γόρτυνά τε τειχιόεσσαν

Λύκτον Μίλητόν τε και αργινόεντα (με το λευκό χώμα) Λύκαστον

Φαιστόν τε Ρύτιόν τε, πόλις ευ ναιετόωσας (καλοκατοικημένες)

άλλοι θ’ οι Κρήτην εκατόμπολιν αμφενέμοντο

(κι άλλοι που κατοικούσαν στην Κρήτη με τις εκατό πόλεις).

Των μεν άρ’ Ιδομενεύς δουρικλυτός ηγεμόνευεν

(και ο ) Μηριόνης τ’ ατάλαντος Ενυαλίω ανδρεϊφόντι (ισότιμος με τον Ενυάλιο τον ανδροφόνο).

Με 80 πλοία.

Ρόδιοι

Τληπόλεμος δ’ Ηρακλείδης ηύς (όμορφος) τε μέγας τε (μεγαλόσωμος)

εκ Ρόδου εννέα νήες άγεν Ροδίων αγερώχων

οι Ρόδον αμφενέμοντο (…)

Λίνδον, Ιηλυσόν τε και αργινόεντα Κάμειρον.

Με 9 πλοία.

Σύμη

Νιρεύς αυ Σύμηθεν άγε τρεις νήας εΐσας (συμμετρικές)

(…)

Νιρεύς, ος κάλλιστος (ο πιο όμορφος) ανήρ υπό Ίλιον ήλθεν

(…) μετ’ αμύμονα Πηλεΐωνα (μετά τον τέλειο Πηλείδη -Αχιλλέα).

Με 3 πλοία.

Άλλα νησιά

Οι δ’ άρα Νίσυρόν τ’ είχον Κράπαθόν τε Κάσον τε

και Κων Ευρυπύλοιο πόλιν (την πόλη του Ευρύπυλου) νήσους τε Καλύδνας,

των αυ Φείδιππός τε και Άντιφος ηγησάσθην.

Με 30 πλοία.

Μυρμιδόνες

(…) όσσοι το Πελασγικόν Άργος έναιον

οι τ’ Άλον οι τ’ Αλόπην οι τε Τρηχίνα νέμοντο,

οι τ’ είχον Φθίην ηδ’ Ελλάδα καλλιγύναικα (με τις όμορφες γυναίκες)

Μυρμιδόνες δ’ εκαλεύντο (εκαλούντο) και Έλληνες και Αχαιοί,

των δ’ αυ πεντήκοντα νεών ην αρχός Αχιλλεύς.

50 πλοία.

 Οι δ’ είχον Φυλάκην και Πύρασον ανθεμόεντα (λουλουδιασμένο), Δήμητρος τέμενος,

Ίτωνά τε μητέρα μήλων (προβατομάνα)

αγχίαλόν τ’ Αντρώνα ηδέ Πτελεόν λεχεποίην (με το πολύ χορτάρι)

των αυ Πρωτεσίλαος αρήιος (πολεμικός) ηγεμόνευεν.

Ο Πρωτεσίλαος σκοτώθηκε στη μάχη και τη θέση του πήρε ο αδελφός του Ποδάρκης όζος Άρηος (βλαστάρι του Άρη).

Με 40 πλοία.

Οι δε Φεράς ενέμοντο παραί (παρά, κοντά) Βοιβηίδα λίμνην,

Βοίβην και Γλαφύρας και εϋκτιμένην Ιαωλκόν,

των ήρχ’ Αδμήτοιο φίλος πάις (το αγαπημένο παιδί του Άδμητου) ένδεκα νηών Εύμηλος.

Με 11 πλοία.

Οι δ’ άρα Μηθώνην και Θαυμακίην ενέμοντο

και Μελίβοιαν έχον και Ολιζώνα τρηχείαν,

των δε Φιλοκτήτης ήρχεν, τόξων ευ ειδώς (που ήξερε καλά από τόξα),

επτά νεών.

Ο Φιλοκτήτης αρρώστησε κι έμεινε στη Λήμνο και τη θέση του πήρε ο Μέδων, Οϊλήος νόθος υιός.

Με 7 πλοία.

Οι δ’ είχον Τρίκκην και Ιθώμην κλωμακόεσσαν (βραχώδη)

οι τ’ έχον Οιχαλίην πόλιν Ευρύτου Οιχαλιήος (την πόλη του Ευρύτη του Οιχαλιέα)

των δ’ αυ ηγείσθην Ασκληπιού δύο παίδε,

ιητήρ’ αγαθώ (γιατροί σπουδαίοι) Ποδαλείριος ηδέ Μαχάων.

Με 30 πλοία.

Οι δ’ έχον Ορμένιον οι τε κρήνην Υπέρειαν,

οι τ’ έχον Αστέριον Τιτάνοιό τε λευκά κάρηνα (και του Τιτάνου τις λευκές βουνοκορφές),

των ήρχ’ Ευρύπυλος Ευαίμονος αγλαός (λαμπρός) υιός.

Με 40 πλοία.

Οι δ’ Άργισσαν έχον και Γυρτώνην ενέμοντο,

Όρθην Ηλώνην τε πόλιν τ’ Ολοοσσόνα λευκήν,

των δ’ αυ ηγεμόνευε μενεπτόλεμος (που αντέχει στον πόλεμο, γενναίος) Πολυποίτης υιός Πειριθόοιο (του Πειρίθου)

άμα τω γε (και μαζί του) Λεοντεύς όζος Άρηος,

υιός υπερθύμοιο (τολμηρού) Κορώνου Καινεΐδαο (του Κορώνου γιου του Καινέα).

Με 40 πλοία.     

Ενιάνες-Περαιβοί

Γουνεύς δ’ εκ Κύφου ήγε δύω και είκοσι νήας

τω δ’ Ενιήνες έποντο μενεπτόλεμοί τε Περαιβοί,

οι περί Δωδώνην δυσχείμερον (με τους δύσκολους χειμώνες) οικί’ έθεντο (είχαν τα σπίτια τους).

Με 22 πλοία.

Μάγνητες

Μαγνήτων δ’ ήρχε Πρόθοος Τευθρηδόνος υιός,

οι περί Πηνειόν και Πήλιον εινοσίφυλλον

ναίεσκον.

Με 40 πλοία.

Δεν ξέρω, αν κατάφερα να σας παρασύρω στον μαγικό κόσμο του Ομήρου μέσα από το πρωτότυπο. Σίγουρα πάντως περιπλανηθήκατε σε μια πολύ αρχαϊκή Ελλάδα που ακόμα δεν έχει γνωρίσει την κάθοδο των Δωριέων, δεν έχει μάθει τη χρήση του σιδήρου, δεν έχει ιδέα από δημοκρατία, θέατρο, φιλοσοφία, αγνοεί το λαμπρό μέλλον της Αθήνας με τον Παρθενώνα και την παγκόσμια ακτινοβολία της, στη Λακεδαίμονα κατοικούν ακόμα οι Αχαιοί που αργότερα θα γίνουν είλωτες των Δωριέων Σπαρτιατών, απέναντι, στη Μικρά Ασία, κυριαρχεί η μεγάλη αυτοκρατορία των Χετταίων, οι Πέρσες είναι άγνωστοι και 29 ελληνικά βασίλεια κυριαρχούν στον τόπο με τις ακροπόλεις τους και τα μυκηναϊκά τους ανάκτορα.

Τα βασίλεια αυτά γνωρίζουν ήδη ότι ανήκουν στην ίδια φυλή, μιλούν την ίδια γλώσσα και έχουν την ίδια θρησκεία. Αποτελούν ένα είδος συνομοσπονδίας και αναγνωρίζουν ως ισχυρότερο μεταξύ τους τον βασιλιά των Μυκηνών. Τα βασιλικά γένη έχουν ήδη πίσω τους μια μυθική γενεαλογία με θρυλικούς ισόθεους ή ημίθεους προγόνους.

Οι λαοί που ακολουθούν τους ηγεμόνες τους είναι γενναίοι πολεμιστές: μένεα πνείοντες, αιχμηταί, άριστοι, αγχιμαχηταί, μεγάθυμοι, αγέρωχοι, θοοί.

(Δεν μπορώ να μην αναφέρω τους Άβαντες που τους βλέπω με ξυρισμένα τα κεφάλια μπροστά και με μακριά μαλλιά πίσω)

Οι βασιλιάδες είναι φυσικά ξεχωριστοί: υίες Άρηος, όζοι Άρηος, ατάλαντοι Άρηι,  αρήιοι, ταχείς, μεγαλήτορες, μεγάθυμοι, υπέρθυμοι, βοήν αγαθοί, αγακλειτοί (ξακουστοί), δουρικλυτοί, ισόθεοι, κρατεροί, θεοειδείς, κάλλιστοι, τόξων ευ ειδότες ( άριστοι τοξότες), ιητήρ’ αγαθοί (σπουδαίοι γιατροί), αγλαοί υιοί, μενεπτόλεμοι, αμύμονες (άψογοι), ιππόται (άριστοι στην ιππική).

Αυτοί λοιπόν οι πρώτοι Έλληνες που ήρθαν να κατοικήσουν στον τόπο που ονομάστηκε αργότερα Ελλάδα έχτισαν τις πολιτείες τους και, όταν δεν πολεμούσαν, νέμονταν τη γη τους. Διαβάζουμε για πολιτείες που χάθηκαν στον χρόνο και για πολιτείες που έμειναν στον χρόνο και έφτασαν ως τις μέρες μας, για ποτάμια και λίμνες και βουνά που ακόμα σήμερα τα λέμε με το ίδιο όνομα. Ο Όμηρος χαρίζει στα περισσότερα από αυτά τα μέρη τους επιθετικούς προσδιορισμούς του που μας κάνουν να τα βλέπουμε ολοζώντανα μπροστά μας.

Έτσι έχουμε καλοχτισμένες πόλεις (πτολίεθρα εϋκτίμενα), καλοκατοικημένες, (ευ ναιετόωσας).

Άλλες είναι ορεινές, απόκρημνες και τραχιές (πετρήεσσα, πολύκνημος, αιπεινή, τρηχεία, κητώεσσα, κλωμακόεσσα, αιπύ πτολίεθρον).

Άλλες είναι χτισμένες σε γόνιμες περιοχές μέσα σε πλούσια βλάστηση και με γεωργική-κτηνοτροφική παραγωγή: ποιήεσσα, πολυστάφυλος, αμπελόεσσα, αφνειός, λεχεποίη, εινοσίφυλλος, αργινόεσσα, ανθεμόεσσα, μήτηρ μήλων.

Άλλες είναι χτισμένες σε απλόχωρα μέρη: ευρύχορος, ευρεία.

Άλλες είναι παραθαλάσσιες και δύο από αυτές διαθέτουν βαθείς κόλπους: έφαλος, αγχίαλος, βαθύν κατά κόλπον εχούσας.

Άλλες είναι πολυτρήρωνες (με πολλά περιστέρια).

Άλλες είναι ανεμοδαρμένες ή έχουν βαρείς χειμώνες: ηνεμόεσσα, δυσχείμερος.

Άλλες είναι  ιερές και άλλες εράσμιες: ζαθέη, ερατεινή.

Άλλες έχουν ισχυρά τείχη: τειχιόεσσα.

Μία αστράφτει μέσα στη λευκότητά της: λευκή.

Και μια άλλη είναι καλλιγύναιξ: έχει ωραίες γυναίκες.

Να μην παραλείψουμε να αναφέρουμε:

Την Κυλλήνη: Κυλλήνης όρος αιπύ.

Τον Αλφειό: Αλφειοίο πόρον

Το Πήλιο και τον Πηνειό: περί Πηνειόν και Πήλιον ναίεσκον.

Τη λίμνη Βοιβηίδα (Κάρλα): παραί Βοιβηίδα λίμνην.

Το όρος Τίτανος: Τιτάνοιό τε λευκά κάρηνα.

180 πόλεις και τοποθεσίες μέτρησα.

46 ηγεμόνες.

29 βασίλεια.

Το σύνολο των πλοίων που μας δίνει ο Όμηρος είναι 1186. Πάνω από 100.000 Έλληνες Αχαιοί πήραν μέρος στην εκστρατεία.

Εγώ όμως προσπαθώ να φανταστώ πώς ζούσαν όλοι αυτοί πριν την εκστρατεία στην Τροία. Όταν κατοικούσαν στις καλοχτισμένες πόλεις τους, τις όμορφες, τις απόκρημνες, τις τραχιές, τις παραθαλάσσιες, τις ανεμοδαρμένες, τις πνιγμένες στο πράσινο, με τα αμπέλια τους, με τα κοπάδια τους, με τις χαράδρες και τα λαγκάδια τους, με τα γόνιμα εδάφη τους, με τα λουλούδια τους, με τα ισχυρά τους τείχη, με τα απέραντα λιβάδια τους, με τους περιστερώνες τους, με τα λευκά τους σπίτια, με τους βαρείς χειμώνες τους, δίπλα σε λίμνες και σε ποτάμια, κάτω από χιονισμένα βουνά, «ερατεινές και ζάθεες», εράσμιες και ιερές.

Και βλέπω μια Ελλάδα που σφύζει από ζωή, ορμητική και δυναμική, γεμάτη εφηβικό σφρίγος και όρεξη για δημιουργία.

Αυτοί οι πρώτοι Έλληνες ζουν σε ένα κόσμο που τους φαντάζει θεϊκός, μαγικός. Είναι ένας κόσμος καινούργιος, πολύχρωμος, απέραντος, έχει αμέτρητες δυνατότητες, έχει παιδική σκληρότητα αλλά και παιδική τρυφερότητα, έχει πολύ φως. Είναι ο ελληνικός κόσμος στην ανατολή του.

Οι πύλες της Ιστορίας μόλις έχουν ανοίξει γι’ αυτόν, αλλά είναι ακόμα πολύ νωρίς για να το ξέρει.

Σημείωση:

Έτσι, επειδή με μαγεύουν τα ονόματα των πόλεων, θα αναφέρω πάλι μερικές:

Ωκαλέη

Μεδεών

Εύτρησις

Θίσβη

Ογχηστός

Άρνη

Μίδεια

Νίσα

Ανθηδών

Κυπάρισσος

Ανεμώρεια

Υάμπολις

Λίλαια

Καλλίαρος

Βήσσα

Θρόνιον

Κήρινθος

Ασίνη

Αραιθυρέη

Γονόεσσα

Φάρις

Ελίκη

Λάας

Αρήνη

Μύρσινος

Αμφιγένεια

Δώριον

Υρμίνη

Αλείσιον

Λύκτος

Βοίβη

Μελίβοια

Ολιζών

Γυρτώνη

Ολοοσσών

Πύρασος

Και μερικά από τα τοπωνύμια που εξακολουθούν να είναι ζωντανά στη γλώσσα μας μετά από 3.000 και πλέον χρόνια:

Πλάταια

Ορχομενός

Χαλκίς

Ερέτρια

Ιστιαία

Κάρυστος

Στύρα

Αθήναι

Άργος

Επίδαυρος

Κόρινθος

Σπάρτη

Πύλος

Τεγέα

Πήλιον

Πηνειός

Αλφειός

Δωδώνη

Νίσυρος

Κάρπαθος

Κάσος

Κως

Σύμη

Ρόδος

Κρήτη

Ιθάκη

Ζάκυνθος

Αρκαδία

Λακεδαίμων

Σαλαμίς

Εύβοια