Η αθόρυβη ακτινοβολία των ιθαγενών Αμερικανών

 Δεν ξέρω, αν συμβαίνει και σε άλλους, εγώ όμως βρίσκω μια μυστική μαγεία και μια γοητεία στα ονόματα που έχουν οι περισσότερες Πολιτείες των ΗΠΑ.

Υποπτευόμενη ότι αυτά τα τοπωνύμια έλκουν την προέλευσή τους από τις γλώσσες των ιθαγενών Αμερικανών, έψαξα στο διαδίκτυο και πράγματι έτσι ήταν.

Μια και με την έρευνα με είχε συνεπάρει πάλι η γοητεία, συνέχισα ψάχνοντας για λέξεις των ιθαγενών Αμερικανών που είχαν εισχωρήσει στο λεξιλόγιο των αγγλόφωνων Αμερικανών. Βρήκα πάρα πολλές. Κάποιες μάλιστα έχουν γίνει διεθνείς και αυτές υπάρχουν και στην ελληνική γλώσσα.

Μετά είπα να ρίξω μια ματιά και στα ονόματα που έπαιρναν οι ίδιοι οι ιθαγενείς Αμερικανοί και τότε χάθηκα στο πέλαγος μιας  παράξενης ποίησης.

Τέλος, αφού είχα πια τόσο μαγευτεί, σκέφτηκα ότι καλό θα ήταν να μάθω λίγα πράγματα για όσους από αυτούς τους ιθαγενείς Αμερικανούς διακρίθηκαν και το όνομά τους πέρασε στην Αμερικανική Ιστορία.

Ιδού λοιπόν τα αποτελέσματα.

Ινδιάνικα ονόματα Πολιτειών

Alabama. Σημαίνει: οι καθαριστές της λόχμης ή οι κόπτες των φυτών.

Arizona. Έχοντας μια μικρή άνοιξη.

Arkansas.

Connecticut. Στο μακρύ ποτάμι με την παλίρροια.

Idaho. Εχθρός.

Illinois. Μιλά φυσιολογικά.

Iowa.

Kansas. (Όνομα της τοπικής φυλής).

Kentucky. Στο λιβάδι.

Massachusetts. Κοντά στο μικρό Μεγάλο Βουνό.

Michigan. Μεγάλο νερό. Μεγάλη λίμνη.

Minnesota. Θολό νερό.

Mississippi. Μεγάλο ποτάμι.

Missouri. Πιρόγα πρόχωμα.

Nebraska. Ίσιο νερό.

(New) Mexico.

Dakota. Φίλος ή σύμμαχος.

Ohio.

Oklahoma. Κόκκινος λαός.

Tennessee.

Texas. Φίλος.

Utah. Ψηλά.

Wisconsin. Κείτεται κόκκινο.

Wyoming. Στο μέρος του μεγάλου ποταμού.

Πλήθος επίσης περιοχών, βουνών, λιμνών κλπ καθώς και πόλεων και χωριών στις ΗΠΑ έχουν ινδιάνικη γλωσσική καταγωγή. Από αυτά ξεχώρισα μερικά που μας είναι γνωστά:

Malibu. Τα κύματα της παραλίας που σπάνε κάνουν συνεχώς δυνατό θόρυβο εκεί πέρα.

Takoma. Βουνό σκεπασμένο με χιόνι.

Miami.

Chicago. (Είδος άγριου κρεμμυδιού).

Manhattan. Εκεί που μαζεύει κανείς τόξα.

Niagara.

Seattle. (Το όνομα τοπικού αρχηγού φυλής).

Milwaukee. Η καλή χώρα ή τόπος που συγκεντρώθηκε από το νερό.

Oregon.

Ontario. Όμορφη λίμνη.

Με την ευκαιρία, ας αναφέρουμε και μερικά γνωστά τοπωνύμια του Καναδά:

Canada. Χωριό ή αποικία.

Quebec. Ίσιο ή είναι στενό.

Ottawa. Αγοράζω.

Manitoba. Λίμνη του λιβαδιού.

Toronto. Δέντρα που στέκονται στο νερό.

Yukon.

 Εκτός από τις πάμπολλες λέξεις των ιθαγενών Αμερικανών που μπήκαν στο αγγλικό λεξιλόγιο, ιδού μερικές που έγιναν διεθνείς και έχουν περάσει και στην ελληνική γλώσσα:

Αβοκάντο

Κακάο

Κόκα

Σοκολάτα

Ντομάτα

Πατάτα

Ταμπάκο

Παπάγια

Σεγκόβια (τιμητικά το όνομα του αρχηγού των Cherokee Sequoyah που ζούσε 2.000 μίλια μακριά από την περιοχή αυτών των δέντρων).

Ταπιόκα

Πούμα

Τζάγκουαρ

Κογιότ

Οπόσουμ (άσπρο ζώο σαν σκύλος).

Κόνδορας

Τάπιρος

Ιγκουάνα

Ρακούν

Κινίνο

Τοτέμ

Κανό

Πόντσο

Μοκασίνια

Καγιέν

Σαβάνα

Αλπακάς

Σινούκ (όνομα φυλής).

Περνάμε τώρα στα ονόματα που είχαν οι ιθαγενείς Αμερικανοί. Είναι πάρα πολλά και από αυτά ξεχώρισα μερικά που η σημασία τους μοιάζει με αντήχηση κάποιας  μακρινής ποίησης.

Ονόματα γυναικών

Adebadum: Θέα της ημέρας

Abequa: Μένει στο σπίτι

Abetzi: Κίτρινο φύλλο

Adoette: Μεγάλο δέντρο

Ahyoka: Έφερε ευτυχία

Aiyana: Αιώνια άνθηση

Alechanee: Παίζει όλη την ώρα

Algoma: Κοιλάδα με λουλούδια

Amitola: Ουράνιο τόξο

Awenaga: Το σπίτι μου

Byhalia: Λευκές βελανιδιές που στέκονται

Dowanhowee: Φωνή που τραγουδά

Huyana: Βροχή που πέφτει

Kaliska: Κογιότ που κυνηγά ελάφι

Keezheekoni: Φωτιά που καίει

Kenda: Μαγικές δυνάμεις

Kiwidinok: Γυναίκα του ανέμου

Lomahongva: Όμορφα σύννεφα που μαζεύονται

Maralah: Γεννημένη την ώρα του σεισμού

Nittawosew: Δεν είναι στείρα

Papina: Αμπέλι που μεγαλώνει γύρω από μια βελανιδιά

Posala: Αποχαιρετισμός στα λουλούδια της άνοιξης

Talisa: Όμορφο νερό

Yanaba: Συναντά τον εχθρό

Ονόματα ανδρών

Εκτός από τα ονόματα που σημαίνουν ανδρεία, δύναμη και λοιπά, έχουμε και αυτά:

Adahy: Ζει στα δάση

Ahanu: Γελά

Cameahwait: Αυτός που ποτέ δεν περπατά

Deganawidah: Δυο ποτάμια που τρέχουν

Demothi: Μιλά καθώς περπατά

Donehogawa: Αυτός που φυλάει την πύλη του Ηλιοβασιλέματος

Enkoodabooaoo: Ένας που ζει μόνος

Espowyes: Φως στο βουνό

Helaku: Ηλιόλουστη μέρα

Howahkan: Η μυστηριώδης φωνή

Jolon: Κοιλάδα με τις νεκρές βελανιδιές

Kajika: Περπατά χωρίς ήχο

Koshisigre: Κομμάτια μεγάλου ζώου

Lokni: Βροχή πέφτει μέσα από τη στέγη

Makkapitew: Έχει μεγάλα δόντια

Molimo: Αρκούδα περπατά στη σκιά

Opechancanough: Αυτός που η ψυχή του είναι λευκή

Simili: Μακριά ουρά της αλεπούς

Soyala: Η εποχή του χειμώνα

Too-Ya-La-Kekt: Βροντή που φτάνει στην πεδιάδα

Tum-Se-Ne-Ho: Ο άντρας που δεν έχει αίμα

Tumu: Ελάφι που σκέφτεται να φάει άγρια κρεμμύδια

Yiska: Η νύχτα πέρασε

http://www.snowwowl.com/swolfNAnamesandmeanings.html

Οι ιθαγενείς Αμερικανοί έχασαν τη γη τους και διώχθηκαν από τους Ευρωπαίους εποίκους, όπως ξέρουμε. Πολλοί έχασαν και τη ζωή τους, όχι μόνο στις μάχες που έδωσαν για να υπερασπίσουν τα εδάφη τους, αλλά και από τις αρρώστιες που έφεραν μαζί τους οι νεήλυδες και για τις οποίες ο οργανισμός τους δεν είχε αντισώματα.

Ο κόσμος δυστυχώς έτσι προχωρεί μέχρι στιγμής («με φωτιά και με τσεκούρι», όπως λέει ο ποιητής Γκάτσος). Θα ήταν εκτός λογικής, αν γύριζαν πίσω στην Ευρώπη οι άποικοι για να μη στενοχωρήσουν τους ιθαγενείς της Αμερικής. Ούτε μια άλλη, πιο δίκαιη συμπεριφορά ήταν δυνατόν να έχουν όλοι εκείνοι οι άνθρωποι του 16^ου, 17^ου, 18^ου και 19^ου αιώνα, άνθρωποι που γνώριζαν τη βία και την αυθαιρεσία στις πατρίδες τους και τα  οποία μετέφεραν και στην Αμερική. Εξάλλου η Ιστορία μάς λέει πως, όταν συναντώνται δύο πολιτισμοί, υπερισχύει ο ανώτερος – ειδικά, αυτός που έχει την υπεροπλία.

Σημασία έχει ότι σήμερα το Αμερικανικό έθνος αναγνωρίζει την αδικία που υπέστησαν οι Ινδιάνοι και προβάλλει τις αρετές και τις αξίες τους. 

Κάποιοι από τους ηγέτες τους διακρίθηκαν για τη γενναιότητά τους στις μάχες που έδωσαν εναντίον των εποίκων και αναδείχθηκαν σε ήρωες της φυλής τους.

Ας δούμε μερικούς:

Pontiac (1720-1769)

Διάσημος για το ρόλο που έπαιξε στην επανάσταση του 1763-4 ενάντια στη βρετανική κατοχή στην περιοχή των Μεγάλων Λιμνών. Ο Pontiac με τη στήριξη και άλλων φυλών έκανε επιθέσεις στα βρετανικά φρούρια. Έκλεισε τελικά συμφωνία με τους Βρετανούς το 1766.

Cochise (+1874)

Αρχηγός των Απάτσι Chiricahua, αντιστάθηκε στις εισβολές των λευκών στα νοτιοδυτικά των σημερινών ΗΠΑ στη δεκαετία του 1860.

Geronimo (1829-1909)

Αρχηγός των Απάτσι Chiricahua συνέχισε την παράδοση των Απάτσι και αντιστάθηκε στον εποικισμό των λευκών στην περιοχή του. Μετά από χρόνια πολέμου συνελήφθη τελικά από το στρατό των ΗΠΑ το 1886. Έγινε διάσημος τις επόμενες δύο δεκαετίες, ενώ παρέμεινε ως το τέλος της ζωής του αιχμάλωτος πολέμου.

Sitting Bull (1831-1890)

Αρχηγός των Ινδιάνων Teton Dakota. Υπό την ηγεσία του ενώθηκαν οι φυλές των Σιου στον αγώνα τους για επιβίωση στην περιοχή των Μεγάλων Πεδιάδων της Βόρειας Αμερικής. Το 1888 οι Σιου έκλεισαν ειρήνη με την κυβέρνηση των ΗΠΑ, αλλά, όταν ανακαλύφθηκε χρυσός στην περιοχή Black Hills, στίφη λευκών εισέβαλαν στα εδάφη των Σιου. Ο Sitting Bull αντέδρασε δυναμικά, αλλά, ενώ κέρδιζε στις μάχες, δεν κέρδισε τον πόλεμο. Συνελήφθη και σκοτώθηκε το 1890.

Crazy Horse (1840-1877)

Αρχηγός των Σιου. Αγωνίστηκε ενάντια στη μετακίνηση της φυλής του σε άλλη περιοχή. Το 1876 ενώθηκε με τους Τσεγιέν και έκανε αιφνιδιαστική έφοδο κατά του στρατηγού Τζορτζ Κρουκ. Μετά συμμάχησε με τον Sitting Bull στη μάχη του Little Bighorn το 1877. Παραδόθηκε και αργότερα έχασε τη ζωή του σε μια συμπλοκή με στρατιώτες.

Chief Joseph (1840-1904)

Βρίσκω την ιστορία του συγκινητική, γι’ αυτό θα την αναφέρω πιο αναλυτικά.

Ήταν αρχηγός των Nez Perce από την περιοχή του Όρεγκον. Το πραγματικό του όνομα ήταν «Βροντή που Κυλά κάτω σ’ ένα Βουνό», αλλά έμεινε γνωστός ως Chief Joseph, παίρνοντας το όνομα του πατέρα του, Joseph του πρεσβύτερου,  που είχε βαφτιστεί χριστιανός.

Η σχέση του με τους λευκούς ήταν άριστη. Έγινε κι αυτός χριστιανός και με την επιρροή του συνέβαλε στο να επικρατήσει ειρήνη με τους λευκούς γείτονες.

Το 1855 με μια νέα συνθήκη ορίστηκε νέος τόπος εγκατάστασης του λαού του. Δυστυχώς στη νέα αυτή περιοχή ανακαλύφθηκε χρυσός και οι λευκοί όρμησαν στα εδάφη που είχαν δοθεί στους Nez Perce. Η συνθήκη ακυρώθηκε και η κυβέρνηση πήρε πίσω τα εκατομμύρια των στρεμμάτων γης που είχε υποσχεθεί στον Chief Joseph και στον λαό του. Οργισμένος αυτός κατήγγειλε τους πρώην Αμερικανούς φίλους του, κατέστρεψε τη Βίβλο και αρνήθηκε να υπογράψει τα νέα σύνορα και να εγκαταλείψει τη γη του. Η ένταση κορυφώθηκε. Τελικά, σε συμφωνία με δυο άλλους αρχηγούς των Nez Perce, το Γυαλί που Κοιτάζει και το Λευκό Πουλί , υποχώρησε και συμφώνησε στα νέα όρια της γης που τους είχε δοθεί, επειδή ήξερε καλά τι σήμαινε για το λαό του ένας πόλεμος με τους λευκούς.

Λίγο πριν μετακινηθούν όμως, πολεμιστές του Λευκού Πουλιού επιτέθηκαν και σκότωσαν κάποιους λευκούς αποίκους. Ο Chief Joseph κατάλαβε ότι οι επιπτώσεις θα ήταν πολύ σκληρές και σε μια προσπάθεια να αποφύγει την ήττα και ίσως και τον θάνατό του οδήγησε τον λαό του σε μια από τις πιο αξιομνημόνευτες υποχωρήσεις στη στρατιωτική ιστορία.

Επί τέσσερις μήνες αυτός και οι 700 άνθρωποι της φυλής του που τον ακολούθησαν (από τους οποίους μόνο οι 200 ήταν πολεμιστές) πορεύτηκαν σε ένα σκληρό ταξίδι 1400 μιλίων με στόχο να φτάσουν στον Καναδά. Το ταξίδι περιελάμβανε αρκετές εντυπωσιακές νίκες κατά των δυνάμεων των ΗΠΑ που αριθμούσαν 2000 στρατιώτες.

Αλλά αυτή η υποχώρηση είχε πολύ βαρύ τίμημα. Το φθινόπωρο του 1877 ο Chief Joseph και ο λαός του είχαν πια εξαντληθεί. Μόλις 40 μίλια μακριά από τα καναδικά σύνορα ο Chief Joseph αναγκάστηκε να παραδοθεί, όταν ο λαός του εξουθενωμένος και στα όρια της λιμοκτονίας δεν άντεχε να προχωρήσει περισσότερο. Από τους 200 πολεμιστές είχαν απομείνει ζωντανοί μόνο 87.

Παραδόθηκε με τον εξής σύντομο λόγο που θεωρείται από τους σπουδαιότερους στην αμερικανική Ιστορία:

«Έχω κουραστεί να πολεμώ. Οι αρχηγοί μου σκοτώθηκαν. Το Γυαλί που Κοιτάζει είναι νεκρός. Ο Toohoolhoolzote είναι νεκρός. Οι γέροντες είναι όλοι νεκροί. Είναι οι νέοι άνδρες που λένε Ναι ή Όχι. Αυτός που οδήγησε τους νέους άνδρες (εννοεί τον αδελφό του) είναι νεκρός. Κάνει παγωνιά και δεν έχουμε σκεπάσματα. Τα παιδιά πεθαίνουν από το κρύο. Οι άνθρωποί μου, μερικοί από αυτούς, έχουν καταφύγει στους λόφους και δεν έχουν ούτε σκεπάσματα ούτε τροφή. Κανείς δεν ξέρει πού βρίσκονται, ίσως έχουν πεθάνει από το κρύο. Θέλω να βρω χρόνο να ψάξω για τα παιδιά μου και να δω πόσα από αυτά μπορώ να βρω. Ίσως τα βρω ανάμεσα στους νεκρούς. Ακούστε με, αρχηγοί μου. Έχω κουραστεί. Η καρδιά μου είναι άρρωστη και λυπημένη. Αποκεί που ο ήλιος τώρα στέκεται, δεν θα πολεμήσω άλλο. Ποτέ».

Ο Chief Joseph ονομάστηκε από τον αμερικανικό τύπο «Κόκκινος Ναπολέων» και κέρδισε μεγάλη αναγνώριση στο δεύτερο μισό της ζωής του. Το κύρος του όμως δεν μπόρεσε να βοηθήσει το λαό του να επιστρέψει στη γη των προγόνων του.

Μετά την παράδοσή του, οι Nez Perce οδηγήθηκαν αρχικά στο Κάνσας και μετά στην Οκλαχόμα. Ο ίδιος ο Chief Joseph αγωνίστηκε στη συνέχεια για τη δικαίωση του λαού του και μάλιστα το 1879 συναντήθηκε και με τον Πρόεδρο Rutherford Hayes  για το θέμα αυτό.

Τελικά, το 1885 πήραν την άδεια να επιστρέψουν στο Pacific Northwest, αλλά δεν ήταν αυτό η καλύτερη λύση. Πολλοί από το λαό του είχαν ήδη χαθεί είτε στον πόλεμο είτε από ασθένειες και η νέα τους πατρίδα βρισκόταν μίλια μακριά από την αληθινή πατρίδα τους.

Ο Chief Joseph δεν έζησε για να δει ξανά τον τόπο που γνώρισε, όταν ήταν παιδί και νεαρός πολεμιστής. Πέθανε το 1904 και ετάφη στο Colville Indian Cemetery, σε γη που τους είχε παραχωρηθεί στην Πολιτεία της Ουάσιγκτον.

http://www.biography.com/people/groups/native-americans

Σήμερα οι ιθαγενείς Αμερικανοί έχουν περάσει στο περιθώριο της Ιστορίας. Όμως πολυάριθμες λέξεις των ξεχασμένων γλωσσών τους ακούγονται καθημερινά από εκατομμύρια στόματα σε όλον τον κόσμο. Είναι κι αυτό μια μορφή νίκης ενός χαμένου πολιτισμού και μια αθόρυβη ακτινοβολία ενός ηττημένου λαού πάνω στον σύγχρονο κόσμο.