Αι δύο αδελφαί

Στις χολιγουντιανές ταινίες μέχρι περίπου τη δεκαετία του 80 ένας προσεχτικός θεατής μπορούσε να διακρίνει ποια ήταν πάνω κάτω η ιδέα που είχε ο μέσος αμερικανός πολίτης για την Ευρώπη.

Η Ευρώπη ήταν η μεγάλη αδελφή – κάποτε ήταν η μητέρα, όμως με τα χρόνια, καθώς ενηλικιωνόταν η Αμερική, προτίμησε να τη βλέπει ως τη μεγάλη, μορφωμένη αδελφή της. Είχε πολλές αρετές: ήταν σοβαρή, καλλιεργημένη, είχε καλούς τρόπους και εκλεπτυσμένο γούστο και επί πλέον είχε μεγάλη πείρα στη ζωή και η νεαρή Αμερική την αντέγραφε με εμπιστοσύνη. Εξάλλου η μεγάλη αδελφή τής φερόταν σε γενικές γραμμές καλά. Είχε βέβαια ένα σνομπισμό και παρατηρούσε τη μικρότερη αδελφή της  πολλές φορές με υπεροψία, αλλά η νεαρή Αμερική το δεχόταν αυτό, στο κάτω-κάτω ήταν αλήθεια, η συμπεριφορά της ήταν χοντροκομμένη  σε σύγκριση με την ευγένεια και το τακτ της αδελφής Ευρώπης.

 Οι σχέσεις των δύο αδελφών ήταν καλές, όσο η νεαρή Αμερική δεν είχε φτάσει ακόμα στην εποχή της ενηλικίωσής της. Κάθε φορά που η αδελφή Ευρώπη τα έβρισκε σκούρα, ζητούσε τη βοήθεια της μικρής κι εκείνη ευχαρίστως έτρεχε να την ξεμπλέξει από τις δυσκολίες της. Διότι η μεν Ευρώπη λόγω καλοπέρασης και λόγω ηλικίας είχε χάσει κάπως το δυναμισμό της, ενώ η Αμερική βρισκόταν στο ξεκίνημά της και είχε τεράστιες αντοχές.

 Μετά, σιγά-σιγά, η μικρή Αμερική μεγάλωσε και πάτησε με σιγουριά στα πόδια της. Ανακάλυψε ότι διέθετε δύναμη, ήταν εύρωστη, είχε αντοχές, πείσμα και όραμα. Ο κόσμος λοιπόν δεν μπορούσε παρά είναι δικός της. Ανακάλυψε επίσης ότι αυτή η Ευρώπη που θαύμαζε, στην πραγματικότητα ήταν μια ψηλομύτα, μια ξεπεσμένη παρακμιακή, μια ακατάδεχτη, για να μην πούμε και έκφυλη αδελφή.

 Η ενήλικη πλέον Αμερική στάθηκε στον καθρέφτη και επιθεώρησε το πρόσωπό της. Τι παραπάνω είχε δηλαδή η μεγάλη αδελφή της;

  Ιστορία; Μα κι εκείνη είχε τώρα πια. Και μάλιστα πολύ ένδοξη. Και πάντως δεν έτρωγε  τα κομμάτια της, όπως τα έτρωγε η Ευρώπη με δυο παγκόσμιους πολέμους. Ας μην ήταν αυτή να τρέξει να βοηθήσει την κατάσταση, και θα βλέπαμε πού θα είχε καταντήσει τώρα η παρακμιακή αδελφούλα..

 Τέχνη; Μα σήμερα η Τέχνη εκπορεύεται από την Αμερική. Στην Ευρώπη θα δει κανείς μουσεία για την περασμένη Τέχνη, αλλά και η Αμερική έχει τα μουσεία της, δεν πάει καθόλου πίσω. Εν πάση περιπτώσει οι καλλιτέχνες της Ευρώπης είναι πλέον ξεθυμασμένοι, ό,τι γίνεται και έχει αξία, γίνεται στην Αμερική. Για να μη μιλήσουμε για αμερικάνικο κινηματογράφο, αμερικάνικη μουσική, ακόμα και για αμερικάνικη λογοτεχνία που κυριαρχούν σήμερα  στον κόσμο.

 Επιστήμες; Καλά εδώ δεν το συζητάμε καν. Οι επιστήμονες της Ευρώπης συνωστίζονται στα αμερικάνικα πανεπιστήμια και τα αντίστοιχα ερευνητικά κέντρα. Η Επιστήμη ζει στην Αμερική, Στην Ευρώπη φυτοζωεί.

 Οικονομική και πολιτική δύναμη; Χωριό που φαίνεται, κολαούζο δεν θέλει. Η Ευρώπη ακολουθεί από πίσω, είναι ολοφάνερο αυτό.

 Τι άλλο; Α, ναι, είναι κι αυτός ο αέρας της αριστοκρατίας που καμαρώνει η μεγάλη αδελφή πως έχει. Ε, λοιπόν και η Αμερική έχει τους αριστοκράτες της. Παλιές, μεγάλες ιστορικές οικογένειες, με πλούτο και επιρροή που κατοικούν σε πολυτελή μέγαρα και έχουν τρόπους εξεζητημένους και πολύ αβρούς.

 Και είναι και το άλλο: αυτή η μεγάλη αδελφή, πρέπει να το παραδεχτούμε, είναι έκφυλη τελικά. Ούτε σε Θεό πιστεύει ούτε σε ηθικές αξίες. Επιτρέπει την άμβλωση, επιτρέπει την ευθανασία,  κατηγορεί ως εθνικιστές όσους αγαπούν την πατρίδα τους, απαγορεύει τη θανατική ποινή για τους κακούργους και προστατεύει τους κακοποιούς, αντί να τους διαπομπεύει. Δεν είναι παράξενο που τώρα στράβωσε τα μούτρα της με την περίπτωση του ανώμαλου Στρος Καν. Τι ήθελε δηλαδή, Να  βάλουμε το βιαστή να μείνει σε σουίτα; Να τον κρύψουμε από τις κάμερες; Είμαστε δημοκράτες εμείς, δεν κάνουμε διακρίσεις. Άσχετα ότι το δικαστήριο δεν αποφάνθηκε ακόμα για την ενοχή του. Πρόκειται σίγουρα για βιαστή, το είπε και ο δήμαρχος της πόλης.

 Έκφυλη και άνευρη αδελφή λοιπόν.  Και κατηγορεί εμάς για ποιο πράγμα; Ότι έχουμε όπλα στα σπίτια μας για να προστατέψουμε την περιουσία και την οικογένειά μας. Γιατί έχει κι άλλο κουσούρι αυτή η αδελφή Ευρώπη: δεν πιστεύει στην οικογένεια! Πού ξανακούστηκε αυτό; Δεν είναι ανήθικη τελικά;

 Έτσι σιγά-σιγά και αδιόρατα η Αμερική διαχωρίζει τη θέση της από την όμαιμη Ευρώπη. Παράγει άλλη κουλτούρα, πιστεύει σε άλλες αξίες, υπηρετεί άλλες ιδέες. Δεν έχουμε παρά να κάνουμε τη σύγκριση ανάμεσα στα σχόλια που ακούγονται στις παλιές αμερικανικές ταινίες και στις πιο πρόσφατες. Στις παλιές η Ευρώπη είναι ο τόπος που ονειρεύονταν κάποτε να επισκεφθούν οι Αμερικανοί. Στις νεότερες οι αναφορές είναι ειρωνικές, οι Ευρωπαίοι είναι γραφικοί καθυστερημένοι πληθυσμοί ή κακομαθημένοι λευκοί που ζητούν από τους Αμερικανούς βοήθεια για να βγουν από τον πόλεμο. Κι όσο για διακοπές, έχει το δυτικό ημισφαίριο πολλούς παραδείσιους τόπους, Καραϊβική, Χαβάη, Φίτζι, Μπαχάμες. Δεν χρειάζεται να τρέχει κανείς στο Παρίσι και τη Ρώμη.

 Η αδελφή Ευρώπη τα παρακολουθεί όλα αυτά με συγκρατημένη υπεροψία. Στα μάτια της η Αμερική παραμένει άξεστη, έχει πολύ δρόμο ακόμα μπροστά της για να φτάσει στο δικό της επίπεδο. Την ίδια ώρα η μικρή αδελφή  ξεσαλώνει, τα έχει κάνει όλα λίμπα και κατηγορεί την Ευρώπη ότι δεν έχει το ίδιο πάθος με αυτήν. Η ρωγμή στις σχέσεις τους έχει γίνει ορατή. Μολονότι φαίνεται να έχουν την ίδια κουλτούρα, στην άλλη άκρη του Ατλαντικού μια νέα δυναμική κουλτούρα αναπτύσσεται που στοχεύει να κατακτήσει τον κόσμο.

 Ο Γούντι Άλλεν ήρθε να μείνει εδώ. Εκεί δεν τον καταλαβαίνουν.