Παρόμοιες διαμαρτυρίες έχουμε κι εμείς στον τόπο μας και πρέπει να υποθέσουμε ότι αυτό θα συμβαίνει μάλλον παντού στον ανεπτυγμένο κόσμο, σε αντίθεση με τον αναπτυσσόμενο, όπου οι ανάλογες καταδίκες φαντάζομαι ότι θα είναι πολύ σκληρότερες.
Αυτή η επιείκεια των δικαστηρίων μπορεί να μας παρασύρει στο συμπέρασμα ότι οι παραβάτες αντιμετωπίζονται σήμερα στο δυτικό κόσμο με περισσή ανοχή και ότι οι δικαστές παραείναι καλοί με το δράστη, ενώ είναι αδιάφοροι για το θύμα.
Δεν είμαι νομικός και δεν μπορώ επομένως να έχω γι αυτό το θέμα την άποψη του ειδικού. Αυτό που βλέπω όμως είναι ότι όσο μια κοινωνία εξελίσσεται και ευημερεί και όσο οι πολίτες της μορφώνονται, τόσο η μεταχείριση των παραβατών του νόμου γίνεται ανθρωπινότερη. Ο δε νομοθέτης, πριν νομοθετήσει, έχει λάβει υπόψη του τις επικρατούσες απόψεις του κοινωνικού του περιβάλλοντος και αυτές εκφράζει, όταν διατυπώνει το νόμο. Αν δηλαδή σε κάποιες χώρες σήμερα ο κλέφτης τιμωρείται με ακρωτηριασμό του χεριού του, υποθέτω ότι αυτό ικανοποιεί τη μεγαλύτερη μερίδα της κοινής γνώμης της χώρας του.
Μερικές φορές ο νομοθέτης συμβαίνει να είναι λίγο πιο τολμηρός. Νομοθετεί έχοντας το βλέμμα του στο μέλλον, έχοντας δηλαδή υπόψη του μια κοινή γνώμη που ακόμα βρίσκεται καθ’ οδόν προς τη διαμόρφωσή της. Σ’ αυτή την περίπτωση οι δικαστικές αποφάσεις δεν συμπίπτουν πάντα προς το αίσθημα δικαίου της πλειοψηφίας και τότε ακούγονται τα σχετικά παράπονα. Μια γενιά αργότερα η κοινή γνώμη έχει πλήρως συμπέσει με το πνεύμα του νομοθέτη.
Οπωσδήποτε στις πολιτισμένες κοινωνίες σήμερα επικρατεί η άποψη ότι δεν πρέπει να αντιμετωπίζονται εκδικητικά οι παραβάτες του νόμου.
Μερικές φορές ωστόσο οι έκνομες πράξεις είναι τόσο ακραίες που ο κόσμος εξεγείρεται και ζητά την αυστηρή τιμωρία των δραστών. Όμως απονομή της δικαιοσύνης εν βρασμώ ψυχής δεν γίνεται. Ούτε ο δικαστής μπορεί να συνταχθεί με την οργή των πολιτών και να τιμωρήσει το δράστη για να τους ευχαριστήσει. Σκοπός της δικαιοσύνης δεν είναι να ανταποκριθεί στην αγανάκτηση του κόσμου που αντιδρά ενστικτωδώς σε τέτοιες περιπτώσεις ούτε να ικανοποιήσει τη δίκαιη οργή του θύματος, αλλά να αποσύρει από την κυκλοφορία για όσο καιρό χρειάζεται το παραβατικό άτομο και να το σωφρονίσει.
Εξάλλου τους κάθε λογής παραβάτες δεν μας τους έστειλε ο διάβολος από την κόλαση. Γεννήθηκαν εδώ, στην οργανωμένη κοινωνία μας, και για πολλούς, για πάρα πολλούς λόγους , παρεξέκλιναν από την πορεία τους. Προβληματικό οικογενειακό ή κοινωνικό περιβάλλον, κληρονομικές καταβολές ( τα γονίδια τώρα τελευταία καταλαβαίνουμε πόσο σοβαρό ρόλο παίζουν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα μας), ακόμα και ατυχήματα που αλλοιώνουν τη λειτουργία του εγκεφάλου μας μπορεί να είναι η αιτία που κάποιοι από μας γίνονται παραβατικοί.
Στην απλοϊκή απορία κάποιων: «Και γιατί τότε δεν γίνονται όλοι παραβατικοί, αν συντρέχουν οι παραπάνω παράγοντες;» απαντούμε με την εξίσου απλοϊκή απορία: « Γιατί ο αδελφός μου τραυλίζει και δεν τραυλίζω κι εγώ;»
Μια άλλη θέση που χρησιμοποιείται συχνά για να καταδικαστεί κάποιος είναι: «Εφόσον ο παραβάτης μπορεί να ξεχωρίσει το κακό από το καλό, φέρει ακέραια την ευθύνη».
Ότι φέρει την ευθύνη, είναι βέβαιο. Αλλά όχι ακέραια. Ένα μέρος της το φέρουν πολλοί και άδηλοι παράγοντες που έστρεψαν τον παραβάτη εναντίον των συνανθρώπων του. Αυτό σήμερα το καταλαβαίνει σε γενικές γραμμές ο κόσμος και γι αυτό σε ορισμένες περιπτώσεις αντιμετωπίζει το παραβατικό άτομο με κατανόηση, κάτι που στο παρελθόν δεν συνέβαινε.
Η παρανομία σε όλες τις μορφές της είναι ένα κακό που δεν διαφέρει πολύ από μια φυσική καταστροφή. Μετά από ένα σεισμό αυτό που κάνουμε είναι να αποκαθιστούμε τις ζημιές, δεν οργιζόμαστε εναντίον της φύσης που τον προκάλεσε. Το ίδιο περίπου πρέπει να ισχύει και με την παράνομη πράξη που κατά ένα μέρος την εξέθρεψε η κοινωνία, κατά ένα μέρος η φύση που προβλέπει τη βία και αγνοεί το ηθικό έλλειμμα της απάτης, της κλοπής και του φόνου και κατά ένα μέρος μια σειρά αρνητικών συμπτώσεων που έχουν σχέση με την προσωπική ζωή του παραβάτη.
Προσωπικά, τα παραβατικά άτομα θα τα χαρακτήριζα άτυχα. Έχουν ξεστρατίσει για διάφορους λόγους και πολλές φορές είναι δύσκολο, κάποτε μάλιστα και αδύνατο να επανενταχθούν. Η πρόληψη θα ήταν οπωσδήποτε η καλύτερη λύση, αλλά μέχρι στιγμής τουλάχιστον δεν έχουν γίνει σοβαρά βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
Μας μένει λοιπόν ο δράστης και ο τρόπος που θα τον αντιμετωπίσουμε. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως είναι ένα άρρωστο μέλος του κοινωνικού συνόλου που χρειάζεται περίθαλψη. Η πολιτεία επομένως οφείλει να κάνει ό,τι κάνει και η οικογένεια για το προβληματικό της μέλος που δεν το συντρίβει, αλλά προσπαθεί να το βοηθήσει να ξεπεράσει το πρόβλημά του.
Αντί γι αυτό, η πολιτεία καταφεύγει στην εύκολη λύση που είναι η φυλάκιση. Στις φυλακές γνωρίζουμε ότι συσσωρεύονται κάθε λογής παραβατικά άτομα και ανταλλάσσουν εμπειρίες. Με κανένα τρόπο δεν είναι σωφρονιστικά καταστήματα, είναι χώρος αποβλήτων. Κανείς δεν φρονηματίζεται εκεί μέσα, αντίθετα γίνεται ακόμα πιο πονηρός και όταν αποφυλακιστεί, συνεχίζει την παραβατική δράση του, η οποία απλώς διεκόπη για λίγο. Αυτό βλέπει ο απλός πολίτης και διαμαρτύρεται. Και από την άποψη αυτή έχει δίκιο.
Επιτρέψτε μου να ανοίξω μια παρένθεση σ’ αυτό το σημείο και να αναφερθώ στην ταινία «Οι τρεις ταφές του Μελκιάντες Εστράντα» του Τόμι Λι Τζόουνς.
Εδώ βλέπουμε πώς πραγματοποιείται με επιτυχία η αναμόρφωση ενός δολοφόνου: Ο κτηματίας Πιτ Πέρκινς βρίσκει δολοφονημένο το βοηθό του, ένα μεξικανό μετανάστη, και στη συνέχεια ανακαλύπτει το δολοφόνο του, ένα διεφθαρμένο φύλακα των συνόρων. Τον υποχρεώνει να τον ακολουθήσει σ’ ένα δύσκολο ταξίδι πέρα από τα σύνορα με σκοπό να θάψει τη σορό του βοηθού του στο χωριό, από το οποίο καταγόταν. Η συνεχής επαφή του δολοφόνου με το πτώμα του ανθρώπου που έχει σκοτώσει και η σκληρή αλλά παράλληλα βαθιά ανθρώπινη συμπεριφορά του Πέρκινς τον επηρεάζουν τελικά σε τέτοιο βαθμό, ώστε κάποια στιγμή συνειδητοποιεί το μέγεθος της πράξης του και μετανοεί εκ βαθέων. Στην περίπτωσή του δεν χρειάζεται πια ούτε από δίκη να περάσει, ούτε να μπει στη φυλακή. Το άρρωστο μέλος της κοινωνίας έχει ιαθεί.
Το θέμα λοιπόν δεν είναι να αποσυρθεί απλώς από την κυκλοφορία το παραβατικό άτομο για ένα χρονικό διάστημα. Το θέμα είναι να αναμορφωθεί, ώστε επιστρέφοντας στην κοινωνία να μην επαναλάβει την έκνομη δραστηριότητά του. Και αυτό είναι το πιο δύσκολο και το πιο πολυδάπανο μέρος της υπόθεσης. Δυστυχώς πουθενά στον κόσμο, απ’ όσο ξέρω, η πολιτεία δεν είναι διατεθειμένη να τραβήξει κονδύλια από άλλους τομείς και να τα διαθέσει για την ομαλή κοινωνική επανένταξη των προβληματικών μελών της. Τα δε ποσά που χρειάζονται είναι τεράστια.
Από την άλλη τεράστια ποσά ξοδεύονται καθημερινά για το θεαθήναι, όπως π.χ. για το πανάκριβο πάρτι της Eurovision, για διάφορα φεστιβάλ (που προάγουν, υποτίθεται, την κουλτούρα, αλλά προάγουν την ανία μας), για γιορτές και άλλα πανηγύρια (να ξεδώσει ο λαός ο στερημένος), για περιττά συνέδρια (όπου οι συμμετέχοντες δεν συμμετέχουν, αλλά κάνουν δωρεάν μίνι διακοπές) και για άλλα πολλά.
Για τη θανατική ποινή θα γίνει ιδιαίτερος λόγος στο δεύτερο μέρος του άρθρου.
Η προσέγγιση σου σε αυτό το θέμα νομίζω ότι δηλώνει μια πραγματικά ελπιδοφόρα διάσταση ως προς το μέλλον του ανθρωπισμού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑλλά πάντα κουβαλάω το βάρος μιας εφιαλτικής σκέψης:
Πόσο και πώς έχουμε εκπαιδευτεί να
αντιμετωπίσουμε τον ίδιο τον εαυτό μας στην περίπτωση που μπορεί να τύχει να γίνουμε εμείς οι ίδιοι οι πρωταγωνιστές - θύματα μιας τραγωδίας, πώς δηλαδή θα χειριστούμε τότε την επιθυμία μας να αποδοθεί η δικαιοσύνη;
Έχω ακούσει τρομακτικές τοποθετήσεις περί αυτοδικίας σε αυτήν την περίπτωση ακόμα κι από πολύ καλλιεργημένους ανθρώπους , έχω ακούσει μέσα μου και τον ίδιο τον εαυτό μου, κι έκανα μετά ότι δεν τον ήξερα, και παρά το γεγονός ότι κατανοώ πόσο είναι δικαιολογημένα κι αναμενόμενα διάφορα τερατώδη αντανακλαστικά που κουβαλάμε, σύμφωνα με τα φυσικά, τα κοινωνικά και τα εν γένει πολιτιστικά χαρακτηριστικά που μας διαμορφώνουν, το ερώτημα παραμένει:
Ποιος μας έχει προετοιμάσει κατάλληλα γι "αυτό";
Βεβαίως η φύση (ετοιμότητα για αυτοδικία).
Και βεβαίως ο πολιτισμός (αγώνας για ανθρωπιά, σωφρονισμό, επιείκεια και συγχώρεση).
Εκεί λοιπόν, όπου μπορεί να δοκιμαστεί απολύτως αντιφατικά ως προς τα επιβιωτικά φυσικά μας εφόδια κι απολύτως στα άκρα του ως προς τις συναισθηματικές αντοχές μας αυτό που θα λέγαμε "ανθρωποσύνη", εκεί που δοκιμάζεται η ελευθερία μας να επιλέξουμε εν θερμώ "όπλο" ανθρώπινης άμυνας ανάμεσα σε όλα όσα έχουμε μάθει μέχρι τότε, εκεί νομίζω ότι αχνοφέγγει η μόνη δυνατότητα μιας γνήσιας περί δικαίου κατάθεσης από την πλευρά του ανθρώπου- επειδή τότε, στην καρδιά του απόλυτου σκότους, μπορούμε, αν το επιλέξουμε, να αποδείξουμε εμπράκτως στον εαυτό μας την αλήθεια ότι υπάρχει και η επιλογή να αρνηθούμε να είμαστε μόνο τέρατα, μεταξύ τεράτων.
(Μια επίσης πολύ ενδιαφέρουσα κορεάτικη ταινία, βασισμένη στο θέμα που σχολιάζουμε, είναι το "Secret Sunshine" του Lee Chang-dong (2007). Μου φάνηκε εξαιρετικός ο προβληματισμός που θέτει.)
AKG,
ΑπάντησηΔιαγραφήκανείς δεν εξαιρείται από το φυσικό νόμο της οργής και της επιθυμίας για αυτοδικία. Αλλά όταν ορίζουμε κάποιον άλλον να απονείμει δικαιοσύνη, σημαίνει ότι του παραχωρούμε το δικαίωμα να βρει αυτός τη θεραπεία του κακού. Αυτός δεν είναι ούτε θύτης ούτε θύμα, κανονικά πρέπει να είναι ο ψύχραιμος εκτελεστής του νόμου. Εμείς ως θύματα συγχωρούμαστε ίσως να εκφράζουμε την οργή μας, αυτός όχι.
Ωστόσο έχω δει στην τηλεόραση γονείς που κάποιος σκότωσε το παιδί τους να δίνουν συχώρεση. Ο άνθρωπος λοιπόν έχει ακόμα πολλές δυνατότητες να ανοίξει δρόμους του Καλού.
Καίτη μου γειά σου,
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ καταρχάς με την άποψή σου , ότι οι νόμοι και τιμωρίες που επιβάλλονται μέσα απο αυτούς, δεν πρέπει να έχουν εκδικητικό χαρακτήρα , αλλά σωφρονιστικό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑλλωστε και ο σκοπός του νομοθέτη , δεν είναι " η τιμωρία " ή " η εκδίκηση" , με τη απάνθρωπη μορφή που ακόμη επικρατεί σε κάποιες χώρες του ανατολικού ημισφαιρίου , όπου τιμωρούν την κλοπή με τον ακτρωτηριασμό του χεριού και την μοιχεία με τον λιθοβολισμό μέχρι θανάτου της μοιχαλίδος, αλλά ο σωφρονισμός του παραβάτη , που έχει σκοπό να μην υποπέσει αυτός στην ίδια ή άλλη αξιόποινη πράξη.
Στην πράξη βεβαια τα πραγματα δεν είναι τόσο απλά . Σε καμμία φυλακή του δυτικού κόσμου , όπου πιστεύουμε (ή νομίζουμε ότι πιστεύουμε) ότι προσεγίζουμε τους παραβάτες με ανθρωπιστικότερο τρόπο , δεν σωφρονίζονται οι κρατούμενοι. Συνήθως , βγαίνουν από την φυλακή σκληρότεροι και με " πτυχίο " στην παρανομία. Μαθαίνουν καλά , όχι πως να μην υποπαίσουν στην ίδια παράνομη συμπεριφορά, αλλά πως να μην τους πιάσουν ......
Δεν πιστεύω όμως ότι η αύξηση των κονδυλίων θα λυσει το θέμα. Νομίζω ότιέκτός από εξειδικευμένο προσωπικό στα σωφρονιστικά ιδρύματα, θα πρέπει να αλλάξουμε όλοι μας. Διερωτώμαι , ποιός από εμάς θα εμπιστευόταν σ΄ένα πρώην "κατάδικο μεταμελημένο " την φύλαξη του παιδιού του, των άρρωστων γονιών του , τα χρήματα της επιχείρησης , ακόμη και τον καθαρισμό του σπιτιού του. Ολοι μας ψάχνουμε άτομα δοκιμασμένα. Ποιός βάζει άγνωστο στο σπίτι του, και μαλιστα και με βεβαρημένο ποινικό μητρώο , πιστεύοντας ότι έτσι θα βοηθήσει τον πρώην κατάδικο να ενταχθεί στο σύστημα....
Εκτός των παραπάνω ,ομως ένας νομος που θεσπίζεται έχει σαν σκοπό και να αποτρέψει τους μελλοντικούς " παραβάτες" από μία παράνομη συμπεριφορά,γιαυτό και πρέπει να είναι τέτοιας αυστηρότητας , ώστε να αποτρέπει- φοβίζει το μέσο κακοποιό στοιχείο ,από την παραβατική συμπεριφορά.
Πρέπει επίσης να ικανοποιεί με την εφαρμογή του και το κοινό περί δίκαίου αίσθημα για να αισθάνεται ο πολίτης ασφαλής και δικαιομένος και έτσι να μην υποπίπτει στην αυτοδικία, η οποία στην καλύτερη της μορφή , είναι χειρότερη από μία σκληρή και ίσως εκδικητική ποινή.
Για να μη μακρυγορώ, πιστεύω , ότι έχουμε πολύ δρόμο μέχρι να γίνουμε οι ιδανικοί πολίτες μιάς ιδανικής πολιτείας , όπου κάτω από το πρίσμα του ανθρωπισμού που θα διέπει και τους νόμους μας αλλά μαι το πολιτιστικό μας προφιλ , θα έχουμε τροπους με τους οποιους θα σωφρονίζουμε τους παραβάτες και θα τους δεχόμαστε κοντά μας χωρίς προακατάληψη, οπου αφού τους έχουμε συγχωρήσει θα τους βοηθούμε μαζί με την πολιτεία να επανενταχθουν στ σύστημα .
Σε μια τέτοια " φανταστική κοινωνία " όμως πιστεύετε ότι θα έχουμε παραβάτες:;:::;;
Νανά, κανείς μας δεν έχει διάθεση να βάλει μέσα στο σπίτι του ή στην επιχείρησή του άτομο με παρελθόν στη φυλακή, επειδή ακριβώς όλοι ξέρουμε ότι κανείς πρώην φυλακισμένος δεν έχει αναμορφωθεί. Υπάρχουν ασφαλώς εξαιρέσεις, άνθρωποι που είδαν τον λάθος τους και μετανόησαν, αλλά αυτοί οι άνθρωποι αναμορφώθηκαν από μόνοι τους.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑν πράγματι λειτουργούσε σωστά το σύστημα, θα είχαμε κι εμείς περισσότερη εμπιστοσύνη.
Τώρα, κατά πόσον μια σκληρή ποινή αποτρέπει τους υπόλοιπους από το να παρανομήσουν, είναι συζητήσιμο. Η εγκληματικότητα δεν είναι χαμηλή σε χώρες που οι παραβάτες τιμωρούνται αυστηρά.