«Κλέφτης ποδηλάτων», η σκηνή με τον παιδόφιλο

Στη θαυμάσια ταινία του Βιτόριο ντε Σίκα «Κλέφτης ποδηλάτων» υπάρχει μια σύντομη σκηνή, όπου ένας παιδόφιλος τριγυρίζει ένα μικρό αγόρι σε ένα παζάρι μεταχειρισμένων ποδηλάτων.

Στο 36^ο λεπτό της ταινίας βλέπουμε το αγόρι να ψάχνει σε ένα πάγκο, μήπως βρει τα εξαρτήματα από το κλεμμένο ποδήλατο του πατέρα του, ενώ ο πατέρας του και οι φίλοι του βρίσκονται λίγο πιο πέρα. Ένας άνδρας καλοντυμένος το πλησιάζει, παίρνει ένα κουδούνι από τον πάγκο και του το δείχνει:

-Θέλεις ένα κουδούνι; το ρωτά γλυκά.

Ο μικρός ψάχνει τον πάγκο, χωρίς να του δίνει σημασία. Ο άλλος συνεχίζει:

-Ψάχνεις μισή ώρα εδώ… Να σου αγοράσω αυτό;

Γυρίζει στον πλανόδιο πωλητή:

-Πόσο κάνει;

-150 λίρες, του απαντά ο πωλητής.

-Σου αρέσει; ρωτά το αγόρι ο άνδρας. Άκου το!

Ο πατέρας του αγοριού και οι φίλοι του πλησιάζουν. Ο παιδόφιλος νομίζει ότι είναι περαστικοί και συνεχίζει:

-Θέλεις να πάμε κάπου αλλού;

Ο πατέρας κοιτάζει βλοσυρά τον παιδόφιλο και τραβά τον γιο του προς το μέρος του.

-Μείνε μαζί μου! του λέει αυστηρά.

Απομακρύνονται, ενώ ο παιδόφιλος τούς κοιτάζει απογοητευμένος.

Είναι μια τολμηρή για την εποχή (1948) νύξη ενός προβλήματος που υπάρχει σε όλες τις εποχές, αλλά που κάθε εποχή αντιμετωπίζει με διαφορετικό τρόπο.

Καθώς ήμουν παιδί στη δεκαετία του ’50, πολύ κοντά δηλαδή στην εποχή που γυρίστηκε η ταινία, θυμάμαι ότι αυτή ήταν η αντιμετώπιση των αποκλινόντων (ας τους πούμε έτσι) από το μοντέλο σεξουαλικής συμπεριφοράς που επικρατούσε τότε στην κοινωνία.

Ο κόσμος τούς έβλεπε εχθρικά ή με περιφρόνηση, αλλά δεν περνούσε από το μυαλό του να τους καταδιώξει, να βιαιοπραγήσει εναντίον τους ή να τους καταγγείλει στην αστυνομία. Πιο πολύ γελούσε εις βάρος τους και τους στιγμάτιζε. Αυτό ήταν όλο.

Ήταν άραγε πιο ανεκτικοί στα σεξουαλικά θέματα εκείνα τα χρόνια οι άνθρωποι; Δεν το πιστεύω, εφόσον κάθε τόσο γίνονταν εγκλήματα τιμής και η αγνότητα της ανύπαντρης γυναίκας ήταν εκ των ων ουκ άνευ. Και η μοιχεία επίσης ήταν βαρύτατο παράπτωμα που συχνά οδηγούσε στον φόνο των μοιχών.

Όμως στις λεγόμενες σεξουαλικές παρεκκλίσεις ο κόσμος τότε αντιδρούσε διαφορετικά. Απομόνωνε κοινωνικά τον αποκλίνοντα, τον περιθωριοποιούσε και τον στιγμάτιζε. Ο αποκλίνων ήταν πάντα μόνος, κυκλοφορούσε μόνος και δρούσε, όταν έβρισκε την ευκαιρία. Για την κοινωνία ήταν ένα είδος ανάπηρου, ελαττωματικού ανθρώπου. Τουλάχιστον αυτή την εικόνα έχω, καθώς μεγάλωσα στα Χανιά, σε μια μικρή δηλαδή επαρχιακή πόλη της δεκαετίας του ’50.

Βέβαια τότε ακόμη το παιδί δεν ήταν το κέντρο του σύμπαντος, όπως είναι σήμερα. Το παιδί έτρωγε ξύλο για να στρώσει, άκουγε συνεχώς επιπλήξεις από τους μεγάλους και κανείς δεν ρωτούσε τη γνώμη του για τίποτα. Το παιδί ήταν απλώς ένας μικρός άνθρωπος που έπρεπε να υπακούει, να διαβάζει τα μαθήματά του και να μην κάνει σκανταλιές. Το παιδί σε ένα τέτοιο απλοϊκό περιβάλλον έκανε όμως σκανταλιές και τις ευχαριστιόταν. Ακολουθούσαν το ξύλο και οι επιπλήξεις των μεγάλων. Έτσι πήγαινε το πράγμα.

Περί ψυχικής υγείας και παιδικών ψυχολογικών τραυμάτων δεν  γινόταν λόγος. Επομένως, αν ένας παιδόφιλος προσέγγιζε ανάρμοστα κάποιο παιδί, η αντίδραση των γονέων ήταν να το απομακρύνουν από τον παιδόφιλο, να του δώσουν συμβουλές να προσέχει και καμιά φορά και να το μαλώσουν, λες και έφταιγε εκείνο. Τον παιδόφιλο μπορεί να τον έβριζαν, αλλά καταγγελία δεν έκαναν. Δεν θεωρούσαν τραυματική για το παιδί μια τέτοια εμπειρία και μάλλον απέφευγαν ένα διασυρμό του ονόματος της οικογένειας με καταγγελίες και δικαστήρια.

Έτσι έχουμε την εντύπωση ότι οι παιδόφιλοι σήμερα πλήθυναν, ενώ στα παλιότερα χρόνια δεν υπήρχαν παρά ελάχιστοι. Η αλήθεια είναι ότι οι παιδόφιλοι πάντα υπήρχαν και δεν πλήθυναν στις μέρες μας. Η διαφορά είναι ότι σήμερα γνωρίζουμε πόσο τραυματική είναι για το παιδί μια τέτοια εμπειρία και δεν καθόμαστε με σταυρωμένα τα χέρια. Από την άλλη και οι παιδόφιλοι έχουν αποθρασυνθεί, καθώς η τεχνολογία και το διαδίκτυο τούς βοηθά να εντοπίζουν παιδιά.

Η σκηνή με τον παιδόφιλο στην ταινία του Βιτόριο ντε Σίκα, μια σκηνή τόσο ρεαλιστική και σπάνια για την εποχή της, θα ήταν σήμερα πολύ διαφορετική, αν ξαναγυριζόταν. Ο πατέρας και οι φίλοι του θα ορμούσαν στον παιδόφιλο και θα τον έκαναν μαύρο στο ξύλο. Στη συνέχεια θα τον οδηγούσαν στο πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα και θα έκαναν καταγγελία.

Όμως σε μια μεταπολεμική Ρώμη με τα πλήθη των άνεργων και των φτωχών να τριγυρίζουν στους δρόμους εξαθλιωμένοι, το τελευταίο πράγμα που θα απασχολούσε τον άνεργο πατέρα που έψαχνε απελπισμένος το ποδήλατό του θα ήταν να ασχοληθεί με το βίτσιο ενός εύπορου παιδόφιλου.

Παρατηρούμε λοιπόν ότι το πλαίσιο της σεξουαλικής ηθικής στενεύει και διευρύνεται ανάλογα με την εποχή. Στην αρχαιότητα τα σεξουαλικά ήθη ήταν πολύ χαλαρά με εξαίρεση τις γυναίκες των καλών οικογενειών που έπρεπε να είναι ενάρετες. Ο χριστιανισμός περιόρισε σε ασφυκτικό βαθμό αυτές τις ελευθερίες, οι οποίες άρχισαν πάλι να αναζωογονούνται από την Αναγέννηση και μετά.

Σήμερα είμαστε πολύ ανεκτικοί στα σεξουαλικά θέματα με εξαίρεση τις περιπτώσεις που ασκείται βία ή αποπλάνηση ανηλίκου. Και ως άνθρωποι της εποχής μας το βρίσκουμε αυτό σωστό.

Δεν ξέρουμε όμως τι θα γίνει αργότερα και πώς θα αντιμετωπίζονται τα θέματα αυτά από τους μεταγενέστερους.


Εδώ η ταινία με ελληνικούς υπότιτλους:

https://www.youtube.com/watch?v=5Xe0MZCDEdQ&t=2303s