Ανοησίες με νόημα

Διαβάστε παρακαλώ με προσοχή το κείμενο που ακολουθεί:

«Από την απέραντη πλατεία των επικρεμάμενων εντευκτηρίων ως τα άσπρα τετράδια της ελευθέριας σχολής των ανεπάγγελτων διαφημίσεων μπορούμε να χαιρόμαστε ανερυθρίαστα την εντροπία των βλεμμάτων μας ως κουνούπια ελώδους πυρετού με μια δόση αιθέριων αρωμάτων που κατακρημνίζονται στην επιφάνεια μιας βραχώδους πολυκατοικίας με χυτά παραθυρόφυλλα και διακοπτόμενες μεταφράσεις, ενόσω οι τερμίτες οραματίζονται θεσπέσια θυέστεια δείπνα και ο γείτονας ασκείται στη μάταιη εκφώνηση παραγγελμάτων προς αρχάριους υδραυλικούς που εμπαθώς χλευάζουν άγνωστα αθλήματα θρήνων και χαιρετισμών».

Καταλάβατε τίποτα;

Όχι;

Για προσπαθήστε ακόμα λίγο...

Διαβάσατε προσεχτικά το κείμενο;

Ναι;

Και δεν καταλάβατε τίποτα;

Συγχαρητήρια! Είστε ένας λογικός και συγκροτημένος άνθρωπος. Επειδή το ανωτέρω κείμενο είναι μια σκέτη ανοησία.

Ομολογώ ότι έχασα τον αυθορμητισμό μου προσπαθώντας να συνθέσω αυτή την ασυναρτησία, γιατί έχω μάθει να γράφω λογικά και γρήγορα. Τα κατάφερα ωστόσο.

Το ανωτέρω κείμενο παρ’ όλα αυτά πιστεύω πως θα μπορούσε με θράσος να διεκδικήσει μια θέση στη σύγχρονη λογοτεχνία, όπου ο κάθε φιλόδοξος συγγραφέας ή ποιητής μάς ζαλίζει το κεφάλι με παρόμοιες ανόητες (κυριολεκτικά: χωρίς νόημα) γραφές.

Καλούμεθα κατόπιν εμείς («το νοήμον κοινόν» κατά Τσιφόρο) να αποκρυπτογραφήσουμε το σκοτεινό μήνυμα του λογοτέχνη και να εκστασιαστούμε με το βάθος και την αισθητική αρτιότητα του έργου του. Αν είμεθα και κριτικοί, έχουμε χρέος να εκθέσουμε τον θαυμασμό μας και γραπτώς για να πληροφορηθούν όλοι με πόση ειλικρινή συγκίνηση κοινωνήσαμε του ανωτέρω ανωτέρου έργου.

Το ασυνάρτητο αυτό κείμενο δεν το έγραψα όμως για να σαρκάσω τις ασυναρτησίες που διαβάζουμε και που θέλουν να μας πείσουν ότι είναι λογοτεχνία. Άλλος είναι ο στόχος μου.

Ο άνθρωπος, από τότε που απέχτησε αυτοσυνειδησία, αναρωτήθηκε ποιο μπορεί να είναι το νόημα της ζωής. Μετά από δυο -τρεις χιλιετίες απορίας και ανάλογων στοχασμών εξακολουθεί να βρίσκεται στο ίδιο σημείο: δεν ξέρει ποιο είναι το νόημά της.

Κατά καιρούς και κατά περίπτωση δίνει διαφορετικό νόημα σ’ αυτή την ακατανόητη ζωή που κλήθηκε να ζήσει εδώ:

Το νόημα της ζωής είναι η αγάπη προς τους άλλους. Όχι, είναι η αγάπη για την πατρίδα. Όχι, είναι η πίστη στο Θεό. Όχι, είναι να περνά κανείς καλά. Όχι, είναι να δημιουργεί. Όχι, είναι να αναπτύσσει τις δεξιότητές του στο έπακρο. Όχι, είναι να ζει τον έρωτα. Όχι, είναι να κάνει οικογένεια και παιδιά. Όχι, είναι να δοκιμάζεται και να ξεπερνά τα εμπόδια. Όχι, είναι να ενωθεί με τη μυστική αρμονία του σύμπαντος. Όχι, είναι να εκπληρώνει τα ιδανικά του. Όχι, είναι να προάγει τον πολιτισμό. Όχι, είναι να μάχεται το Κακό. Και πολλά άλλα.

Τελευταία, κάποιοι πιο νοήμονες αναγκάστηκαν να καταλήξουν στο εξής συμπέρασμα: Το νόημα στη ζωή το δίνουμε εμείς οι ίδιοι. Ναι, το είπε και ο μεγάλος Στήβεν Χόκινγκ. Έχει δίκιο φυσικά.

Αλλά, πίσω από αυτή τη διατύπωση στέκει ένα σκοτεινό συμπέρασμα: η ζωή δεν έχει νόημα. Δεν έχει κανένα απολύτως νόημα. Είναι τόσο ασυνάρτητη, όσο και το κείμενο που παρέθεσα στην αρχή. Αλλά, επειδή ο άνθρωπος είναι λογικός και επειδή παντού και πάντα ψάχνει το αίτιο και το αιτιατό, του είναι αδύνατο να καταπιεί μια τέτοια αλήθεια.

Πώς είναι δυνατόν η ζωή να μην έχει νόημα, εφόσον εγώ, ο άνθρωπος, δίνω νόημα στα πάντα; Αν συμβαίνει κάτι τέτοιο, τότε ακυρώνομαι αυτομάτως εγώ και η λογική μου. Αν νοηματοδοτώ τα πάντα σε έναν κόσμο που δεν έχει νόημα, τότε απλά είμαι ένα γελοίο ον. Κάτι τέτοιο όμως είναι αδύνατο να το δεχτώ. Εξάλλου δεν μπορώ να κάνω και διαφορετικά. Αυτή είναι η φύση μου, να δίνω νόημα στα πάντα. Αλλά, αν η ζωή δεν έχει νόημα, τότε ό,τι κάνω εγώ εδώ πέρα, δεν έχει καμιά απολύτως αξία. Απλά παίζω χρησιμοποιώντας μια ιδιότητα του νου μου, να δίνει νόημα στα πάντα. Πέρα και έξω από μένα αυτό το παιχνίδι δεν έχει καμιά αξία. Όλα παραμένουν ασυνάρτητα, παράλογα, χωρίς αιτία και χωρίς λόγο και σκοπό.

Κάτι τέτοιο όμως είναι ασήκωτο βάρος για τον άνθρωπο. Χρειαζόμαστε οπωσδήποτε νόημα για να συνεχίσουμε να ζούμε, αλλιώς θα τρελαθούμε, δηλαδή θα γίνουμε κι εμείς ασυνάρτητοι.

Για να μην τρελαθούμε λοιπόν, χρειαζόμαστε  κάποιο νόημα στη ζωή μας. Αν βαριόμαστε να ψάξουμε, υπάρχουν έτοιμες απαντήσεις, όπως αυτές που ανέφερα πιο πάνω και άλλες πολλές ακόμα. Διαλέγουμε όποια μας βολεύει περισσότερο και ζούμε σύμφωνα με αυτήν.

Αν αρχίσουμε να ψάχνουμε, μπορεί να καταλήξουμε στο συμπέρασμα του Χόκινγκ. Να αποδεχτούμε δηλαδή ότι πράγματι η ζωή δεν έχει νόημα, αλλά για να μην παραφρονήσουμε, επιλέγουμε ένα σκοπό ζωής και ζούμε γι’ αυτόν. Έχουμε φυσικά συμβιβαστεί με την ιδέα ότι ο σκοπός ζωής που επιλέξαμε είναι σχετικός, υποκειμενικός και αφορά εμάς μονάχα και ότι πέρα από αυτόν στέκεται η σκοτεινή σκιά που λέγεται Απουσία Νοήματος. Αντέχουμε ωστόσο αυτή τη βαριά σκιά, εφόσον έχουμε παθιαστεί με το δικό μας προσωπικό νόημα ζωής.

Αν όμως δεν καταφέρουμε να βρούμε το δικό μας ατομικό νόημα ζωής, τότε είμαστε εκτεθειμένοι στην κατάθλιψη, στις εξαρτήσεις και στην τρέλα.

Ας ξαναρίξουμε τώρα μια ματιά στο αρχικό ασυνάρτητο κείμενο βλέποντάς το αυτή τη φορά ως νόημα ζωής. Όπως καταλάβαμε, νόημα δεν βγαίνει με τίποτα. Όμως, θα κάνουμε αυτό που μας λέει ο Χόκινγκ. Θα αποκόψουμε από το ασυνάρτητο κείμενο τις φράσεις εκείνες που έχουν κάποιο σχετικό νόημα.

Για να δούμε:

απέραντη πλατεία

άσπρα τετράδια

ελευθέρια σχολή

μπορούμε να χαιρόμαστε ανερυθρίαστα

κουνούπια ελώδους πυρετού

μια δόση αιθέριων αρωμάτων

κατακρημνίζονται στην επιφάνεια

οραματίζονται θεσπέσια δείπνα

θυέστεια δείπνα

ο γείτονας ασκείται

εκφώνηση παραγγελμάτων

εμπαθώς χλευάζουν

θρήνοι και χαιρετισμοί

Αυτές οι μεμονωμένες φράσεις έχουν νόημα. Το ίδιο ισχύει και στη ζωή: κάποιες επιμέρους λεπτομέρειές της ικανοποιούν την ανάγκη μας για νόημα. Σ’ αυτές θα στηριχτούμε αναγκαστικά για να επιβιώσουμε λογικοί μέσα σε μια θάλασσα ασυναρτησίας.