"Αίσιον και ευτυχές..."

Οι γιορτές για την αλλαγή του χρόνου μού προκαλούσαν πάντα μια μικρή δυσπιστία. Ωραία είναι βέβαια όλα, η ατμόσφαιρα, τα κάλαντα, η προσμονή να περάσει η μέρα και να έρθουν τα μεσάνυχτα, το τραπέζι που είναι στρωμένο με καλούδια, η μουσική, το κέφι, τα χαμόγελα και οι εύθυμες κουβέντες, οι ώρες που κυλούν, πάει δέκα, πάει έντεκα η ώρα και λίγα δευτερόλεπτα πριν τις δώδεκα αρχίζει η αντίστροφη μέτρηση: πέντε, τέσσερα, τρία, δύο, ένα! Αναβοσβήνουν τα φώτα και όλοι αγκαλιάζονται και ανταλλάσσουν ευχές.    

Ευτυχισμένος ο καινούργιος χρόνος!

Ωστόσο εγώ από μικρή είχα την υποψία ότι όλα αυτά είναι κάπως συμβατικά και ότι το νέο έτος θα μπορούσε να ξεκινήσει οποτεδήποτε, την πρώτη Ιανουαρίου ή την πέμπτη Απριλίου ή την εικοστή Αυγούστου και το μόνο που έπρεπε να προσέξουμε ήταν να συμπληρώσει η Γη μια ακόμα περιφορά της γύρω από τον Ήλιο. Εξάλλου οι Κινέζοι, οι Μουσουλμάνοι και οι Βουδιστές γιορτάζουν την πρωτοχρονιά σε διαφορετικές ημερομηνίες και οι Ρωμαίοι στο παρελθόν τη γιόρταζαν την πρώτη Μαρτίου.

Εκτός αυτού η πρώτη Ιανουαρίου είναι μια άβολη ημερομηνία, γιατί εκείνη την ημέρα δεν ξεκινά τίποτα: ο χειμώνας βρίσκεται στη μέση της διαδρομής του και τα μαθήματα στα σχολεία βρίσκονται στην κορύφωσή τους. Αντίθετα η πρώτη Ιουλίου θα ήταν μια καλή ημερομηνία. Τα σχολεία κλείνουν και μπαίνουμε πλησίστιοι στο καλοκαίρι και στις διακοπές.

Αν και κανονικά ο νέος χρόνος πρέπει να ξεκινά χωριστά για τον καθένα μας και να συμπίπτει με την ημέρα των γενεθλίων του. Αν έχω λόγου χάριν γεννηθεί στις οχτώ Οκτωβρίου, τότε ο νέος χρόνος για μένα ξεκινά κάθε φορά στις οχτώ Οκτωβρίου. Πρακτικά βέβαια αυτού του είδους οι πρωτοχρονιές δεν βολεύουν και πολύ, γι αυτό καταλήξαμε να γιορτάζουμε συμβατικά την έλευση του νέου έτους  μια συγκεκριμένη μέρα του χρόνου.

Ένας άλλος λόγος που με βάζει σε περίσκεψη είναι ότι είμαστε όλο χαρά, επειδή γεράσαμε κατά ένα έτος.  Αν ο χρόνος κυλούσε ανάποδα κι αν εμείς γινόμασταν κάθε πρωτοχρονιά νεότεροι κατά ένα έτος, θα το έβρισκα λογικό να χαιρόμαστε. Τώρα όμως γιατί να το γιορτάζουμε; Ίσως όμως έχει και κάποιο νόημα αυτό. Είναι σαν να λέμε, δόξα το Θεό, είμαστε ακόμα ζωντανοί.

Οι γιορτές, ως γνωστόν, συνοδεύονται πάντα με ευχές, αυτά τα δύο πάνε μαζί (όπως και οι συμφορές πάνε μαζί με τις κατάρες). Και γιατί να μην ευχηθούμε άλλωστε; Είμαστε σε καλή διάθεση, θέλουμε να περάσουμε όμορφα και στο κάτω-κάτω μια ευχή δεν κοστίζει τίποτα. Μοιράζουμε λοιπόν απλόχερα ευχές εδώ κι εκεί γνωρίζοντας βεβαίως ότι κανένα αγαθό πνεύμα δεν είναι παρόν για να τις λάβει υπόψη του. Δεν πειράζει. Εμείς θα τις λέμε κι ας μην ακούει κανείς.

Οι πιο κοινές τυπικές ευχές που ανταλλάσσουμε είναι τέσσερις:

«Χρόνια πολλά». Πολύ συνηθισμένη ευχή, όμορφη και λογική. Τι καλύτερο από το να ευχηθείς στον άλλον να ζήσει πολλά χρόνια μέχρι βαθέος γήρατος; Μήπως θα ζήσει εις βάρος σου; Να ζήσει ο άνθρωπος, να πάει εκατό χρονών κι ακόμα παραπάνω.

«Καλή χρονιά». Κι αυτή είναι μια ευχή ωραία και λογική, αν και περιορίζεται η έκτασή της μόνο στους επόμενους δώδεκα μήνες. Ας είναι κι έτσι. Του χρόνου θα την ανανεώσουμε για άλλους δώδεκα μήνες και έτσι θα πηγαίνει το πράγμα.

«Με υγεία, χαρά και ευτυχία». Τρεις λέξεις που συνοψίζουν τη βαθύτερη επιθυμία του ανθρώπου, να είναι υγιής, χαρούμενος και ευτυχής.  Η λογική μάς λέει ότι είναι ακατόρθωτο να παραμείνει κανείς επί δώδεκα συνεχείς μήνες χαρούμενος και ευτυχής (υγιής μπορεί να μείνει), αλλά δεν χάνουμε και τίποτα να το ευχηθούμε. Δείχνουμε στο κάτω-κάτω τα αγαθά μας αισθήματα προς τον άλλον.

«Και ό,τι επιθυμείτε». Ευχή προσεχτικά διατυπωμένη που περιλαμβάνει τα πάντα. Ευχόμαστε να πραγματοποιηθεί κάθε επιθυμία του φίλου ή του γνωστού μας. Προϋποτίθεται βέβαια ότι αυτό που επιθυμεί ο άλλος δεν είναι ο θάνατος της πεθεράς του ή κάποιου άκληρου πλούσιου θείου του, δεν είναι να πέσει από τη σκάλα και να σπάσει το πόδι του ο ανταγωνιστής του, δεν είναι να πετύχει η κομπίνα που ετοιμάζει  και δεν είναι να βιάσει τη γειτόνισσά του.

Γενεές γενεών διαμόρφωσαν τις ευχές μας με σοφία και πείρα.  Έτσι άστοχες, άκαιρες ή επιπόλαιες ευχές δεν υπάρχουν. Δεν ευχόμαστε στον άλλον «Λεφτά πολλά»,  «Περιπετειώδη χρονιά», «Με ξενύχτια, ηδονές και ασωτίες», «Και ό,τι κακό επιθυμείτε για τους εχθρούς σας». Οι ευχές μας είναι όλες ευγενικές και δείχνουν γενναιοδωρία ψυχής. Εξάλλου είναι μόνο λόγια, τι σου στοιχίζει να πεις τον καλό το λόγο;

Σε παλιά φιλμάκια  και σε παλιές ασπρόμαυρες φωτογραφίες έχουμε δει πώς γιόρταζε ο κόσμος την αλλαγή του χρόνου πριν πενήντα, εβδομήντα, ογδόντα χρόνια. Οι άνθρωποι ήταν το ίδιο χαρούμενοι με μας, έπιναν, χόρευαν και γλεντούσαν. «Ευτυχισμένο το 1926!, το 1936!, το 1946!, το 1956!», εύχονταν ο ένας στον άλλον. Με την ίδια λογική μπορούμε να φανταστούμε και τους ανθρώπους του μέλλοντος να εύχονται «Ευτυχισμένο το 2026!. Το 2036!, το 2046!, το 2056!, το 2156!»

Μα είμαστε τόσο ρηχοί τελικά οι άνθρωποι να ανταλλάσσουμε ευχές του αέρα κάθε χρόνο; Και τόσο επιλήσμονες των συμφορών που κάθε χρόνο μαστιγώνουν τον πλανήτη μας; Και τόσο εγωιστές να διασκεδάζουμε ξέφρενα για το νέο - αίσιον και ευτυχές - έτος, όταν ξέρουμε πως την ίδια στιγμή λαοί ολόκληροι σπαράσσονται σε εμφύλιους ή τοπικούς πολέμους, η πείνα και η αρρώστια θερίζουν στην Ασία και την Αφρική, το δουλεμπόριο παιδιών και ενηλίκων ανθεί παντού στον κόσμο και οι πλημμύρες έχουν πάλι αφήσει άστεγους εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους στις Φιλιππίνες;

Όχι, δεν είμαστε ούτε ρηχοί ούτε επιλήσμονες ούτε εγωιστές.  Είμαστε απλώς άνθρωποι, με πλήρη γνώση της μοίρας και του πεπρωμένου μας, των νόμων της ζωής και της κοινωνίας. Είμαστε άνθρωποι που τις υπόλοιπες ημέρες ριχνόμαστε στον αγώνα για την επιβίωση, για την ευόδωση των καθημερινών ονείρων μας, για την πρόοδο τη δική μας και των παιδιών μας, για την επικράτηση των ιδανικών μας. Το βράδυ πέφτουμε στο κρεβάτι και το μυαλό μας τριγυρίζει σε όσα κάναμε την ημέρα, σε όσα έπρεπε να κάνουμε και δεν κάναμε, σε όσα σκοπεύουμε να κάνουμε την επομένη, τη μεθεπομένη, το καλοκαίρι, του χρόνου. Έχουμε προβλήματα μικρά, προβλήματα μεγάλα, έχουμε σχέδια για το μέλλον, κάνουμε τους υπολογισμούς μας, ανησυχούμε, ελπίζουμε, προσδοκούμε  και θυμόμαστε πάντα πως η πραγματικότητα είναι τόσο ρευστή που δεν ξέρουμε τι θα μας ξημερώσει.

Πότε-πότε έχουμε ανάγκη από ένα ξαπόσταμα, θέλουμε λίγο να ξεχαστούμε μέσα στη γιορτή. Κάνουμε πέρα τα βασανάκια μας και μαζευόμαστε δικοί και φίλοι για να υποδεχτούμε το νέο χρόνο. Τον υποδεχόμαστε γεμάτοι κέφι,  με χαρές και γέλια, με τραγούδια και χορούς και με γενναία φαγοπότια. Αλλά, όταν ανταλλάσσουμε τις καθιερωμένες μας ευχές, υποδηλώνουμε πλαγίως και με τρόπο τους φόβους και τις ανησυχίες μας για το αύριο. Επειδή είμαστε θνητοί και ευάλωτοι και η ζωή μας έχει στιγμές χαράς αλλά μέρες προσπάθειας, στιγμές ευτυχίας αλλά μέρες μόχθου και επειδή το άγνωστο καραδοκεί στα σκοτάδια του μέλλοντος. Αλλάζει λοιπόν ο χρόνος κι εμείς μεταξύ ασπασμών ευχόμαστε αυτά τα απλά που κάθε άνθρωπος επιθυμεί: υγεία τουλάχιστον και μακροημέρευση και καλύτερες μέρες στον αγώνα της ζωής.

Είναι μια βραδιά που όλοι νιώθουμε όμορφα. Είμαστε μαζί με τους δικούς μας ανθρώπους, περνάμε ευχάριστα, τρώμε λιχουδιές, πίνουμε, διασκεδάζουμε. Κι όταν τα ξημερώματα η γιορτή τελειώσει, αγκαλιαζόμαστε ξανά: «Και του χρόνου!» ευχόμαστε. Να είμαστε δηλαδή καλά, να ξαναβρεθούμε, να περάσουμε πάλι το ίδιο όμορφα.

 Για τους επόμενους δώδεκα μήνες δεν ξέρουμε πάντως τίποτα. Θα βρεθούμε ξανά σαν καραβάκια στην ανοιχτή θάλασσα και θα ελπίζουμε σιωπηρά να είναι καλός ο καιρός  και ούριοι οι άνεμοι.

Το άρθρο δημοσιεύεται στην Ελεύθερη Ζώνη:
http://www.elzoni.gr/html/ent/176/ent.17176.asp